Շուշիի գորգերի թանգարան

Շուշիի գորգերի թանգարան
Տեսակ	թանգարան
Երկիր	Արցախ
Տեղագրություն	Շուշիի շրջան
Վայր	Շուշի և Երևան
Հիմնադրվել է	2011
Հիմնադիր	Վարդան Ասծատրյան

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Շուշի (այլ կիրառումներ)

Շուշիի գորգերի թանգարան, հնագույն գորգերի և կարպետների թանգարան Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, որը հիմնադրվել է 2011 թվականին և բացվել է 2013 թվականին հավաքորդ Վարդան Ասծատրյանի նախաձեռնությամբ և նրա գորգերի ու կարպետների անձնական հավաքածուի հիման վրա^[1]։

2020 թվականի քառասունչորսօրյա պատերազմի ժամանակ Վարդան Ասծատրյանը կազմակերպել է Շուշիի գորգերի թանգարանի մշակութային արժեքների տարհանումը Երևան։ Հաջողվել է տարհանել թանգարանի կարևոր նմուշներից 160-ից ավելի գորգ և կարպետ, 30-ից ավելի խեցեգործական առարկաներ և իրեր։ Ներկայումս թանգարանի գորգերից 71-ը ցուցադրվում է Երևանում՝ Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանը հիմնադրվել է 2011 թվականի սեպտեմբերի 2-ին՝ Արցախի հանրապետության անկախության հռչակման խորհրդանշական օրը։ Թանգարանի հիմնադիրն է Վարդան Ասծատրյանը, որը գնել է հին հայկական գորգեր։ Թանգարանի հավաքածուն ներառում է հայտնի հայ գորգագործների հին գորգեր, որոնք բերվել են Հայաստանի և Արցախի տարբեր գյուղերից։ Հավաքածուի արժեքավոր նմուշներից երեքը գնվել են Ղարաբաղից Շվեյցարիա (Պատարա գյուղից), Ռուսաստան (Զմյուռնիայից) և Գերմանիա (Շուշիից) գաղթած հայկական ընտանիքներից։

Մինչև 2020 թվականի նոյեմբերի 1-ը թանգարանն ունեցել է երկու հիմնական շենք^[3]։ 2011 թվականին Շուշիում բացվել է թանգարան-հիմնադրամ, որի տարածքը տրամադրվել է ամերիկյան հովանավորների շնորհիվ։ Այնուհետև՝ 2012 թվականի օգոստոսին, մոսկվայաբնակ հովանավորի՝ Կարո Սարգսյանի կողմից անհատույց տրամադրվել է համապատասխան շենք՝ որպես գորգերի թանգարան^[3]։

Ցուցանմուշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանում ցուցադրված են եղել ոչ միայն արցախյան գորգեր, այլ նաև ավանդական արհեստների հին առարկաներ, որոնք ստացել էին փորձագիտական գնահատական, անհրաժեշտության դեպքում վերականգնվել, ապա դրվել ցուցադրության^[4]։

Մինչև 2020 թվականի նոյմեբերի 1-ը թանգարանն ունեցել է շուրջ 300 գորգ և կարպետ, որոնք գործված են եղել 17-րդ դարից մինչև 20-րդ դարասկիզբն ընկած ժամանակահատվածում։ Դրանք հիմնականում արցախյան ավանդական գորգեր են։ Մշտական ցուցադրությունը ներառել է թանգարանի մոտ 300 գորգերից 120-ը՝ «Վիշապագորգ», «Խնձորեսկ», «Աստղագորգ», «Ծաղկագորգ», «Արծվագորգ», «Ծաղկած խաչեր», «Պատկերագորգ» և այլն։

Բացի հայկական գորգերից` թանգարանում ցուցադրվել են նաև թուրքմենական, աֆղանական և պարսկական գորգերի օրինակներ, ինչպես նաև ռուսական մշակույթի որոշ արտեֆակտներ։

2013 թվականի օգոստոսին թանգարան այցելած Արցախի հանրապետության նախագահ Բակո Սահակյանը հայտարարել է, որ գորգերի թանգարանը մեծ դեր է խաղում ազգային ավանդույթների և արժեքների պահպանման գործում՝ նպաստելով նաև Արցախում զբոսաշրջության զարգացմանը^[5]։

Հավաքածուի տարհանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից Շուշի քաղաքի ծանր հրետակոծության ժամանակ՝ հոկտեմբերի 29-ին, հրթիռի պայթյունի հետևանքով վնասվել են թանգարանի շինությունները։ 2020 թվականի նոյեմբերի 1-ին հավաքածուի ամենաթանկարժեք նմուշները՝ մոտ 160 գորգ և կարպետ, հետագա ոչնչացումից փրկելու նպատակով տարհանվել են Երևան։ Հավաքածուի մնացած հատվածը՝ 100-120 գորգ, ինչպես նաև ցուցադրված կենցաղային իրերը, խեցեղենը, բրոնզե դարի և քարե դարի առարկաները, որոնք չի հաջողվել տեղափոխել, մնացել են Շուշիում^[6]։

Ներկայումս հավաքածուի տարհանված նմուշները ցուցադրվում են Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում, որտեղ 2021 թվականի սեպտեմբերի 2-ին նշվել է թանգարանի հիմադրման տասնամյակը։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Շուշիի գորգերի թանգարանի» ցուցանմուշների հիմնական ցուցադրությունը Շուշիում
Շուշիի գորգերի թանգարանի ֆոնդերի շենքը Շուշիի Ղազանչեցոց 31 հասցեում
Շուշիի Արվեստի կենտրոնի շենքը Ղազանչեցոց 58 հասցեում, որի առաջին հարկում տեղակայված է եղել Շուշիի գորգերի թանգարանը