Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ
Ծնվել է	մարտի 25 (ապրիլի 6), 1875 Ub, Սերբիա
Մահացել է	մարտի 4, 1954 (78 տարեկան)
Քաղաքացիություն	Սերբիա
Մասնագիտություն	փիլիսոփա և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Բելգրադի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	փիլիսոփայություն
Անդամակցություն	Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա և Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Լայպցիգի համալսարան և Բելգրադի առաջին գիմնազիա
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	սերբերեն
	Branislav Petronijević Վիքիպահեստում

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ (սերբ.՝ Бранислав Петронијевић, մարտի 25 (ապրիլի 6), 1875, Ub, Սերբիա - մարտի 4, 1954(1954-03-04)^[1]^[2]), սերբ և հարավսլավացի փիլիսոփա և մաթեմատիկոս։ Փիլիսոփայության դոկտոր (1898), Բելգրադի համալսարանի պրոֆեսոր (1903)։ Սերբիայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիկոս (1920-ից)։ Հարավսլավիայի փիլիսոփայության նշանավոր ներկայացուցիչ։ Ընդգրկված 100 ամենահայտնի սերբերի ցանկում^[6]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչը աստվածաբանի որդի է եղել։ Սովորել է Վալևոյի գիմնազիայում։ Ապա Բելգրադի բարձրագույն դպրոցում։ 1894 թվականից բժշկություն է սովորել Վիեննայի համալսարանում։ Միացել է համալսարանի փիլիսոփայական ընկերությանը։ Լսեցի Բոլցմանի դասախոսությունները^[7]։ Երեք տարի անց տեղափոխվել է Լայպցիգի համալսարան, որտեղ սովորել է փիլիսոփայություն Վոլկելտի, Օստվալդի և Մախի ղեկավարությամբ^[8]^[9]։ 1898 թվականին պաշտպանել է իր թեկնածուական թեզը՝ Բանականության սկզբունքը գերմ.՝ Der Satz vom Grunde։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչը հրատարակել է մի քանի աշխատություններ փորձարարական հոգեբանության վերաբերյալ։ Նա մշակել է ինքնատիպ համակարգ, որտեղ մետաֆիզիկայից բացի, նա հաշվի էր առնում գիտելիքի տեսությունը և բնության փիլիսոփայությունը։ Նա մշակել է մետաֆիզիկական տեսություն, որը անվանել է բազմակարծություն՝ համեմատելով այն Սպինոզայի, Լայբնիցի և Ջորջ Բերկլիի տեսությունների հետ։ Նա այն կապել է դիսկրետ երկրաչափության իր սեփական տարբերակի հետ, գիտելիքի իր էմպիրիո-ռացիոնալիստական տեսության և էվոլյուցիոն փիլիսոփայության հետ^[10]։ Պետրոնիժևիչը գրել է գերմաներեն և ֆրանսերեն։ Նրա հիմնական աշխատություններ են եղել Մետաֆիզիկայի սկզբունքներ (երկու հատոր), Ժամանակակից փիլիսոփայության պատմություն, Համընդհանուր էվոլյուցիա, Հոդվածներ և հետազոտություններ (չորս հատոր), Էմպիրիկ հոգեբանություն, Կյանքի արժեքի մասին (հետմահու հրատարակված ինքնակենսագրությամբ)։ Մաթեմատիկայի տրամաբանական հիմունքների մեջ նրա ամենաուշագրավ ներդրումներից են աշխատանքը ընդհանուր երկրաչափությունների, անսահմանության տարածաժամանակի, երեք մարմնի խնդիրների, տարբերության գործակիցների և մաթեմատիկական ինդուկցիայի վերաբերյալ։ Հոգեբանության բնագավառում նա մշակել է տեսություն թափանցիկության դիտարկման և բարդ գույների խորության ու դիտարկման մասին։ Հոգեբանության բնագավառում նա մշակել է տեսություն թափանցիկության դիտարկման և բարդ գույների խորության ու դիտարկման մասին^[11]^[12]։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պետրոնիժևիչը 1906 թվականի փետրվարից եղել է Սերբիայի գիտությունների և արվեստի թագավորական ակադեմիայի թղթակից անդամ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին եղել է պատերազմի թղթակից։ Պատերազմից հետո դասախոս էր Բելգրադի համալսարանում։ 1932-1933 թվականներին աշխատել է Սերբիայի թագավորական ակադեմիայի քարտուղար։ 1938 թվականին հիմնադրել է Սերբիայի փիլիսոփայական ընկերությունը։ 1941 և 1947 թվականներին առաջադրվել է գրականության Նոբելյան մրցանակի^[13]։

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Спиритизам. Београд, 1900. стр. 74
Фридрих Ниче. Н. Сад, 1902. стр. 99
О слободи воље, моралној и кривичној одговорности. Београд, 1906. стр. 178+1
Едуард Хартман. Живот и филозофија. Београд, 1907. стр. 43
Филозофија у «Горском Вијенцу» Н. Сад, 1908. стр. 60
Основи емпириске психологије. Београд, 1910. стр. 318
Чланци и студије. Књ. I—III. Београд, 1913-22.
Шопенхауер, Ниче и Спенсер. Београд, 1922. стр. 316
Историја новије филозофије. I део од Ренесансе до Канта. Београд, 1922. стр. 389
Основи емпириске психологије. II изд. Књ. I—III. Београд, 1923-6. стр. 12+172
Основи теорије сазнања са 19 сл. у тексту. Београд, 1923. стр. 187
Хегел и Хартман. Београд, 1924. стр. 151
Чланци и студије. Нова серија. Београд, 1932. стр. 1932
Принципи метафизике — I, II, Београд, 1998.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8
↑ ^3,0 ^3,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ CONOR.Sl
↑ «Югославская философия». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
↑ Russell, Bertrand (1956). «Portraits from Memory: And Other Essays» (անգլերեն). Simon and Schuster. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
↑ http://doiserbia.nb.rs/img/doi/0351-2274/2015/0351-22741502143L.pdf
↑ Brown, Stuart; Collinson, Diane; Wilkinson, Robert (2012 թ․ սեպտեմբերի 10). «Biographical Dictionary of Twentieth-Century Philosophers» (անգլերեն). Routledge. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
↑ Delmer, Cyrille; Mahboubi, Mohamed; Tabuce, Rodolphe; Tassy, Pascal (2006-03). «A NEW SPECIES OF MOERITHERIUM (PROBOSCIDEA, MAMMALIA) FROM THE EOCENE OF ALGERIA: NEW PERSPECTIVES ON THE ANCESTRAL MORPHOTYPE OF THE GENUS» (անգլերեն). էջեր 421–434. doi:10.1111/j.1475-4983.2006.00548.x. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
↑ Novakov, Anna (2012 թ․ մարտի 2). «Diplomatic Ties» (անգլերեն). Lulu.com. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
↑ Blackmore, J. T. (2013 թ․ մարտի 9). «Ludwig Boltzmann His Later Life and Philosophy, 1900–1906: Book One: A Documentary History» (անգլերեն). Springer Science & Business Media. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
↑ Boscovich, Ruggero Giuseppe; Child, J. M. (James Mark) (1922). «A theory of natural philosophy». Chicago, London, Open Court Publishing Company. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Биография(սերբ.)
Petronijević, Branislav (1904). «Principien der Metaphysik». Heidelberg : C. Winter. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ» հոդվածին։

[_5465244c821d631f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_fa1ae212e32938bb-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8

[_1a1fe3ba8a9ff692-3] 3,0 ^3,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[_2281d4e388d20e0b-4] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_d23c9d63a3e0432f-5] CONOR.Sl

[6] «Югославская философия». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.

[7] Russell, Bertrand (1956). «Portraits from Memory: And Other Essays» (անգլերեն). Simon and Schuster. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

[8] ttp://doiserbia.nb.rs/img/doi/0351-2274/2015/0351-22741502143L.pdf

[9] Brown, Stuart; Collinson, Diane; Wilkinson, Robert (2012 թ․ սեպտեմբերի 10). «Biographical Dictionary of Twentieth-Century Philosophers» (անգլերեն). Routledge. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

[10] Delmer, Cyrille; Mahboubi, Mohamed; Tabuce, Rodolphe; Tassy, Pascal (2006-03). «A NEW SPECIES OF MOERITHERIUM (PROBOSCIDEA, MAMMALIA) FROM THE EOCENE OF ALGERIA: NEW PERSPECTIVES ON THE ANCESTRAL MORPHOTYPE OF THE GENUS» (անգլերեն). էջեր 421–434. doi:10.1111/j.1475-4983.2006.00548.x. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

[11] Novakov, Anna (2012 թ․ մարտի 2). «Diplomatic Ties» (անգլերեն). Lulu.com. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

[12] Blackmore, J. T. (2013 թ․ մարտի 9). «Ludwig Boltzmann His Later Life and Philosophy, 1900–1906: Book One: A Documentary History» (անգլերեն). Springer Science & Business Media. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

[13] Boscovich, Ruggero Giuseppe; Child, J. M. (James Mark) (1922). «A theory of natural philosophy». Chicago, London, Open Court Publishing Company. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]