«Փռշտոց»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 4. | Տող 4. | ||
|title = Փռշտոց |
|title = Փռշտոց |
||
|titlestyle = |
|titlestyle = |
||
|image = [[File:Hapci-fr.gif|300px|Փռշտոցը քթի խոռոչից գրգռիչներ պարունակող փոշու և լորձի հեռացման ֆունկցիան է]] |
|image = [[File:Hapci-fr.gif|300px|Փռշտոցը քթի խոռոչից գրգռիչներ պարունակող փոշու և լորձի հեռացման ֆունկցիան է]] |
||
|imagestyle = |
|imagestyle = |
||
| Տող 51. | Տող 50. | ||
Փռշտոցի ժամանակ արտաշնչվող օդի ճնշումը կարող է գերազանցել 100 մմ սնդիկի սյունը, ձայնաճեղքի մակարդակին օդի արտամղումը դուրս հասնում է 50-120 մ/վ-ի, իսկ օդային հոսքի ծավալային արագությունը՝ մինչև 12 ձիաուժի<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_medicine/34517/%D0%A7%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%B5 Медицинская энциклопедия]․</ref>։ Քթի և բերանի խոռոչով անցնող օդի հոսանքը կլանում է լորձի և թքի կաթիլները, որոնք ցողված վիճակում տարածվում են մինչև 2-3 մետր<ref>Чиханье // Большая медицинская энциклопедия / Гл. ред. Б. В. Петровский. - 3-е изд. - М.: Советская энциклопедия, 1986. - Т. XXVII (Хлоракон-Экономика здравоохранения). - С. 337-338. - 576 с.</ref>։ |
Փռշտոցի ժամանակ արտաշնչվող օդի ճնշումը կարող է գերազանցել 100 մմ սնդիկի սյունը, ձայնաճեղքի մակարդակին օդի արտամղումը դուրս հասնում է 50-120 մ/վ-ի, իսկ օդային հոսքի ծավալային արագությունը՝ մինչև 12 ձիաուժի<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_medicine/34517/%D0%A7%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%B5 Медицинская энциклопедия]․</ref>։ Քթի և բերանի խոռոչով անցնող օդի հոսանքը կլանում է լորձի և թքի կաթիլները, որոնք ցողված վիճակում տարածվում են մինչև 2-3 մետր<ref>Чиханье // Большая медицинская энциклопедия / Гл. ред. Б. В. Петровский. - 3-е изд. - М.: Советская энциклопедия, 1986. - Т. XXVII (Хлоракон-Экономика здравоохранения). - С. 337-338. - 576 с.</ref>։ |
||
== Պատճառները == |
|||
Փռշտոցը առավելապես ի հայտ է գալիս քթի խոռոչի կամ ըմպանի [[լորձաթաղանթ]]ի՝ փոշուց (բմբուլ, մորթի, տան փոշի և այլն) գրգռման ժամանակ, ալերգեններից և այլ գրգռող նյութերից, ինչպես նաև արհեստական մեխանիկական գրգռումների դեպքում։ Ալերգենների շարքում փռշտոց առավել հաճախ առաջացնում են ծախկափոշին, [[բորբոս]]ը, կենդանիների թեփուկները և փոշու մասնիկները։ Առավել հաճախ գրգռում առաջացնող նյութերի շարքին են պատկանում [[ծխախոտ]]ի ծուխը և [[օծանելիք]]ը։ Փռշտոց կարող է առաջանալ նաև վարակիչ և վերին շնչուղիների հիվանդությունների ժամանակ։ |
|||
Փռշտոց կարող են առաջացնել նաև շրջակա միջավայրի ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունները, օրինակ՝ տաք տարածքից ցուրտ տարածք մարդու մուտքը և հակառակը՝ ցուրտ փողոցից տաք շինություն մուտքը։ Որոշ անձանց մոտ փռշտոց առաջանում է պայծառ լույսի նայելիս, քթին դիպչելիս կամ դրա վնասումից։ |
|||
Ծննդաբերությունից առաջ բազմաթիվ կանայք բողոքում են հաճախակի փռշտոցից և քթի լորձաթաղանթի ուռչելուց՝ այսպես կոչված «հղիների հարբուխ», որը պայմանավորված է ծննդկանի օրգանիզմում կատարվող [[հորմոն]]ալ փոփոխություններով։ |
|||
== Ռեֆլեկսային աղեղ == |
|||
Փռշտալու գործողությունը կոորդինացվում է [[երկարավուն ուղեղ]]ի մակարդակով՝ ռետիկուլյար գոյացման նյարդային բջիջներով։ Աֆերենտ ազդակները միջին քթային խեցուց և միջնապատից էֆմոիդալ նյարդի նյարդաթելերի օգնությամբ շարժվում են դեպի [[եռորյակ նյարդ]]ի նյարդահանգույց, իսկ այնուհետև՝ դեպի շնչառական կենտրոնի նեյրոններ։ |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
12:52, 8 հունվարի 2016-ի տարբերակ
 | |
| Կենսաբանական համակարգ | |
|---|---|
| Շնչառական համակարգ | |
| Ընդհանուր տեղեկատվություն | |
| Գործողություն | Ինքնաբուխ |
| Խթաններ | Քթի լորձաթաղանթի գրգռիչներ, լույս, վարակ |
| Միջոց | Օդի հեռացում քթի կամ բերանի միջոցով |
| Արդյունք | Գրգռիչի հեռացում |
Փռշտոց (լատ․՝ sternutatio), մարդու և բարձրակարգ կենդանիների պաշտպանական ոչ պայմանական ռեֆլեքս, որն ապահովում է վերին շնչուղիներից փոշու, լորձի և այլ գրգռիչների հեռացումը հարկադրված արտաշնչման միջոցով, առավելապես ըմպանով՝ կարճ ներշնչումից հետո[1]։ Ի տարբերություն հազի՝ փռշտոցի ժամանակ լեզուն սեղմվում է փափուկ քիմքին, այդ իսկ պատճառով հարկադրված արտաշնչումը տեղի է ունենում քթի միջոցով[2]։
Որպես գործընթաց՝ տեղի է ունենում հետևյալ կերպ․
- նախորդող քորի զգացողություն քթում[3],
- խորը ներշնչում և թոքերում օդի հավաքում[4],
- փափուկ քիմքի բարձրացում, ըմպանի առաջնային կանթիկների կրճատում, լեզվի հետնամասի հպում կարծր քիմքին, ինչը մեկուսացնում է ըմպանն ու բերանի խոռոչը[5], աչքերի փակում[6],
- միջկողային մկանների, ստոծանու և որովայնի ուղիղ մկանների, կոկորդի մկանների կրճատում (ձայնաճեղքի փակմամբ), ինչն առաջ է բերում ներկրծքային և ներորովայնային ճնշումների բարձրացում[7],
- Ըմպանի բացմամբ ուղեկցվող ուժեղ արտաշնչում։
Փռշտոցի ժամանակ արտաշնչվող օդի ճնշումը կարող է գերազանցել 100 մմ սնդիկի սյունը, ձայնաճեղքի մակարդակին օդի արտամղումը դուրս հասնում է 50-120 մ/վ-ի, իսկ օդային հոսքի ծավալային արագությունը՝ մինչև 12 ձիաուժի[8]։ Քթի և բերանի խոռոչով անցնող օդի հոսանքը կլանում է լորձի և թքի կաթիլները, որոնք ցողված վիճակում տարածվում են մինչև 2-3 մետր[9]։
Պատճառները
Փռշտոցը առավելապես ի հայտ է գալիս քթի խոռոչի կամ ըմպանի լորձաթաղանթի՝ փոշուց (բմբուլ, մորթի, տան փոշի և այլն) գրգռման ժամանակ, ալերգեններից և այլ գրգռող նյութերից, ինչպես նաև արհեստական մեխանիկական գրգռումների դեպքում։ Ալերգենների շարքում փռշտոց առավել հաճախ առաջացնում են ծախկափոշին, բորբոսը, կենդանիների թեփուկները և փոշու մասնիկները։ Առավել հաճախ գրգռում առաջացնող նյութերի շարքին են պատկանում ծխախոտի ծուխը և օծանելիքը։ Փռշտոց կարող է առաջանալ նաև վարակիչ և վերին շնչուղիների հիվանդությունների ժամանակ։
Փռշտոց կարող են առաջացնել նաև շրջակա միջավայրի ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունները, օրինակ՝ տաք տարածքից ցուրտ տարածք մարդու մուտքը և հակառակը՝ ցուրտ փողոցից տաք շինություն մուտքը։ Որոշ անձանց մոտ փռշտոց առաջանում է պայծառ լույսի նայելիս, քթին դիպչելիս կամ դրա վնասումից։
Ծննդաբերությունից առաջ բազմաթիվ կանայք բողոքում են հաճախակի փռշտոցից և քթի լորձաթաղանթի ուռչելուց՝ այսպես կոչված «հղիների հարբուխ», որը պայմանավորված է ծննդկանի օրգանիզմում կատարվող հորմոնալ փոփոխություններով։
Ռեֆլեկսային աղեղ
Փռշտալու գործողությունը կոորդինացվում է երկարավուն ուղեղի մակարդակով՝ ռետիկուլյար գոյացման նյարդային բջիջներով։ Աֆերենտ ազդակները միջին քթային խեցուց և միջնապատից էֆմոիդալ նյարդի նյարդաթելերի օգնությամբ շարժվում են դեպի եռորյակ նյարդի նյարդահանգույց, իսկ այնուհետև՝ դեպի շնչառական կենտրոնի նեյրոններ։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Чиханье // Большая медицинская энциклопедия / Гл. ред. Б. В. Петровский. - 3-е изд. - М.: Советская энциклопедия, 1986. - Т. XXVII (Хлоракон-Экономика здравоохранения). - С. 337-338. - 576 с.
- ↑ И. Г. Березняков. Механизмы возникновения кашля // Новости медицины и фармации, декабрь 2005, № 20-22 (180-182). С. 3-7.
- ↑ Большая медицинская энциклопедия. Том 34
- ↑ Большая медицинская энциклопедия. Том 34
- ↑ Большая медицинская энциклопедия. Том 34
- ↑ Знание-сила 4/2009 ISSN 0130 1640 «Человек: неожиданные факты» стр. 91
- ↑ Медицинская энциклопедия․
- ↑ Медицинская энциклопедия․
- ↑ Чиханье // Большая медицинская энциклопедия / Гл. ред. Б. В. Петровский. - 3-е изд. - М.: Советская энциклопедия, 1986. - Т. XXVII (Хлоракон-Экономика здравоохранения). - С. 337-338. - 576 с.