«Մատ (շախմատ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

10:10, 24 Հոկտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Մատ, իրավիճակ շախմատում, երբ արքան գտնվում է շախի տակ, իսկ խաղացողը չի կարող անել որևէ քայլ այդ շախից պաշտպանվելու համար։ Դա նշանակում է նման իրավիճակի մեջ հայտնված կողմի պարտություն։ Շախմատային նոտագրության մեջ մատը խաղաքարի քայլից հետո նշանակվում է «×», «++» կամ «#» նշաններից մեկով։

Այսպիսով, մատ է, եթե միաժամանակ.

արքան գտնվում է շախի տակ,
արքան հնարավորություն չունի հեռանալ շախից (նրա շուրջը բոլոր դաշտերը զբաղված են խաղաքարերով կամ գտնվում են մրցակցի խաղաքարերի հարվածի տակ, կամ արքան գտնվում է խաղատախտակի եզրի մոտ),
խաղացողը հնարավորություն չունի շախից ծածկվելու այլ խաղաքարով,
չկա շախ հայտարարած խաղաքարը վերցնելու հնարավորություն։

Եթե արքային շախ հայտարարված չէ, բայց նա չունի այնպիսի քայլ, որ շախի տակ չհայտնվի, և նրա ոչ մի խաղաքար քայլ անելու հնարավորություն չունի, ապա դա պատ է, և պարտիայի արդյունքը ոչ-ոքի է։

«Մատ» բառի ծագումը

«Մատ» բառն առաջացել է պարսկերեն «շահ մատ» բառակապակցությունից, որը նշանակում է, որ արքան (շահը) անօգնական է, կաթվածահար է, մեկուսացված է, պարտություն է կրել (այդպիսի իմաստներ ունի պարսկերեն «մատ» բառը)։ Հայտնի է նաև «շահ մատ» բառակապակցության «շահը մեռավ» (արաբերեն «մատ» մեռել է) թարգմանությունը, սակայն պարսիկներն այդ տերմինը խաղում սկսել են օգտագործել արաբներից վաղ^[1]։

Մատ ըստ խաղաքարերի նվազագույն քանակի

Մատ անելու համար անհրաժեշտ խաղաքարերի նվազագույն քանակը (արքաներից բացի).

Մեկ ծանր խաղաքար` թագուհի կամ նավակ

Երկու տարադաշտ փղեր (ցանկացած քանակությամբ նույնադաշտ փղերը մատ անել չեն կարող)

Ձի և փիղ` մատ անելու ամենաբարդ տարբերակը։ Այս մատը հնարավոր է միայն երբ արքան գտնվում է տախտակի այն գույնի անկյունում, որով տեղաշարժվում է փիղը (կամ այդ անկյան հարևան դաշտում` տախտակի եզրին)։ Այդպիսի մատ անելու համար պահանջվում է 33 քայլից ոչ ավելի, սակայն մատ անող խաղացողը պետք է շատ զգույշ խաղա, քանի որ սխալները կարող են հանգեցնել ոչ-ոքիի` պատի կամ առանց որևէ խաղաքար վերցնելու 50 քայլ անելու պատճառով։

Երկու ձի. մատը հնարավոր է միայն պաշտպանվող խաղացողի կոպիտ սխալի դեպքում։ Երբեմն հնարավոր է մատ արքայով և երկու ձիով ընդդեմ արքայի և զինվորի։

Մատ երկու ձիով

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Սևերի 1. … Աa8? քայլը հանգեցնում է 2. Кbc7× մատի: Սակայն սևերը հեշտությամբ խուսափում են մատից` խաղալով 1. … Աc8

Երեք ձի. մատը հնարավոր է, սակայն գործնական պարտիաներում այդպիսի իրավիճակ գրեթե չի հանդիպում, քանի որ ձիերից առնվազն մեկը պետք է վերածված լինի զինվորից, ինչը չափազանց հազվադեպ է անհրաժեշտ լինում։

Եթե կողմերից ոչ մեկը չունի մատ անելու համար անհրաժեշտ խաղաքարերի քանակ, գրանցվում է ոչ-ոքի։

Մատի տարատեսակներ

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ The King Isn't Dead After All!

Աղբյուրներ

[1] The King Isn't Dead After All!

[1]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:CheckmateProper.jpg|thumb|Սև արքան մատ է ստացել. խաղն ավարտված է]]
-'''Մատ''', իրավիճակ [[շախմատ]]ում, երբ [[Արքա (շախմատ)|արքան]] գտնվում է [[շախ]]ի տակ, իսկ խաղացողը չի կարող անել որևէ քայլ այդ շախից պաշտպանվելու համար: Դա նշանակում է նման իրավիճակի մեջ հայտնված կողմի պարտություն: Շախմատային նոտագրության մեջ մատը խաղաքարի քայլից հետո նշանակվում է «'''×'''», «'''++'''» կամ «'''#'''» նշաններից մեկով:
+'''Մատ''', իրավիճակ [[շախմատ]]ում, երբ [[Արքա (շախմատ)|արքան]] գտնվում է [[շախ]]ի տակ, իսկ խաղացողը չի կարող անել որևէ քայլ այդ շախից պաշտպանվելու համար։ Դա նշանակում է նման իրավիճակի մեջ հայտնված կողմի պարտություն։ Շախմատային նոտագրության մեջ մատը խաղաքարի քայլից հետո նշանակվում է «'''×'''», «'''++'''» կամ «'''#'''» նշաններից մեկով։
 Այսպիսով, մատ է, եթե միաժամանակ.
@@ Տող 6. / Տող 6. @@
 * արքան հնարավորություն չունի հեռանալ շախից (նրա շուրջը բոլոր դաշտերը զբաղված են խաղաքարերով կամ գտնվում են մրցակցի խաղաքարերի հարվածի տակ, կամ արքան գտնվում է խաղատախտակի եզրի մոտ),
 * խաղացողը հնարավորություն չունի շախից ծածկվելու այլ խաղաքարով,
-* չկա շախ հայտարարած խաղաքարը վերցնելու հնարավորություն:
+* չկա շախ հայտարարած խաղաքարը վերցնելու հնարավորություն։
-Եթե արքային շախ հայտարարված չէ, բայց նա չունի այնպիսի քայլ, որ շախի տակ չհայտնվի, և նրա ոչ մի խաղաքար քայլ անելու հնարավորություն չունի, ապա դա [[Պատ (շախմատ)|պատ]] է, և պարտիայի արդյունքը [[ոչ-ոքի (շախմատ)|ոչ-ոքի]] է:
+Եթե արքային շախ հայտարարված չէ, բայց նա չունի այնպիսի քայլ, որ շախի տակ չհայտնվի, և նրա ոչ մի խաղաքար քայլ անելու հնարավորություն չունի, ապա դա [[Պատ (շախմատ)|պատ]] է, և պարտիայի արդյունքը [[ոչ-ոքի (շախմատ)|ոչ-ոքի]] է։
 == «Մատ» բառի ծագումը ==
-«Մատ» բառն առաջացել է [[պարսկերեն]] «շահ մատ» բառակապակցությունից, որը նշանակում է, որ արքան ([[շահ]]ը) անօգնական է, կաթվածահար է, մեկուսացված է, պարտություն է կրել (այդպիսի իմաստներ ունի պարսկերեն «մատ» բառը): Հայտնի է նաև «շահ մատ» բառակապակցության «շահը մեռավ» ([[արաբերեն]] «մատ» մեռել է) թարգմանությունը, սակայն [[պարսիկներ]]ն այդ տերմինը խաղում սկսել են օգտագործել արաբներից վաղ<ref>[https://archive.today/WpfVX The King Isn't Dead After All!]</ref>:
+«Մատ» բառն առաջացել է [[պարսկերեն]] «շահ մատ» բառակապակցությունից, որը նշանակում է, որ արքան ([[շահ]]ը) անօգնական է, կաթվածահար է, մեկուսացված է, պարտություն է կրել (այդպիսի իմաստներ ունի պարսկերեն «մատ» բառը)։ Հայտնի է նաև «շահ մատ» բառակապակցության «շահը մեռավ» ([[արաբերեն]] «մատ» մեռել է) թարգմանությունը, սակայն [[պարսիկներ]]ն այդ տերմինը խաղում սկսել են օգտագործել արաբներից վաղ<ref>[https://archive.today/WpfVX The King Isn't Dead After All!]</ref>։
 == Մատ ըստ խաղաքարերի նվազագույն քանակի ==
@@ Տող 22. / Տող 22. @@
 {{main|Մատ երկու փղով}}
-* [[Ձի (շախմատ)|Ձի]] և փիղ` մատ անելու ամենաբարդ տարբերակը: Այս մատը հնարավոր է միայն երբ արքան գտնվում է տախտակի այն գույնի անկյունում, որով տեղաշարժվում է փիղը (կամ այդ անկյան հարևան դաշտում` տախտակի եզրին): Այդպիսի մատ անելու համար պահանջվում է 33 քայլից ոչ ավելի, սակայն մատ անող խաղացողը պետք է շատ զգույշ խաղա, քանի որ սխալները կարող են հանգեցնել ոչ-ոքիի` պատի կամ առանց որևէ խաղաքար վերցնելու 50 քայլ անելու պատճառով:
+* [[Ձի (շախմատ)|Ձի]] և փիղ` մատ անելու ամենաբարդ տարբերակը։ Այս մատը հնարավոր է միայն երբ արքան գտնվում է տախտակի այն գույնի անկյունում, որով տեղաշարժվում է փիղը (կամ այդ անկյան հարևան դաշտում` տախտակի եզրին)։ Այդպիսի մատ անելու համար պահանջվում է 33 քայլից ոչ ավելի, սակայն մատ անող խաղացողը պետք է շատ զգույշ խաղա, քանի որ սխալները կարող են հանգեցնել ոչ-ոքիի` պատի կամ առանց որևէ խաղաքար վերցնելու 50 քայլ անելու պատճառով։
 {{main|Մատ փղով և ձիով}}
-* Երկու ձի. մատը հնարավոր է միայն պաշտպանվող խաղացողի կոպիտ սխալի դեպքում: Երբեմն հնարավոր է մատ արքայով և երկու ձիով ընդդեմ արքայի և [[Զինվոր (շախմատ)|զինվորի]]:
+* Երկու ձի. մատը հնարավոր է միայն պաշտպանվող խաղացողի կոպիտ սխալի դեպքում։ Երբեմն հնարավոր է մատ արքայով և երկու ձիով ընդդեմ արքայի և [[Զինվոր (շախմատ)|զինվորի]]։
 {{main|Մատ երկու ձիով|Երկու ձին ընդդեմ զինվորի}}
@@ Տող 43. / Տող 43. @@
 |Սևերի 1. … Աa8? քայլը հանգեցնում է 2. Кbc7× մատի: Սակայն սևերը հեշտությամբ խուսափում են մատից` խաղալով 1. … Աc8}}
-* Երեք ձի. մատը հնարավոր է, սակայն գործնական պարտիաներում այդպիսի իրավիճակ գրեթե չի հանդիպում, քանի որ ձիերից առնվազն մեկը պետք է վերածված լինի զինվորից, ինչը չափազանց հազվադեպ է անհրաժեշտ լինում:
+* Երեք ձի. մատը հնարավոր է, սակայն գործնական պարտիաներում այդպիսի իրավիճակ գրեթե չի հանդիպում, քանի որ ձիերից առնվազն մեկը պետք է վերածված լինի զինվորից, ինչը չափազանց հազվադեպ է անհրաժեշտ լինում։
-Եթե կողմերից ոչ մեկը չունի մատ անելու համար անհրաժեշտ խաղաքարերի քանակ, գրանցվում է ոչ-ոքի:
+Եթե կողմերից ոչ մեկը չունի մատ անելու համար անհրաժեշտ խաղաքարերի քանակ, գրանցվում է ոչ-ոքի։
 == Մատի տարատեսակներ ==