Խեղդուկ մատ

Խեղդուկ մատ

Խեղդուկ մատ (Լուսենայի մատ), շախմատում մատ ձիով, երբ սեփական խաղաքարերը խանգարում են (խեղդում են. այստեղից էլ անվանումը) արքային փրկվել մրցակցի սպառնալիքից։

Պատմություն

Նմանատիպ առաջին դիրքերը հայտնաբերվել են IX դարի պարսկական մանսուբներում (շախմատային էտյուդի հնագույն համարժեք)։ «Խեղդուկ մատ» կոմբինացիայի (տե՛ս տրամագիր 1-ը) մեխանիզմն առաջին անգամ «Սիրո կրկնություն և շախմատ խաղի արվեստը» գրքում 1497 թվականին դիտարկել է իսպանացի շախմատիստ Լուիս Ռամիրես Լուսենան. 1.Թе6+ Աh8 2.Ձf7+ Աg8 3.Ձh6++ Աh8 4.Թg8+!! Ն։g8 5. Ձf7#!!։

Տրամագիր 1

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Քայլը սպիտակներինն է։ Նրանք մատ են հայտարարում 5 քայլից

Նույն թեման օգտագործվում է նաև Ֆիլիդորի խնդրում (տե՛ս Ֆիլիդորի մատ)։

Խեղդուկ մատն արվեստում

Գեղարվեստական գրականության մեջ «խեղդուկ մատի» գաղափարն օգտագործել է Լեոնիդ Սոլովյովը Խոջա Նասրեդինի մասին վիպակում, որի դրվագներից մեկում գլխավոր հերոս Նասրեդինը «խեղդուկ մատ» է հայտարարում բացասական կերպարներից մեկին՝ Աղաբեկին։

Կինոյում «խեղդուկ մատի» գաղափարն օգտագործվել է 1952 թվականին նկարահանված «Սադկո» ֆիլմ-հեքիաթում, որտեղ գլխավոր հերոսը հնդիկ մահառաջային «խեղդուկ մատ» է հայտարարում։

Խեղդուկ մատը սկզբախաղում

Խեղդուկ մատ հնարավոր է անել ոչ միայն միջնախաղում և վերջնախաղում, այլև սկզբնախաղում։ Որպես օրինակներ կարող են ծառայել բերված կարճ պարտիաները.

---

• Սիրող շախմատիստ - Ջոզեֆ Հենրի Բլեքբեռն

1.e4 e5 2.Ձf3 Ձc6 3.Փc4 Ձd4?! 4.Ձ։e5!? Թg5! 5.Ձ։f7?? Թ։g2 6.Նf1 Թ։e4+ 7.Փe2 Ձf3#

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

---

• Պաուլ Կերես - Առլամովսկի (Պոլյանից Զդրույ, 1950)

1.e4 c6 2.d4 d5 3.Ձc3 de 4.Ձ։e4 Ձd7 5.Թe2 Ձgf6?? 6.Ձd6#

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

---

• Յակովլև - Չալմանսկի (Կույբիշև, 1984)

1.e4 c5 2.Ձf3 Ձc6 3.d4 cd 4.Ձ։d4 Ձf6 5.Ձc3 e5 6.Ձdb5 d6 7.Ձd5 Ձ։d5 8.ed Ձe7 9.c3 Փd7?? 10.Ձ։d6#

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

---

• Գրանտեր - Հեյլի (Շոտլանդիա, 1984)

1.e4 c5 2.Ձf3 Ձc6 3.d4 cd 4.Ձ։d4 e5 5.Ձb5 Ձge7?? 6.Ձd6#

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Տես նաև

• Մատ
• Ուսանոցային մատ

Աղբյուրներ

• Խեղդուկ մատ Archived 2011-06-25 at the Wayback Machine.
• Շախմատի դպրոց. խեղդուկ մատ Archived 2014-09-03 at the Wayback Machine.