Jump to content

Խեղդուկ մատ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Խեղդուկ մատ
շախի ալգորիթմ Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիամատ Խմբագրել Wikidata
Մասն էշախմատային տերմինաբանություն Խմբագրել Wikidata
Մարզաձևշախմատ Խմբագրել Wikidata
Խեղդուկ մատ

Խեղդուկ մատ (Լուսենայի մատ), շախմատում մատ ձիով, երբ սեփական խաղաքարերը խանգարում են (խեղդում են. այստեղից էլ անվանումը) արքային փրկվել մրցակցի սպառնալիքից։

Նմանատիպ առաջին դիրքերը հայտնաբերվել են IX դարի պարսկական մանսուբներում (շախմատային էտյուդի հնագույն համարժեք)։ «Խեղդուկ մատ» կոմբինացիայի (տե՛ս տրամագիր 1-ը) մեխանիզմն առաջին անգամ «Սիրո կրկնություն և շախմատ խաղի արվեստը» գրքում 1497 թվականին դիտարկել է իսպանացի շախմատիստ Լուիս Ռամիրես Լուսենան. 1.Թе6+ Աh8 2.Ձf7+ Աg8 3.Ձh6++ Աh8 4.Թg8+!! Ն։g8 5. Ձf7#!![1]։

Տրամագիր 1
abcdefgh
8
a8 black rook
b8 black rook
g8 black king
g7 black pawn
h7 black pawn
c6 white queen
d5 white king
e5 white knight
a3 black queen
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Քայլը սպիտակներինն է։ Նրանք մատ են հայտարարում 5 քայլից

Նույն թեման օգտագործվում է նաև Ֆիլիդորի խնդրում (տե՛ս Ֆիլիդորի մատ

Խեղդուկ մատն արվեստում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեղարվեստական գրականության մեջ «խեղդուկ մատի» գաղափարն օգտագործել է Լեոնիդ Սոլովյովը Խոջա Նասրեդինի մասին վիպակում, որի դրվագներից մեկում գլխավոր հերոս Նասրեդինը «խեղդուկ մատ» է հայտարարում բացասական կերպարներից մեկին՝ Աղաբեկին։

Կինոյում «խեղդուկ մատի» գաղափարն օգտագործվել է 1952 թվականին նկարահանված «Սադկո» ֆիլմ-հեքիաթում, որտեղ գլխավոր հերոսը հնդիկ մահառաջային «խեղդուկ մատ» է հայտարարում։

Խեղդուկ մատը սկզբախաղում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խեղդուկ մատ հնարավոր է անել ոչ միայն միջնախաղում և վերջնախաղում, այլև սկզբնախաղում։ Որպես օրինակներ կարող են ծառայել բերված կարճ պարտիաները.


  • Սիրող շախմատիստ - Ջոզեֆ Հենրի Բլեքբեռն

1.e4 e5 2.Ձf3 Ձc6 3.Փc4 Ձd4?! 4.Ձ։e5!? Թg5! 5.Ձ։f7?? Թ։g2 6.Նf1 Թ։e4+ 7.Փe2 Ձf3#

abcdefgh
8
a8 black rook
c8 black bishop
e8 black king
f8 black bishop
g8 black knight
h8 black rook
a7 black pawn
b7 black pawn
c7 black pawn
d7 black pawn
f7 white knight
g7 black pawn
h7 black pawn
e4 black queen
f3 black knight
a2 white pawn
b2 white pawn
c2 white pawn
d2 white pawn
e2 white bishop
f2 white pawn
h2 white pawn
a1 white rook
b1 white knight
c1 white bishop
d1 white queen
e1 white king
f1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh

1.e4 c6 2.d4 d5 3.Ձc3 de 4.Ձ։e4 Ձd7 5.Թe2 Ձgf6?? 6.Ձd6#

abcdefgh
8
a8 black rook
c8 black bishop
d8 black queen
e8 black king
f8 black bishop
h8 black rook
a7 black pawn
b7 black pawn
d7 black knight
e7 black pawn
f7 black pawn
g7 black pawn
h7 black pawn
c6 black pawn
d6 white knight
f6 black knight
d4 white pawn
a2 white pawn
b2 white pawn
c2 white pawn
e2 white queen
f2 white pawn
g2 white pawn
h2 white pawn
a1 white rook
c1 white bishop
e1 white king
f1 white bishop
g1 white knight
h1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh

1.e4 c5 2.Ձf3 Ձc6 3.d4 cd 4.Ձ։d4 Ձf6 5.Ձc3 e5 6.Ձdb5 d6 7.Ձd5 Ձ։d5 8.ed Ձe7 9.c3 Փd7?? 10.Ձ։d6#

abcdefgh
8
a8 black rook
d8 black queen
e8 black king
f8 black bishop
h8 black rook
a7 black pawn
b7 black pawn
d7 black bishop
e7 black knight
f7 black pawn
g7 black pawn
h7 black pawn
d6 white knight
d5 white pawn
e5 black pawn
c3 white pawn
a2 white pawn
b2 white pawn
f2 white pawn
g2 white pawn
h2 white pawn
a1 white rook
c1 white bishop
d1 white queen
e1 white king
f1 white bishop
h1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh

1.e4 c5 2.Ձf3 Ձc6 3.d4 cd 4.Ձ։d4 e5 5.Ձb5 Ձge7?? 6.Ձd6#

abcdefgh
8
a8 black rook
c8 black bishop
d8 black queen
e8 black king
f8 black bishop
h8 black rook
a7 black pawn
b7 black pawn
d7 black pawn
e7 black knight
f7 black pawn
g7 black pawn
h7 black pawn
c6 black knight
d6 white knight
e5 black pawn
e4 white pawn
a2 white pawn
b2 white pawn
c2 white pawn
f2 white pawn
g2 white pawn
h2 white pawn
a1 white rook
b1 white knight
c1 white bishop
d1 white queen
e1 white king
f1 white bishop
h1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Խեղդուկ մատը Լուսենայի գրքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.