Անողնաշարավորներ

Անողնաշարավոր կենդանիներ (լատին․՝ Invertebrata)

Անողնաշարավորներ - տերմին, որը առաջարկվել է Ժան-Բատիստ Լամարկի կողմից, որպես միջատները և որդերը միավորող անվանում։ Անողնաշարավոր են համարվում այն կենդանիները, որոնց մոտ բացակայում է ողնաշարը: Խումբը ընգրկում է կենդանիների բոլոր տեսակների շուրջ 97%-ը` բացի քորդավորների տիպի ողնաշարավորների ենթատիպից (ձկներ, երկկենցաղներ, սողուններ, թռչուններ, կաթնասուններ և այլն)։
Ունենալով ընդհանուր բազմաբջիջ, էուկարիոտ նախնի, բոլոր տիպերը ընգրկում են անողնաշարավոր կենդանիներ, բացառությամբ` քորդավորների տիպի։ Չնայած սրան, քորդավորների տիպի 3 ենթատիպերից 2-ը նույնպես անողնաշարավոր են (գլխաքորդավորները և պարեգոտավորները)։ Այս երկուսը և մնացած անողնաշարավորները ունեն միայն մեկ հոմեոզիսային գեների կուտակում, այն դեպքում, երբ ողնաշարավորները ունեն այդ գեների մի քանի կրկնօրինակ։
Պալեոկենդանաբանության և պալեոկենսաբանության մեջ անողնաշարավորների բրածո մնացորդները ուսումնասիրող ուղղությունը անվանվում է` անողնաշարավորների հնէաբանություն:

Պատմություն

Կարլ Լիննեյը այս կենդանիները բաժանեց 2 խմբի` միջատներ (insecta) և որդեր (vermes)։ Ժան-Բատիստ Լամարկը 1793 թվականին առաջին անգամ օգտագործեց անողնաշարավոր տերմինը և 2-ի փոխարեն նրանց բաժանեց 10 խմբերի` սարդակերպեր, խեցգետնակերպեր` Լիննեյի «միջատներ» ճյուղից և փափկամարմիններ, օղակավոր որդեր, ճառագայթավորներ, բեղոտանիներ, աղեխորշավորներ, ինֆուզորիաներ` Լիննեյի «որդեր» ճյուղից։ Այժմ անողնաշարավորները բաժանվում են շուրջ 30 տիպերի մեջ, ընգրկելով այնպիսի պարզ օրգանիզմներ, ինչպիսին են` սպունգները և տափակ որդերը, ինչպես նաև բարդ կազմավորված օրգանիզմներ ինչպիսին են` հոդվածոտանիները, փափկամարմինները:

Տիպերը

Դրոզոֆիլ պղաճանճ (Drosophila melanogaster), համարվում է բազմաթիվ հետազոտությունների սուբյեկտ.

Սպունգներ

• Acanthocephala - գլանանաճիճուների, փշագլուխների կամ կարթաճիճուների տիպ
• Acoelomorpha
• Annelida - օղակավոր որդերի տիպ
• Arthropoda - հոդվածոտանիների տիպ
• Brachiopoda - ուսոտանիների տիպ
• Bryozoa - մամռակենդանիների տիպ
• Chaetognatha - խոզանածնոտավորների տիպ
• Cnidaria - հիդրաների տիպ
• Ctenophora - կատարավորների տիպ
• Cycliophora - ցիկլիոֆորների տիպ
• Echinodermata - փշամորթերի տիպ
• Entoprocta
• Gastrotricha - փորաթարթիչավոր որդերի տիպ
• Gnathostomulida - գնատոստոմուլիդների տիպ
• Hemichordata - կիսաքորդավորների տիպ
• Kinorhyncha
• Loricifera - լորիցիֆերների տիպ
• Micrognathozoa
• Mollusca - փափկամարմինների տիպ
• Nematoda - կլոր որդերի տիպ
• Nemertea - ժապավենաձև որդերի տիպ
• Onychophora - օնիխոֆորների տիպ
• Phoronida - ֆորոնիդների տիպ
• Platyhelminthes - տափակ որդերի տիպ
• Porifera - սպունգների տիպ
• Priapulida - պրիապուլիդների տիպ
• Rotifera - անվակիրների տիպ
• Sipuncula - սիպունկուլիդների տիպ
• Tardigrada
• Xenoturbellida

Օգտագործված աղբյուրներ

• Рупперт Э.Э. Зоология беспозвоночных: функциональные и эволюционные аспекты. Т. 1: Протисты и низшие многоклеточные. – 2008. – 484 с. Т. 2: Низшие целомические животные. – 2008. – 437 с.