Նոր դարպասներ
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | քաղաքային դարպաս, կառույց և տեսարժան վայր |
| Երկիր |  Իսրայել |
| Տեղագրություն | Երուսաղեմ |
| Վայր | Երուսաղեմի հին քաղաք |
| Հիմնադրված է | 1889 |
 | |
 | |
Նոր դարպաս (արաբ․՝ باب الجديد Bāb ij-Jdïd) (եբրայերեն՝ השער החדש HaSha'ar HeChadash)[1], Երուսաղեմի հին քաղաքը շրջապատող պատերի նոր դարպաս։ Կառուցվել է 1889 թվականին՝ Քրիստոնեական թաղամասի և նոր հարևանների միջև ուղիղ մուտք ապահովելու համար[2]։ Կամարակապ դարպասը զարդարված է ատամնավոր պարսպով։ Նոր դարպասը կառուցվել է ներկա պատի ամենաբարձր կետում` ծովի մակարդակից 790 մետր բարձրության վրա։
Ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նոր դարպասը Օսմանյան իշխանավորների կողմից օգտագործված անունն էր։ Այն նաև հայտնի էր որպես Bab es Sultan Abd ul Hamid, արաբական աշխատուժի կողմից[3]։ Այն չպետք է շփոթել Երեմիայի գրքում հիշատակված Երկրորդ տաճարի նոր դարպասի հետ (26:10, 36:10)[4], որը ծառայել է որպես Մեծ Սինեդրիոնի Տաշված քարերի սրահի մուտքի դարպաս[5] և նախկինում կոչվել է Բենյամինի դարպաս[6]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
3-րդ և 4-րդ դարերի ընթացքում հյուսիսային պատը վերակառուցվել և բարելավվել է բյուզանդացիների կողմից, առանց ամրության այս հատվածում գտնվող նախորդ շինության մասին որևէ գրառում թողնելու։ Չնայած այն հանգամանքին, որ պատին նախորդող դարպասի մասին ոչ մի տեղեկություն չկա, առաջարկություն կա, որ նրանք պահպանել են Սուրբ Ղազարոս անունով մի փոքրիկ հետնամուտքի դարպաս Օսմանյան կառույցից արևելք Տանկրեդ աշտարակի մոտ տեղակայված զորքերի օգտագործման համար[7]։ Բացահայտվել է շրջակայքում ջրահեռացման և կոյուղու հետ կապված աշխատանքների ժամանակ և այն կարող էր օգտագործվել նաև այնտեղ տեղակայված Լեպերի շքանշանի ասպետների կողմից[8]։ Խաչակրաց արշավանքի վաղ արձանագրությունները ենթադրում են, որ պատը խախտվել է խաչակրաց արշավանքից հետո Տանկրեդի հրամանով։ Դարպասը, հավանաբար, աշտարակի հետ միասին անվանվել է նրա պատվին։ Բացված անցքը կարող էր հետագայում վերածվել դարպասի[8]։
Խաչակրաց դարպասը կարող էր կնքվել 1187 թվականին Սալադինի կողմից Երուսաղեմը գրավելուց հետո, քանի որ այն չէր համապատասխանում թուրքական բանակների կողմից կիրառվող ճարտարապետական ոճերին։ Վաղ շրջանի Խաչակրաց դարպասն ուներ «... շրջանցիկ մուտք, թույլ մատույցներ և ամրության եզրագծից դուրս ցցված աշտարակ»։ Ի տարբերություն նախորդի՝ դարպասները, ինչպես նաև Օսմանյան դարպասը կառուցվեցին քաղաքի ներսում և հավասարեցվեցին պատի ճակատային մասին[9]։ Հին դարպասները, հավանաբար, փակվել են 1516 թվականին Սուլեյման I-ի կառուցած արտաքին պատով[10]։ 16-րդ դարում հիշատակվում է մեկ այլ «Սերբական վանքի դարպասի» մասին, որն օգտագործվում էր ֆրանցիսկների կողմից Սուրբ Սալվատորի եկեղեցու կառուցման ժամանակ[8]։
Այն կառուցվել է Ֆրանսիայի հյուպատոսի խնդրանքով 1886 թվականին կառուցված Նոտր Դամ Հոսպիսից ապահովելու մուտք դեպի հին քաղաք [11] և ապահովելու Ռուսական վանատանը բնակվող ռուս քրիստոնյա ուխտագնացների համար մուտք դեպի Քրիստոնեական թաղամասում գտնվող Սուրբ Հարության տաճար[12]։ Ի տարբերություն հայտնի համոզմունքների՝ Երուսաղեմ կատարած այցելության ժամանակ Գերմանիայի կայսր Վիլհելմ II-ը մտել է ոչ թե Նոր Դարպասից, այլ «Դարպասի փոսից», այնպես, որ նա առանց կառքից իջնելու մտներ քաղաք[13]։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբից Երուսաղեմի տարածքի Օսմանյան գերագույն զինվորական սպա Ռոզեն բեյի շտաբը գտնվում էր Նոր Դարպասի դիմաց գտնվող Նոտր Դամ Հոսպիսում[14]։
1920-1930-ական թվականների ընթացքում Նոր Դարպասը դարձավ ժամանակակից Երուսաղեմի ամենամոտ դարպասը` Հին քաղաքի ներսում տեղակայված Քրիստոնյա եղբայրների քոլեջի հետ[15]։ Այդ պահին Նոր Դարպասը, ինչպես հին քաղաքի բոլոր դարպասները, ներառում էր երկաթե դարպաս, որը գործարկվում էր ոստիկանության կողմից[16] և փակվում էր ըստ վարչական պահանջի[17]։ 1929 թվականի օգոստոսի 23-ի կեսօրին Նոր և Դամասկոսի դարպասների միջև արաբների կողմից հարձակում է տեղի ունեցել, որը հանգեցրեց մի քանի հրեայի սպանության, երբ արաբները բորբոքվեցին «Հարամ էշ շերիֆի» ցերեկային աղոթքի ժամանակ[18]։ 1946 թվականից մինչև Անկախություն Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը անվտանգության գոտի ստեղծեց Նոր Դարպասի և Յաֆֆայի ճանապարհի միջև, որը Էռնեստ Բևինի համար կոչվում էր «Bevingrad», երկու կողմերից ահաբեկչական գործողություների պատճառով[19]։ 1945 թվականի նոյեմբերի 15-ին Ստերն գանգ կազմակերպությունը փորձեց քանդել Նոր դարպասի կողքին պատի մի մասը՝ օգտագործելով մեծ սարք, որի տեղափոխման և տեղադրման համար պահանջվում էր 10 տղամարդ, սակայն այն չգործարկվեց[20]։
1948 թվականի Արաբ իսրայելական պատերազմի ժամանակ Դավիթ Շալիթի «Էցիոնի բրիգադը» (Հագանա) չկարողացավ գրավել Արևելյան Երուսաղեմը տեղացի արաբական պաշտպաններից[21], որոնք ամրակայվել էին արաբական լեգիոնի 6-րդ գումարտակի կողմից Կեդեմ գործողության ժամանակ[22]։ Սա տեղի է ունեցել ոչ թե արաբական հարձակողական գործողությունների պատճառով, որի գործողությունները սահմանափակում էր Ջոն Բագոտ Գլաբը, այլ այն պատճառով, որ երկաթյա դարպասի համար նախատեսված քանդումը պայթեցվել է հրետանային ռմբակոծությամբ, որի պատճառով Նոր դարպասի դիմաց գտնվող փայտե բարիկադը հրդեհվեց և փակեց Ստերն գանգի, Հագանայի և Իրգուն զորքերի առաջխաղացումը հրադադարի մասին հայտարարությունից առաջ[23]։ Հետագայում Հորդանանի օկուպացիայի վարչությունը փակել է դարպասը[12]։ Այն կրկին վերաբացվեց 1967 թվականին Իսրայելի բանակի կողմից, Արևելյան Երուսաղեմը գրավելուց հետո Հորդանանյան արշավի ժամանակ[12]։
Դարպասը պահպանվում է Իսրայելի հնությունների վարչության կողմից։ Նոր դարպասի շուրջ գտնվող հողը հիմնականում պատկանում է Լատինական Պատրիարքարանին և Ֆրանցիսկյան միաբանությանը, որոնք հրաժարվել են վաճառել այն Իսրայելի կառավարությանը[24]։ Շատ տարիներ պահանջվեց, Նոր Դարպասի և Դամասկոսի դարպասի միջև Պատրիարքարանից հողը որպես այգի վարձակալելու համար։ Երուսաղեմի ներկայիս քաղաքային դասավորության մեջ Նոր դարպասն ապահովում է Հին քաղաքից դեպի Արևմտյան Երուսաղեմ ամենաարագ երթուղին «Egged No.1 & 2» ավտոբուսներով, HaSha'ar HaKhadash ճանապարհով։
Տեսարժանություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նոտր Դամ դե Ֆրանսը կաթոլիկ վանական համալիր և հյուրատուն է՝ տեղակայված Նոր դարպասից դեպի Հա-Ցանխանիմ ճանապարհի վրա[25]։ Նոր դարպասի մոտ գտնվող այլ նշանավոր շինություններից են College des Frères (տղաների համար), Սուրբ Բասիլիուսի եկեղեցին, Կուստոդիա դի Տոռե Սանտա եկեղեցին, Սուրբ Սալվադոր եկեղեցին, պատերից դուրս գտնվող Սուրբ Լուիս հիվանդանոցը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Borg, Alexander, Some observations on the יום הששי syndrome in the Hebrew of the Dead Sea Scrolls, in T. Muraoka, John F. Elwolde, eds., Diggers at the well: proceedings of a third International Symposium on the Hebrew of the Dead Sea Scrolls and Ben Sira, BRILL, 2000, p.29
- ↑ Goldhill, Simon, Jerusalem: city of longing, Harvard University Press, 2008, p.149
- ↑ Sir Harry Luke, A guide to Jerusalem and Judea, Simpkin, Marshall, Hamilton, Kent & Co., ltd. T. Cook & Son ltd., London, 1924, p.72
- ↑ A. Graeme Auld, Margarete Laura Steiner, Jerusalem I: from the Bronze Age to the Maccabees, The Lutterworth Press, Cambridge, 1996, p.18
- ↑ Conder, C. R., Colonel, The City of Jerusalem, John Murray, London, 1909, p.59
- ↑ Lewis Bayles Paton, Jerusalem in Bible times, Ayer Publishing, 1977, p.81
- ↑ Ben-Dov, M., Jerusalem, man and stone:an archeologist's personal view of his city, Modan, 1990, p.29
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Har-El, Menashe, Golden Jerusalem, Gefen Publishing House Ltd, 2004, p.211
- ↑ Ben-Dov, M., Jerusalem, man and stone:an archeologist's personal view of his city, Modan, 1990, p.33
- ↑ Pringle, Denys, Secular buildings in the Crusader Kingdom of Jerusalem: an archaeological gazetteer, Cambridge University Press, 1997, p.54
- ↑ Kark, Ruth, Oren-Nordheim, Michal, Jerusalem and its environs: quarters, neighborhoods, villages, 1800-1948, Wayne State University Press, 2001, p.34
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Eisenberg, Ronald L., The streets of Jerusalem: who, what, why, Devora Publishing, 2006, p.278
- ↑ Bard, Mitchell Geoffrey, Schwartz, Moshe, 1001 facts everyone should know about Israel, Rowman & Littlefield, 2005, p.115
- ↑ Tamari, Salim, The Great War and the Erasure of Palestine's Ottoman Past, in Camille Mansour, and Leila Fawaz, eds., Transformed landscapes: essays on Palestine and the Middle East in honor of Walid Khalidi, American University in Cairo Press, 2009, p.113
- ↑ Orfali, Jacob, An Armenian from Jerusalem, Ronin Publishing, 1987, p.48
- ↑ Deem, Ariella, Jerusalem plays hide and seek, Jewish Publication Society, 1987, p.17
- ↑ Eckardt, Alice, Jerusalem:city of the ages, American Academic Association for Peace in the Middle East, 1987, p.310; The iron gate was removed in 1967
- ↑ Samuel, Edwin, A Lifetime in Jerusalem, Transaction Publishers, 1970, pp.106-107
- ↑ Dumper, Michael, The politics of Jerusalem since 1967, Columbia University Press, 1997, p.211
- ↑ Hart Strober, Deborah, Strober, Gerald S., Israel at sixty: a pictorial and oral history of a nation reborn, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, 2008, p.64
- ↑ Tal, David, War in Palestine, 1948: strategy and diplomacy, Routledge, 2004, p.213
- ↑ Bowyer Bell, J., Terror out of Zion: the fight for Israeli independence, Transaction Publishers, 1977, pp.332-334
- ↑ Hammer, Reuven, The Jerusalem anthology:a literary guide, Jewish Publication Society, 1995, p.307; see also Bowyer Bell, ibid.
- ↑ Dumper, Michael, The politics of Jerusalem since 1967, Columbia University Press, 1997, p.191
- ↑ Lukin, Sarabeth, Jerusalem pocket guide and atlas, MAP - Mapping and Publishing Ltd., Tel Aviv, 2001 p.9
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նոր դարպասներ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
