Մակեդոնական դենար

տարադրամ, դինար
Երկիր	Հյուսիսային Մակեդոնիա
Իրավասությունը տարածվում է	Հյուսիսային Մակեդոնիա
Թողարկող	Հյուսիսային Մակեդոնիայի ազգային բանկ
Նախորդողը	• իտալական լիրա; • Triestine lira; • Yugoslav dinar
Սկսած	20 Մայիսի 1993
Փոխակերպում ստանդարտ միավորի	0,0494290939647076 միջազգային դոլար
Արտադրող	De La Rue
Գին	0,016226 եվրո

Մակեդոնական դենար (մակեդոնական denar, Alb. Denari maqedonas) Հյուսիսային Մակեդոնիայի ազգային արժույթն է, անունը ծագել է հին հռոմեական դենարիից։

Մեկ դենարը ֆորմալ առումով հավասար է 100 դենի, սակայն 2013 թվականից ի վեր դենի մետաղադրամները չեն օգտագործվում որպես վճարման միջոց։

Պատմություն

Շրջանառության մեջ է դրվել 1992 թվականի ապրիլի 26-ին, այդ պահին այն հավասար էր հարավսլավական դենարին։ 1993 թվականի մայիսի 5-ին արվել է անվանական արժեք 1 նոր 100 հին դրամի հարաբերակցությամբ։ Շրջանառության մեջ կան 1, 2, 5, 10 և 50 դրամ անվանական արժեքով մետաղադրամներ, 10, 50, 100, 500 և 1000 դրամ անվանական արժեքով թղթադրամներ։ 2016 թվականին ներդրվել են 200 և 2000 դրամ արժողությամբ թղթադրամներ^[1]։ Միաժամանակ շրջանառությունից հանվել է 5000 դրամանոց թղթադրամը։

Ստուգաբանություն

Դենար անվանումը առաջացել է հին հռոմեական դրամական միավորի՝ դենարի անունից։ Հապավումն է՝ ден, նրա անվան առաջին երեք կիրիլյան տառերը։

Առաջին դրամ

Առաջին դենարը ժամանակավոր արժույթ էր, որը ներդրվել է 1992 թվականի ապրիլի 26-ին, որը փոխարինեց հարավսլավական դենարին՝ 1:1 պարիտետով և հաստատեց Մակեդոնիայի դրամական անկախությունը։

Պատմություն

Մակեդոնիան անկախություն հռչակեց Հարավսլավիայից 1991 թվականի սեպտեմբերի 8-ին։ Այդ ժամանակ երկիրը օգտագործում էր հարավսլավական դենարը։ Սակայն գաղտնի նախապատրաստություններ սկսվեցին սեփական արժույթը ներմուծելու համար, և մինչև 1992 թվականի ապրիլին Մակեդոնիան պատրաստ էր դրամական անկախություն ձեռք բերել Հարավսլավիայից։ Ապրիլի 26-ին ստեղծվեց Մակեդոնիայի Ազգային բանկը, և դենարը հայտարարվեց ազգային արժույթ։ «Արժեքի կտրոնների» տեսքով թղթադրամները շրջանառության մեջ են մտել հաջորդ օրը, և 1992 թվականի ապրիլի 30-ին հարավսլավական դենարը դադարեց օրինական վճարման միջոց լինելուց։ 1993 թվականի մայիսին առաջին դրամը 100-ից 1-ի փոխարժեքով փոխարինվեց նոր մշտական դրամով, որը բաղկացած էր թղթադրամներից և մետաղադրամներից։

Արտադրություն

Գրառումների տպագրությունը սկսվել է 1992 թվականի հունվարի 15-ին Պրիլեպի «11 Հոկտեմբեր» տպագրատանը։ Գաղտնի նոր արժույթ ստեղծելու դժվարություններն արտացոլվել են հենց թղթադրամներում։ Սլովենիայից գնված թուղթն անորակ էր և չուներ համապատասխան անվտանգություն։ Թեև արտահայտված է դենարիով, սակայն արժույթի անվանումը չի նշվում թղթադրամների վրա, քանի որ դրանք տպագրվել են մինչև «Դրամական միավորի մասին» օրենքի ընդունումը։ Նմանապես, թողարկողը հանդես է եկել որպես «Մակեդոնիայի ազգային բանկ», այլ ոչ թե նրա իրավահաջորդ՝ Մակեդոնիայի Հանրապետության Ազգային բանկ^[2]։

Դիզայն

Գրառումները մշակվել են «11 Հոկտեմբեր» տպարանի երիտասարդ աշխատակցի կողմից, ով ուներ ընդամենը մեկ շաբաթ և սահմանափակ բյուջե դրանք ձևավորելու համար։ Այսպիսով, ամենացածր վեց անվանական արժեքները նույնական էին, բացառությամբ դրանց գույների։ Բոլորը պատկերում էին մի տղամարդ և երկու կին, որոնք ծխախոտի տերևներ են քաղում առջևում, իսկ հետևի կողմը նվիրված է Կրուշևոյի Իլինդենի հուշարձանին, որը, ըստ բանկի, «արտահայտում է Մակեդոնիայի քաղաքացիների հավերժական պայքարը խաղաղության և ազատության համար»։

Մետաղադրամներ

Հուշադրամի դիմերեսին արևի ոճավորված պատկերի ֆոնի վրա արևի անվանական արժեքն է՝ 16 ճառագայթով։ Դարձերեսին պետության անվանումն է, իսկ եզրին՝ թողարկման տարեթիվը, կենտրոնում՝ համապատասխան պատկերը։ Բոլոր անվանական արժեքների մետաղադրամների եզրերը հարթ են։

Դոնոմինացիա	Թողարկման տարեթիվը	Նկարագրություն
50 դենի	1993	Նյութ։ Cu/Zn/Ni 80:17:3. Տրամագիծը 21,5 մմ. Քաշը 4,05 գ. Հաստությունը 1,6 մմ. Շրջանառության մեջ 1993 թվականի մայիսի 10-ից մինչև 2012 թվականի դեկտեմբերի 31-ը. Դարձերես սեւագլուխ ճայ (լատին․՝ Larus ridibundus).
1 դենար	1993 1997 2001 2006 2008 2014 2016 2020	Նյութ։ Cu/Zn/Ni 80:17:3. Տրամագիծը 23,8 մմ. Քաշը 5,10 գ. Հաստությունը 1,5 մմ. Շրջանառության մեջ 1993 թվականի մայիսի 10-ից. Դարձերես: Շարպլանա հովիվ շուն
2 դենարա	1993 2001 2006 2008 2014 2018 2022	Նյութ։ Cu/Zn/Ni 80:17:3. Տրամագիծը 25,5 մմ. Քաշը 6,20 գ. Հաստությունը 2 մմ. Շրջանառության մեջ 1993 թվականի մայիսի 1-ից. Դարձերես: Օխրիդյան իշխան (լատին․՝ Salmo letnica).
5 դենար	1993 2001 2006 2008 2014 2022	Նյութ։ Cu/Zn/Ni 80:17:3. Տրամագիծ 27,5 մմ։ Քաշը 7,20 գ։ Հաստությունը 1,6 մմ։ Շրջանառության մեջ 1993 թվականի մայիսի 10-ից։ Դարձերես: սովորական լուսան (լատին․՝ Lynx lynx).
10 դենար	2008 2017	Նյութ։ Cu/Zn/Ni 70:18:12. Տրամագիծ 24,5 մմ։ Քաշը 6,60 գ։ Սիրամարգ հատակի խճանկարից Ստոբի (Գրադսկոյի համայնք եկեղեցուց), V-VI դդ.
50 դենարով	2008	Նյութ։ Cu/Zn/Ni 62:20:18. Տրամագիծը 26,5 մմ։ Քաշը 7,70 գ։ Հաստությունը 1,8 մմ։ Շրջանառության մեջ2008 թվականի նոյեմբերի 18-ից։ Դարձերես Գաբրիել Հրեշտակապետ որմնանկարից, Սուրբ Գեորգի եկեղեցի (Կուրբինովո)\|եկեղեցի Սբ. Ջորջը Կուրբինովոյում։

Թղթադրամներ

1992 թվականի շարք

1992 թվականի շարք
Պատկեր		Դոնոմինացիա	Հիմնական գույներ	Չափսեր (մմ)	Ջրի նշագիծ	Նկարագրություն		Ամսաթվեր
Դիմերես	Դարձերես	Դոնոմինացիա	Հիմնական գույներ	Չափսեր (մմ)	Ջրի նշագիծ	Դիմերես	Դարձերես	Տպագրություն	Թողարկման	Բռնագրավման
Պատկեր:Банкнота 10 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 10 денари напред (1992 год.).png	10 դենար	կապույտ	145×76	Կրկնվող նախշեր	Հուշարձան Իլինդեն (Մակեդոնիա) Կրուշեւոյում	Ծխախոտ հավաքող կանայք	1992	27 ապրիլ 1992	10 մայիս 1993
Պատկեր:Банкнота 25 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 25 денари напред (1992 год.).png	25 դենար	վարդագույն							10 մայիս 1993
Պատկեր:Банкнота 50 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 50 денари напред (1992 год.).png	50 դենար	շագանակագույն							31 օգոստոս 1993
Պատկեր:Банкнота 100 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 100 денари напред (1992 год.).png	100 դենար	մուգ կապույտ
Պատկեր:Банкнота 500 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 500 денари напред (1992 год.).png	500 դենար	կանաչ
Պատկեր:Банкнота 1000 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 1000 денари напред (1992 год.).png	1000 դենար	բաց կապույտ							30 նոյեմբեր 1993
Պատկեր:Банкнота 5000 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 5000 денари назад (1992 год.) (ПС- датотеката со исто име е слика од предната страна; грешка во пишувањето)).png	5000 դենար	կարմիր, շագանակագույն				Աղջիկը համակարգչի մոտ
Պատկեր:Банкнота 10000 денари назад (1992 год.).png	Պատկեր:Банкнота 10000 денари напред (1992 год.).png	10 000 դենար	կարմիր, շագանակագույն			Տղամարդկանց պար և հուշարձան Իլինդեն (Մակեդոնիա) Կրուշևոյում	Սուրբ Սոֆիայի տաճար

1993 թվականի շարք

1993 թվականի շարք
Պատկեր		Դոնոմինացիա	Հիմնական գույներ	Չափսեր (մմ)	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Դիմերես	Դարձերես	Դոնոմինացիա	Հիմնական գույներ	Չափսեր (մմ)	Դիմերես	Դարձերես	Ջրի նշագիծ	Տպագրություն	Թողարկման	բռնագրավման
Պատկեր:Банкнота 10 денари напред (1993 год.).png	Պատկեր:Банкнота 10 денари назад (1993 год.).png	10 դենար	կապույտ	150×73	Հուշարձան Իլինդեն (Մակեդոնիա) Կրուշեւոյում	Համայնապատկեր Կրուշեւո	Հուշարձան Իլինդեն (Մակեդոնիա) Կրուշեւոյում	1993	5 մայիս 1993	1996
Պատկեր:Банкнота 20 денари напред (1993 год.).png	Պատկեր:Банкнота 20 денари назад (1993 год.).png	20 դենար	շագանակագույն, մուգ կարմիր		Դաութ փաշայի բաղնիքը Սկոպյե	Ժամացույցի աշտարակ Սկոպյե
Պատկեր:Банкнота 50 денари напред (1993 год.).png	Պատկեր:Банкнота 50 денари назад (1993 год.).png	50 դենար	կարմիր		Սուրբ Պանտելեյմոնի վանք Ներեզիում	Մակեդոնիայի ժողովրդական բանկի հին շենքը Սկոպյե
Պատկեր:Банкнота 100 денари напред (1993 год.).png	Պատկեր:Банкнота 100 денари назад (1993 год.).png	100 դենար	շագանակագույն		Սուրբ Սոֆյայի տաճար	Ազգային թանգարանի շենքը Օհրիդում
Պատկեր:Банкнота 500 денари напред (1993 год.).png	Պատկեր:Банкнота 500 денари назад (1993 год.).png	500 դենար	շագանակագույն, մուգ կանաչ		Սուրբ Հովհաննես Կանեոյի եկեղեցի (Օհրիդ)	Սամուելի ամրոց (ամրոց, Հյուսիսային Մակեդոնիա) Օհրիդե	Սուրբ Հովհաննես Կանեոյի եկեղեցի

1996-2022 թվականների շարքեր

2018 թվականից սկսած 10 և 50 դրամանոց թղթադրամները տպագրվում են պոլիմերային տեսքով։


Դոնոմինացիա	Չափսեր (մմ)	Թողարկման տարեթիվ	Նկարագրություն
10 դենար	140×70	1996, 1997, 2001, 2003, 2005, 2006, 2007, 2008, 2011	Առջեւի կողմը։ աստվածուհու արձանիկ Isis Ohrida, մ.թ.ա III դ. , ականջօղ Բերանցի գյուղից , մ.թ.ա․ IV դ. Հետադարձ կողմ՝ հատակի խճանկարի հատված Ստոբի եկեղեցուց (Գրադսկոյի համայնք), V-VI դդ. Ջրանիշ' «Իսիս աստվածուհու արձանը
		2018
		2020
50 դենար	143×70	1996, 1997, 2001, 2003, 2007	Դիմերես Անաստասիա Iկայսեր դեկորատիվ կամարի ֆոնին եկեղեցու Սբ. Պանտելեյմոն Ներեզիում Դարձերես'Գեորգը Կուրբինովոյում Ջրանիշ'։ Անաստասիոս I կայսրի ֆոլիսը
50 դենար	143×70	2018
100 դենար	146×70	1996, 1997, 2000, 2002, 2004, 2005, 2007, 2008, 2009, 2013, 2018	Դիմերես։ սվաղ ալբանական տնից Դեբար քաղաք :
100 դենար	146×70	2022	Դիմերես։ սվաղ ալբանական տնից Դեբար քաղաք :
200 դենար	144×68	2016	Դիմերես կավե պատկեր Վինիցա (քաղաք)\|Վինիցայից Դարձերես. Խայտաբղետ մզկիթի դիզայնի տարրեր և Իշակ բեյի մզկիթ Բիթոլա Ջրանիշ։ նախշ, դավանանք
500 դենար	149×70	1996		Դիմերես։ ոսկեգույն թաղման դիմակ Trebenisha necropolis, մ.թ.ա VI դ., ականջօղ Օհրիդի մ.թ.ա․ 3-2-րդ դդ. . Դարձերես' կակաչ 'Ջրանիշ'։ թաղման դիմակ
		2003, 2009, 2014
		2020
1000 դենար	152×70	1996	Դիմերես:պատկեր Սբ. Բժիշկներ-Մալի եկեղեցուց Օհրիդում Դարձերես'. պատկերասրահ եկեղեցուց Սբ. Սոֆիա Ջրանիշ'։ Մարիամ Աստվածածին
		2003, 2009, 2013, 2016
		2022
2000 դենար	152×70	2016	Դիմերեսհարսանյաց զգեստով կին Դարձերես. 16-րդ դարի ոսկեզօծ անոթի դիզայնի տարրեր Ջրանիշ՝ հարսնացու, դավանանք
2000 դենար	152×70	2022
5000 դենար (Շրջանառությունից հանված է)	155×70	1996	'ԴիմերեսՄաենադների բրոնզե կերպարանքը Տետովո, մ․թ․ա․ 6-րդ դ., Դարձերես խճանկարի հատված Բիտոլա, մ․թ․ա 5-4-րդ դդ․ Ջրանիշ. Մաենադի կերպար

Փոխարժեքի ռեժիմ

Հյուսիսային Մակեդոնիան օգտագործում է արտարժույթի կառավարման ռեժիմ՝ դենիարի փոխարժեքը սահմանելու համար, որի փոխարժեքի խարիսխը եվրոն է։ Դենարը կապված է եվրոյի հետ 1 € = 61,4950 MKD հարաբերակցությամբ:

MKD ներկա փոխարժեքները
e-money.am	AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD
Google Finance կայքից՝	AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD
XE.com կայքից՝	AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD
OANDA.com կայքից՝	AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD

Ծանոթագրություններ

↑ Banknote News — Macedonia new 200- and 2,000-denar notes (B215, B216) confirmed Արխիվացված 2017-02-03 Wayback Machine(անգլ.)
↑ «Со солзи и во тајност се печатеше првиот македонски денар». www.utrinski.mk. 2011 թ․ սեպտեմբերի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.

[1] Banknote News — Macedonia new 200- and 2,000-denar notes (B215, B216) confirmed Արխիվացված 2017-02-03 Wayback Machine(անգլ.)

[2] «Со солзи и во тајност се печатеше првиот македонски денар». www.utrinski.mk. 2011 թ․ սեպտեմբերի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.

[1]

[2]