Իվո Տիյարդովիչ
| Իվո Տիյարդովիչ | |
|---|---|
 | |
| Բնօրինակ անուն | խորվ.՝ Ivo Tijardović |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 18, 1895[1] Սպլիտ, Ավստրո-Հունգարիա |
| Երկիր | .svg){kind=small} ՀՍՖՀ |
| Մահացել է | մարտի 19, 1976[1] (80 տարեկան) Զագրեբ, Խորվաթիայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ |
| Գերեզման | Միրոգոյ գերեզմանատուն[2] |
| Ժանրեր | օպերա |
| Մասնագիտություն | կոմպոզիտոր, լրագրող, նկարիչ և գրող |
| Կրթություն | Զագրեբի համալսարան |
 Ivo Tijardović Վիքիպահեստում | |
Իվո Տիյարդովիչ (խորվ.՝ Ivo Tijardović, սեպտեմբերի 18, 1895[1], Սպլիտ, Ավստրո-Հունգարիա - մարտի 19, 1976[1], Զագրեբ, Խորվաթիայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ), խորվաթ կոմպոզիտոր, գրող, նկարիչ, հասարակական-քաղաքական գործիչ։ 1942 թվականի մայիսի 15-ից մինչև 1943 թվականի սեպտեմբեր ամիսը եղել է Սպլիտի քաղաքապետը, այնուհետև միացել է հարավսլավացի պարտիզաններին, մարտնչել ֆաշիստ զավթիչների դեմ[3]։ 1945—1947 թթ. ղեկավարել է Խորվաթիայի կոմպոզիտորների միությունը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է 1895 թվականին, Սպլիտում, որն այն ժամանակ գտնվում էր Ավստրո-Հունգարիայի կազմում։ Երաժշտության և նկարչության լրացուցիչ պարապմունքների հաճախել է դեռևս գիմնազիայում սովորելու տարիներին (ի դեպ, այդտեղ նրա ուսուցիչների թվում էր անվանի պատմաբան Գրգա Նովակը[4]): Այնուհետև երաժշտության գաղտնիքների ու նրբությունների մեջ խորամուխ է եղել Ավստրիայի մայրաքաղաք Վիեննայում, որտեղ նաև ճարտարապետություն է ուսումնասիրել։ Որպես կամավոր՝ մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին։
1922 թվականին ավարտել է Զագրեբի դրամատիկական դպրոցը, որպես նկարիչ ու դիրիժոր՝ աշխատանքի անցել Սպլիտի քաղաքային թատրոնում (ներկայումս՝ Խորվաթիայի ազգային թատրոն, 1922-1929 թթ.), 1933-1939 թթ. ղեկավարել է այդ թատրոնի երաժշտական մասը, ապա նշանակվել գեղարվեստական ղեկավար (1939-1941 թթ.): Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին պարտիզանների շարքերում զենքը ձեռքին կռվելու հետ մեկտեղ հայրենասիրական երգեր է հորինել։ 1944 թվականին վերադարձել է ազատագրված Սպլիտ քաղաքը, վերակենդանացրել հայրենի բնօրրանի թատրոնը։ 1945—1949 թվականներին ղեկավարել է Զագրեբի խորվաթական ազգային թատրոնը, 1949—1954 թվականներին՝ Խորվաթիայի մայրաքաղաքի ֆիլհարմոնիայի նվագախումբը։
Որպես կոմպոզիտոր՝ Տիյարդովիչը հենվել է Ադրիատիկի ծովափնյա շրջանների՝ իր հայրենի Դալմաթիա երկրամասի երաժշտական բանահյուսության վրա[5]։ Գրել է ութ օպերետ (հիշարժան են հատկապես Mala Floramye, Splitski akvarel և Սպլիտի «Հայդուկ» ֆուտբոլային ակումբին նվիրված Kraljica lopte/«Պարահանդեսի թագուհին» օպերետները[6][7][8]), երեք օպերա, որոնք նվիրված են հին ու նորագույն պատմության դրամատիկ թեմաների։ Հեղինակել է նաև «Partizansko kolo» բալետը, «Plac majke nad mrtvim sinom» կանտատը, նվագախմբային երկու նախերգանք, գործիքային պիեսներ, երգչախմբային ստեղծագործություններ, երգեր, երաժշտություն կինոնկարների համար... Այս ամենի հետ մեկտեղ՝ աշխատել է որպես բեմանկարիչ ու պատկերազարդող[9]։
Ստեղծագործական ողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար Իվո Տիյարդովիչն արժանացել է Վլադիմիր Նազորի անվան մրցանակի[10]։ Մահացել է 1976 թվականին, Զագրեբում[11]։
Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Օպերետներ
- Pierrot Ilo, 1922, Սպլիտ
- Mala Floramye (Փոքրիկ Ֆլորամին), 1926, Սպլիտ
- Splitski Akvarel, 1928, Սպլիտ
- Zapovijed maršala Marmonta (Մարշալ Մորմոնտի պատվիրանը), 1929, Սպլիտ
- Jurek i Štefek, 1931, Զագրեբ
-
- Katarina Velika (Կատերինա Մեծը, 1929, Զագրեբ
- Օպերաներ
- Dimnjaci uz Jadran (Smokestacks on the Adriatic), 1951 Զագրեբ
- Marko Polo, 1960 Զագրեբ
- Dioklecijan (Diocletian), 1963 Զագրեբ
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Rlamenac J. В., I. Tijardovic, Split, 1954; (խորվ.)
- Крешимир Ковачевич|Kovacevic K., Hrvatski kompozitori i njihova djela, Zagreb, I960, s. 487-93; (խորվ.)
- Крешимир Ковачевич|Kovacevic K., The history of Croatian music of the 20th century, Zagreb, 1967. (անգլ.)
- Музыкальная энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, Советский композитор. Под ред. Ю. В. Келдыша. 1973—1982. (ռուս.)
- Volker Klotz: Operette. Porträt und Handbuch einer unerhörten Kunst, München (Piper) 1991, ISBN 3492030408
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8
- ↑ https://www.gradskagroblja.hr/trazilica-pokojnika/15
- ↑ Tijardović, Ivo
- ↑ Marin Kuzmić: Scenarist dokumentarnog serijala o Ivi Tijardoviću otkriva detalje ekskluzivno za Slobodnu Dalmaciju , Slobodna Dalmacija, 30. rujna 2013.
- ↑ Ivo Tijardović - prvi hrvatski filmski skladatelj za strane producente?
- ↑ Hrvatsko društvo skladatelja: Tijardović, Ivo, pristupljeno 3. lipnja 2015.
- ↑ «Posveta Hajduku». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «O postojanju djela». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ Ivo Tijardović
- ↑ LZMK / Proleksis enciklopedija: Tijardović, Ivo, pristupljeno 3. lipnja 2015.
- ↑ Composer, writer and painter
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Werkauswahl bei operone.de
- Hrvatski skladatelji klasične i folklorne glazbe
- Ivo Tijardović na vijesti.hrt.hr Արխիվացված 2007-11-03 Wayback Machine
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Koraljka Kos. The New Grove Dictionary of Opera, edited by Stanley Sadie (1992). 0-333-73432-7 and 1-56159-228-5
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվո Տիյարդովիչ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
- Սեպտեմբերի 18 ծնունդներ
- 1895 ծնունդներ
- Մարտի 19 մահեր
- 1976 մահեր
- Զագրեբ քաղաքում մահացածներ
- Զագրեբի համալսարանի շրջանավարտներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Երաժիշտներ այբբենական կարգով
- Խորվաթիայի արվեստ
- Խորվաթ կոմպոզիտորներ
- Խորվաթ երաժիշտներ
- Խորվաթ դիրիժորներ
- Խորվաթ նկարիչներ
- 20-րդ դարի դասական կոմպոզիտորներ
- Խորվաթ գրողներ
- Խորվաթ պետական գործիչներ
- Առաջին համաշխարհային պատերազմի մասնակիցներ