Ալիս Բենսհայմեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալիս Բենսհայմեր
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 6, 1864(1864-05-06)[1]
ԾննդավայրԲինգեն ամ Ռայն, Մայնց Բինգեն, Ռայնլանդ Պֆալց
Մահացել էմարտի 20, 1935(1935-03-20)[2] (70 տարեկան)
Մահվան վայրՄանհայմ, Բադենի Հանրապետություն, Նացիստական Գերմանիա[1]
Քաղաքացիություն Գերմանիա
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ
ԿուսակցությունԳերմանական դեմոկրատական կուսակցություն

Ալիս Բենսհայմեր, Էլիզ Ռոզե Բենսհայմեր (Կոբլենց) կամ Ալիս Կոբլենց (գերմ.՝ Elise Rosa Bensheimer (Coblenz)[3] կամ Alice Coblenz, մայիսի 6, 1864(1864-05-06)[1], Բինգեն ամ Ռայն, Մայնց Բինգեն, Ռայնլանդ Պֆալց - մարտի 20, 1935(1935-03-20)[2], Մանհայմ, Բադենի Հանրապետություն, Նացիստական Գերմանիա[1]), Գերմանիայում կանանց իրավունքների ակտիվիստ և «Գերմանիայի կանանց ասոցիացիաների ֆեդերացիայի» (Bund Deutscher Frauenvereine / BDF) երկարամյա քարտուղար[4]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիզա Ռոզան («Ալիս») Կոբլենցը ծնվել է Բինգենում, Հռենոսի ձախ (այստեղ հարավ) ափի երկայնքով, բարեկեցիկ հրեա ընտանիքում։ Ընտանիքում հինգ երեխա կար։ Նրանց մայրը՝ Էմիլին[Ն 1] մահացել է, երբ երեխաները մանկահասակ են եղել։ Հայր՝ Սիմոն Զաքարիաս Կոբլենցը (1835 - 1910) գինեգործ-վաճառական էր և տեղական բիզնես համայնքի առաջատար անդամ, որը դաստիարակության խիստ կանոններ էր սահմանել իր անմայր երեխաների դաստիարակության համար։ Հրեական կրոնական տոներն ու պատվիրաններն անվերապահորեն պահպանվում էին ընտանիքում[5]։ Ալիսի կրթության մանրամասները հայտնի չեն, բայց, ամենայն հավանականությամբ, նա ստացած կլիներ մասնավոր կիսակրթություն, որը համարվում էր այդ ժամանակի աղջիկներին համապատասխան։ 1885 թվականին նա ամուսնացել է Մանհայմի հրատարակիչ Յուլիուս Բենսհայմերի (1850-1917) հետ, որը տասնչորս տարով մեծ էր նրանից[6][7]։

Հավանաբար, հենց որ նրա երկու երեխաներն այնքան հասուն դարձան, որ մի քանի ժամից ավելի առանց հսկողության կարող էին մնալ, նա կենտրոնացել է սոցիալական և հասարակական աշխատանքների վրա՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով ֆեմինիստական քաղաքականությանը և աղքատության հաղթահարման պայքարին[4]։ Սկզբնապես նա հիմնականում ակտիվ է եղել Մանհայմում, բայց քսաներորդ դարի սահմանագծում, նա ավելի ու ավելի շատ է ներգրավվել BDF-ի մեջ համազգային մակարդակում։ Նա դարձել է Առաջադեմ ժողովրդական կուսակցության («Fortschrittliche Volkspartei» / DVP) անդամ, իսկ 1918 թվականին քաղաքական վերադասավորումներից հետո՝ Գերմանիայի դեմոկրատական կուսակցության («Deutsche Demokratische Partei» / DDP) անդամ[8]։

1933 թվականի սկզբին Նացիոնալ-սոցիալիստական գերմանական բանվորական կուսակցության իշխանության գալուց հետո Ալիս Բենսհայմերի մասին շատ բան չի լսվել (Նա և նրա ընտանիքը հրեա էին)։ Նրա հանգուցյալ ամուսնու հրատարակչական գործը «արիակակացվել» է, ապա մի քանի տարի անց միացվել է Weidmannsche Buchhandlung գրահրատարակչական բիզնեսին[9]։

Ինքը՝ Բենսհայմերը, մահացել է 1935 թվականին։ Եվ, այդպիսով չի հասցրել ենթարկվել ռասայական հալածանքների, որոնք իրականացվում էին Մանհեյմի հրեական վաճառական համայնքի անդամների նկատմամբ, ովքեր նախկինում հատկապես լավ ինտեգրված էին քաղաքի միջին դասի մեջ։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յուլիուս Բենսհայմերը (1850-1917)՝ Ալիսի ամուսինը, Մանհայմի տեղական հայտնի քաղաքական գործիչ էր և հրատարակիչ, որը, ի թիվս այլ հրատարակությունների, հրատարակում էր ձախ լիբերալ «Neue Badische Landeszeitung» տարածաշրջանային ազգային թերթը[7]։ Նրանց որդին՝ Էռնստ Բենսհայմերը, փաստաբանական որակավորում է ստացել, բայց երիտասարդ հասակում է մահացել (1923 թվականին)[10]։

Ալիսի կրտսեր քույրերից մեկը բանաստեղծուհի Իդա Դեհմելն (ծնունդով՝ Իդա Կոբլենց, 1870-1942) է եղել[5]։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1912 թվականի մարտի սկզբին Բեռլինում գերմանացի կանանց առաջին համագումարի տնօրենների խորհուրդը: Հետևի շարքը ձախից՝ Էլիզաբեթ Ալթման-Գոթհայներ, Մարթա Վոս-Ցից, Ալիս Բենսհայմեր, Աննա Պապրից: Առաջին շարքը ձախից՝ Հելեն ֆոն Ֆորսթեր, Գերտրուդ Բոյմեր, Ալիսա Սալոմոն:

1896 թվականին Բենսհայմերը ստեղծել է «Կարիտաս» կանանց կազմակերպությունը, որը սոցիալական աշխատանք էր ձեռնարկում տեղի հրեական համայնքներում՝ աջակցելով այրիներին և որբերին և վերջիններիս համար ստեղծելով նրանց համար անհասանելի կրթության հնարավորություններ։ «Կարիտասը» կառավարվում և կազմակերպվում էր որպես «Ավգուստ-Լեմեյ-Լոժե» (August-Lamey-Loge) բարեգործական հաստատության գործընկեր կազմակերպություն, որը ստեղծել էր նրա ամուսինը մոտավորապես նույն ժամանակաշրջանում[9]։ Հավանական է, որ 1897 թվականին Բենսհայմերը եղել է Մանհայմի «Կանանց կրթության ասոցիացիայի կանանց ուսումնասիրությունների բաժնի» (Vereinsabteilung des Vereins Frauenbildung - Frauenstudium) հիմնադիր անդամ, որը զբաղվում էր աղջիկների կրթությամբ և հիմնադրվել էր այդ նույն թվականին՝ իր ընկերուհի և ֆեմինիստ ակտիվիստ Ջուլի Բասերմանի (1860-1940) կողմից։ Այս պահին հատկապես ակտիվ էր անձրևանոցային (national umbrella association) ազգային ասոցիացիան Գերմանիայի ողջ տարածքում՝ աջակցելով աղջիկների համար նոր միջնակարգ դպրոցների և համալսարանական մակարդակ ունեցող հաստատությունների բացմանը[11]։

Բենսհայմերի սոցիալական և քաղաքական հետաքրքրություններն ընդլայնվել են 1899 թվականինին, երբ նա դարձել էր Աղքատության և երիտասարդության հանձնաժողովի մունիցիպալ գրասենյակի անդամ՝ աշխատելով աղքատության հաղթահարման համար[12]։ 1904 կամ 1905 թվականներին նա քաղաքապետարանից անցել է ազգային ասպարեզ, երբ նշանակվել է BDF գործադիրի իշխանության քարտուղարի պաշտոնում[11][13]։ Նա այդ պաշտոնում մնացել է մինչև 1931 թվականը, միևնույն ժամանակ աշխատելով որպես BDF տեղեկատվական գրությունների խմբագիր։

Չնայած BDF- ում իր ազգային դերին, նա շարունակել է ակտիվորեն գործունեություն ծավալել Մանհայմի աղքատության դեմ պայքարում, պահպանելով անդամակցությունը տարբեր սոցիալական բարեկեցության հետ կապված տեղական կազմակերպություններին և նախաձեռնություններին, ինչպես նաև որպես «Բադենի կանանց ասոցիացիա» («Badischer Frauenverein») պետական կազմակերպության անդամ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում, որը բռնկվել էր 1914 թվականի հուլիսի վերջին, նա ստանձնել է նախկինում բարեկեցիկ քաղաքի «Պատերազմի բարեկեցության կենտրոնի» («Zentrale für Kriegsfürsorge») ղեկավարումը[9]։

Պատերազմից և դրան հաջորդած հեղափոխական իրադարձություններից հետո, 1922 թվականին նա հիմնել և դրանից հետո մինչև 1933 թվականը՝ այսպես կոչված, «Վայմարի տարիներին», ղեկավարել է «Mannheimer Notgesellschaft» - ը, որը հասարակության բարեկեցությանը նվիրված միությունների միավորում էր և ուղղված էր աղքատության վերացմանը մի քաղաքում, որտեղ, աղետալի պատերազմի արդյունքում, այրիներն ու որբերը սովորական էին դարձել և մնացել էին առանց աջակցության[9]։ Ալիսը նաև շարունակել է աջակցել կանանց շարժման տարբեր այլ տեղական նախագծերին. նա ներգրավվել է 1916 թվականին Մանհայմի «Կանանց կրթության ասոցիացիայի - կանանց ուսումնասիրություններ» (Verein Frauenbildung - Frauenstudium) բաժնի կողմից կազմակերպված սոցիալական աշխատանքի ուսուցման դպրոցի (բառացի թարգմանությամբ՝ «Soziale Frauenschule…» - «Կանանց սոցիական դպրոց դաստիարակների և համանման կանացի մասնագիտությունների ուսուցման համար») ստեղծմանը։ Այն հայտնի է նաև «Բարօրության դպրոց» («Wohlfahrtsschule») անվամբ և իր տեսակի մեջ առաջին աննախադեպ հաստատություններից մեկն է եղել Գերմանիայում[14]։ Էլիզաբեթ Ալթման-Գոթհայները, որը դասավանդում էր քաղաքի Կոմերցիոն ակադեմիայում, նշանակվել է այդ նոր վարժարանի վարչական խորհրդի գործադիր նախագահ, իսկ Մարի Բերնայսը տնօրեն է նշանակվել[8][14]։

Կանանց շարժման ներսում և նրա անունից Ալիս Բենսհայմերը դարձել էր ակտիվ ցանցային մասնակից։ Նա եռանդով էր աշխատում պետական մարմինների հետ «Բադենի կանանց ասոցիացիայի» (Badischer Frauenverein) միջոցով, ինչպես նաև կանանց սոցիալ-դեմոկրատական շարժման (որին կասկածանքով էին վերաբերվում Գերմանական կայսրությունում) հետ այն ժամանակ, երբ Մանհայմի միջին դասի դուստր և կին Կլարա Ցետկինը և այլ սոցիալ-դեմոկրատական ֆեմինիստները քաղաքական հիմնական հոսքից շատ հեռու էին գտնվում։ Բենսհայմերը համոզված էր, որ կանանց ընդհանուր հետաքրքրությունները վեր են և դուրս են զուտ կուսակցական քաղաքականությունից, և նա կանանց կոչ էր անում ավելի մեծ ներգրավվածություն ունենալ սոցիալական խնդիրներում և դպրոցների ստեղծման քաղաքականության մեջ։ Դա այն ենթատեքստն էր, որով էլ նա եղել է նաև կանանց ընտրական իրավունքի պաշտպաններից առաջիններից մեկը[15]։

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Էմիլի Կոբլենց (Emilie Coblenz), ծնունդով՝ Էմիլի Մեյեր (Emilie Meyer, 1840 - 1878), Յոզեֆ Ֆիլիպ Մեյերի դուստրը (Joseph Philipp Meyer, 1799 – 1874)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Deutsche Nationalbibliothek Record #1012407098 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  3. ↑ «Alice Bensheimer (Coblenz)». geni_family_tree. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Alice Bensheimer (geb. Coblenz)». deutsche Frauenrechtlerin: 155. Geburtstag am 6. Mai 2019. Institut für Frauen-Biographieforschung Hannover/Boston. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Tonia Lensch (1999). «Ida Dehmel 1870 - 1942. ... Biographie geschrieben anhand des Kataloges zu der Ausstellung der Staats- und Universitätsbibliothek Hamburg vom 14.1-27.2.1970:». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  6. ↑ «Die jüdische Familie Simon Zacharias Coblenz (1836-1910) aus Bingen». Verein für Landeskunde im Saarland e. V., Schiffweiler. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 Thomas Föhl (compiler). «Alice Bensheimer (Coblenz)». Geni.com. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Sylvia Schraut (2018). «Angekommen im demokratisierten »Männerstaat«?» (PDF). Weibliche Geschichte(n) in der Weimarer Republik. Ministerium für Soziales und Integration, Baden-Württemberg (100 Jahre Frauenwahlrecht: Ariadne 73-74). էջեր 8–18. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Oda Cordes (2015 թ․ սեպտեմբերի 16). Alice Bensheimer. Böhlau Verlag Köln Weimar. էջեր 796–797. ISBN 978-3-412-22455-4. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  10. ↑ Jüdische Schüler des Vereinigten Großherzoglichen Lyceums - Karl-Friedrich-Gymnasiums Mannheim Porträts aus zwei Jahrhunderten. Wilhelm Kreutz, Volker von Offenberg. Mannheim. 2014. էջեր 51–62. ISBN 978-3-95428-153-4. OCLC 888468374.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ այլ (link)
  11. ↑ 11,0 11,1 Kathryn Babeck (2007). Julie Bassermann (1860-1940). "Regio Guide" im Info Verlag. էջ 207. ISBN 978-3-88190-483-4. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  12. ↑ Mitobe，Yoshie (1999). «Die badische Frauenbewegung in der Wilhelminischen Zeit .... Footnote 43» (PDF). Meiji University, Academic repository. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
  13. ↑ Anja Schüler (2004). Frauenbewegung und soziale Reform: Jane Addams und Alice Salomon im transatlantischen Dialog, 1889-1933. Franz Steiner Verlag. էջ 316. ISBN 978-3-515-08411-6.
  14. ↑ 14,0 14,1 Bernd Vogelsang (Media relations) (2016 թ․ հոկտեմբերի 13). «Hochschule Mannheim feiert 100 Jahre Ausbildung Soziale Arbeit in Mannheim». Hochschule Mannheim - University of Applied Sciences. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
  15. ↑ Beate Goetz. «Ida Dehmel geb. Coblenz». Arbeitskreis Jüdisches Bingen. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Գերտրուդ Բոյմեր „Alice Bensheimer“. In: Die Frau 41 (1933/34), էջ 551.
  • Paulina Brunner: Julius (1850–1917) und Alice Bensheimer (1864–1935): Förderer der Emanzipation von Juden und Frauen. In: Wilhelm Kreuz (Hg.): Jüdische Schüler des Vereinigten Großherzoglichen Lyceums – Karl-Friedrich-Gymnasiums Mannheim, Mannheim 2014, էջեր 51–62.
  • Emma Ender: Alice Bensheimer. In: Die Frau 42 (1934/35), էջ 426
  • Sylvia Schraut: Chancen und Grenzen kommunalen Engagements der bürgerlichen Frauenbewegung im Wilhelminischen Kaiserreich: das Beispiel Alice Bensheimer (Mannheim), in: Ernst Otto Bräunche (Hg.): Stadt und Demokratie, Ostfildern 2014, էջեր 179–194
  • Kommission für geschichtliche Landeskunde in Baden-Württemberg (1990). «Badische Biographien. 3, Neue Folge. Bensheimer, Alice». W. Kohlhammer. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին. էջեր 38–39
  • Watzinger, Karl Otto (1984). «Geschichte der Juden in Mannheim 1650-1945 : mit 52 Biographien». W. Kohlhammer. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին.․ էջեր 80–81

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Alice Bensheimer». www.fembio.org (գերմաներեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին.
GND: 1012407098 · ISNI: 0000000120570893 · VIAF: 171535075 · WorldCat VIAF: 171535075
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալիս_Բենսհայմեր&oldid=9748179» էջից