Ֆուջին
Ֆուջին (ճապ.՝ 風神 Ճապոնական քամու աստվածը սինտո ուսմունքներում[1][2]։ Նա պատկերված է որպես սարսափելի կախարդ դև, որը մարդանման տեսք ունի և նման է կարմրագլուխ կանաչ մաշկ ունեցող մարդու, որը կրում է ընձառյուծի մաշկ՝ իր ուսերին կրելով քամիների մեծ պարկ։ Ճապոնական արվեստում աստվածությունը հաճախ պատկերվում է Ռեյջինի՝ կայծակի, ամպրոպի և փոթորիկի աստծու հետ միասին։
Միֆեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Kojiki-ի՝ Ֆուջինը և նրա եղբայրը Ռեյջինը ծնվել են Իզանամիից՝ նրա մահից հետո։
Երբ Իզանագին իջավ Յոմի իր կնոջը հետ բերելու, ինքը տեսավ նրա քայքայված դիակը՝ ծածկված դևերով։ Իզանագին մերժեց նրան՝ կատաղեցնելով Իզանամիին՝ նրան և մի քանի հրեշներին տանելով Իզանագիի հետևից։ Այնուհետեւ Իզանագին փակել է Յոմիի մուտքը։ Այնուամենայնիվ, մի քանի դևեր և օնիներ փախել են անդրաշխարհից քարերի ճեղքի միջոցով, այդ թվում՝ Ֆուջինը և նրա եղբայր Ռայջինը[3]։
Ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆուջինին կարելի է անվանել սինտոիզմի կարևոր աստվածներից մեկը։ Շնորհիվ այն բանի, որ ճապոնական արշիպելագը ենթարկվում է մշտական բնական աղետների, հատկապես թայֆունների, Ֆուջինը, որպես քամու աստված, խորապես հարգված է։ Փաստն այն է, որ չնայած բոլոր բնական աղետներին, երբ մոնղոլները Կուբլայ խանի ղեկավարությամբ 1274 և 1281 թվականներին փորձեցին ներխուժել Ճապոնիա, նրանց երկու անգամ էլ հետ մղեցին թայֆունները։ Մոնղոլներն այլևս երբեք չփորձեցին վայրէջք կատարել Ճապոնիայում։ Ճիշտ ժամանակին հրաշքով ժամանող այս փոթորիկները համարվում են Ֆուջինի և Ռայջինի գործը։
Տեղի բնակիչները աստվածային միջամտությունն անվանում են «կամիկաձե» (ճապոներեն 神風 «աստվածային քամի»)։ Տերմինը օգտագործվում է ժամանակակից լեզվում՝ ճապոնացի ինքնասպան օդաչուներին վերաբերելու համար։
Այսօր Ֆուջինի կերպարը շատ տարածված է փոփ մշակույթում։ Օրինակ՝ Պոկեմոնի մասին մուլտֆիլմերի, տեսախաղերի և հավելվածների տիեզերքում կան երկու նման կերպարներ՝ Tornadus-ը և Thundurus-ը՝ ակնհայտորեն ոգեշնչված Fujin-ից և Raijin-ից։ Նաև Նարուտո անիմեում հակառակորդներից մեկը Ֆուջին անունով նինձան է։ Mortal Kombat մարտական խաղերի շարքում Ֆուջինը Ֆուջինի նախատիպն է, որը նաև քամու աստվածն է։
Սինտոիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նորիտո (祝詞) կոչվող սինտոյական պատարագային տեքստը կամ ծիսական ուղղագրությունը վկայակոչում է արական սեռի աստվածությանը, մինչդեռ մեկ այլ անուն՝ Շինատոբե, վերագրվում է կին աստվածությանը, որը համարվում է Ֆուջինի իգական տարբերակը։ Որոշ աղբյուրներ քամու աստվածներին անվանում են նաև Ame no Mihashira (天の御柱 «երկնքի սյուն») և Kuni no Mihashira (ճապոներեն 国の御柱 «Երկրի/երկրի սյուն»), համաձայն այն համոզմունքի, որ քամին աջակցում է երկնքին[4]։
Բուդդիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաձայն Չինաստանից ծագած բուդդայական լեգենդի՝ քամու բնօրինակ աստված Ֆուջինը, ինչպես իր հավերժական մրցակից Ռայջինը, չար դև էր, ով դեմ էր գնացել Բուդդային։ Այնուհետև Բուդդան հրամայեց բռնել այս երկու դևերին։ Աստվածների 33 ժողովների հետ դժվարին ճակատամարտից հետո Ֆուջինը և Ռայջինը գրավվեցին։ Այդ ժամանակից ի վեր նրանք դարձել են Երկնքի ծառաները։
Ֆուջինը ենթադրաբար հիմնված է հնդկական (Vayu Skt. वायु) և չինական (ֆենշեն 風神) աստվածությունների վրա։ Էզոթերիկ բուդդիզմում քամու աստվածը համարվում է տասներկու դևաների (ճապ.՝ 十二天) Ֆուտեն (ճապ.՝ 風天) անվան տակ և համարվում է նաև ութ ուղղությունների (ճապ.՝ 八方天) պահապաններից մեկը։ Նա պատասխանատու է Հյուսիս-Արևմուտքի համար։ Բացի այդ, Ֆուջին աստվածը հաճախ ասոցացվում է Աղեղնավոր համաստեղության հետ[5]։
Կան 28 աստվածներ, որոնք պաշտպանում են հազարավոր զենք ունեցող Բոդհիսատվա Ավալոկիտեշվարային[6]։ Նրանք հանդիպում են Թան դարաշրջանի (VII -X դար) Կաննոնին նվիրված տեքստերի չինարեն թարգմանություններում։ Ճապոնիայում այս 28 աստվածների ցանկը խիստ որոշված չէ և կարող է տարբեր լինել՝ կախված տաճարից և դպրոցի աղանդից։ Տարիների ընթացքում «Ռայջին» և «Ֆուջին» աստվածները նույնպես ներառվել են այս պաշտպանիչ աստվածների ցանկում։
Պատկերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆուջինի պատկերագրությունը, կարծես, ծագում է Մետաքսի ճանապարհի երկայնքով մշակութային փոխանակումներից։ Սկսած Հելլենիստական ժամանակաշրջանից, երբ Հին Հունաստանը գրավեց Կենտրոնական Ասիայի և Հնդկաստանի մասերը, Հունական քամու աստվածը Բորեասը դարձավ Ուարդո/Օադոն աստվածը հունա-բուդդայական արվեստում, այնուհետև քամու աստվածություն Չինաստանում (ինչպես երևում է Թարիմի ավազանի որմնանկարներում; սովորաբար կոչվում է Ֆեն Բո/Ֆենգ Պո - «Քեռի Քամի» - ի թիվս այլ անունների), և վերջապես ճապոնական քամու աստված Ֆուջին. Քամու աստվածն այս էվոլյուցիայի ընթացքում պահպանեց իր խորհրդանիշը՝ հողմապարկը և իր խճճված տեսքը։
Ձախում՝ հունական քամու Աստված (Հունա-բուդդայական արվեստ), Հադդա, 2-րդ դար։
Մեջտեղում՝ Քամու Աստված Կիզիլից, Թարիմի ավազան, 7-րդ դար.
Աջում՝ Ճապոնական քամու աստված Ֆուջին, 17-րդ դար.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Roberts, Jeremy (2009). Japanese Mythology A to Z (անգլերեն). Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-2802-3.
- ↑ «Some Similar and Parallel Points Between the Turkic Legendary "Creation" and Similar Texts of Japan». Folklor/Edebiyat (English). 20 (77): 189–196. 2014. ISSN 1300-7491.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Fujin – Mythopedia».
- ↑ «Норито». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 12-ին.
- ↑ kannon. shtml#wind-thunder «Fūjin».
{{cite web}}: Check|url=value (օգնություն); Unknown parameter|արխիվ-url=ignored (օգնություն); Unknown parameter|արխիվ-ամսաթիվ=ignored (օգնություն); Unknown parameter|մուտքի ամսաթիվ=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում) - ↑ «28 Attendant Deities Serving the 1,000-Armed Kannon». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 12-ին.