Դև
Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Դև (այլ կիրառումներ)
| Դև | |
|---|---|
 «Դևերը հարվածում են Անտոն Մեծին» | |
| Ենթատեսակ | ոգի |
| Դիցաբանություն | Հունական դիցաբանություն, քրիստոնեություն |
| Անունը այլ լեզուներով |
անգլ.՝ demon, daemon, daimon; Աստվածաշնչում թարգմանվել է որպես devil, գերմ.՝ teufel |
| Այլ մշակույթներում | Սատանա, Ջին, Դևա |
| Երևի համընկնում է | Bies, սատանա, Ջին, Daeva, genius, sprite և supernatural beings in Slavic folklore |
| Կապված կերպարներ | Դայմոնիոս, Արքոնտ, Հրեշտակ |
| Demons Վիքիպահեստում | |
Դև (հին սլավոներեն՝ де́монъ, հին հուն․՝ δαίμων՝ դայմոն բառից, որը թարգմանաբար նշանակում է «ոգի, աստվածություն»[1][2]), գերբնական արարածների կամ ոգիների հավաքական անվանում, ովքեր աստվածների համեմատ ունեն ավելի ցածր դիրք[2]: Դևերը լինում են ինչպես չար, այնպես էլ բարի[2]:
Սոկրատեսը և նրա հետնորդներ Պլատոնը, ստոիկները և մյուսները դևերին բնութագրում էին որպես մարդու «ներքին ձայն», խիղճ: Հռոմեական դիցաբանության մեջ կա Գենիոսի կերպար[2], իսկ քրիստոնեության մեջ՝ պահապան հրեշտակը[3][4][5]:
Քրիստոնեության ընդունումից հետո սլավոնները «դև» բառը օգտագործել են որպես հոմանիշ բես բառին, որով 11-րդ դարից սկսած[6] Ռուսիայում բնակիչները անվանել են հեթանոսական աստվածների դինաստիային: Աստվածաշունչը հունարենից թարգմանելու հետո, եկեղեցական սլավոները և ռուսերեն լեզուներում «դևը» դարձել է բեսի հոմանիշ[7], իսկ անգլերենում և գերմաներենում կիրառվում է «սատանա» բառը անգլ.՝ devil, գերմ.՝ teufel:
Բովանդակություն
Դևերի բնույթը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դևերը հին հունական գրականությունում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տե՛ս նաև Դայմոնիոս
Հնում «դև» (դայմոն) և «աստվածություն» բառերի մեջ տարբերություն չի եղել, քանի որ դևերը չեն ընկալվել որպես միայն չար կամ բարի: Համարվում էր, որ դայմոնները կարող էին ունենալ տարբեր բնույթներ, այդ թվում նաև խառը, այսինքն հավասարապես կարող էին և չարիք, և բարիք գործել: Դայմոնների մասին հիմնական տեղեկությունները, որոնք հոմանիշ էին քրիստոնեական հրեշտակներին[3][4][5]) հին հունական աղբյուրներում հանդիպում են Պլատոնի «Երկխոսություններ», «Խնջույք», «Սոկրատեսի գովաբանություններ», «Էպինոմիս» աշխատություններում: Սոկրատեսը երկխոսություններում ասում է, որ նրանց իշխում է «դայմոնիոսը» կամ գենիոսը, ով հեռացել է չար ուժերից և գնում է բարու ուղղությամբ: Այնուհետև «Սոկրատեսի դևը» նույնացվում է Պլատոնի Աստծո և նեոպլատոնիստների հետ: Ապուլեոսը, ով հռոմեացի փիլիսոփա-պլատոնիստ էր մեկնաբանել է «Սոկրատեսի դևի» գաղափարը իր «Սոկրատեսի Աստծո մասին» (De deo Socratis) աշխատության մեջ: Աշխատությունը պատմում է «Սոկրատեսի դևի» բնության և աստվածների և մարդկանց միջև առկա միջանկյալ արարածների մասին[8]:
«Էպինոմիս» աշխատության մեջ (984d-985) Պլատոնը դայմոնների բնութագրում է որպես օդային արարածների տարատեսակ, ովքեր ոգիների հիերարխիայում ունեն երրորդ և չորրորդ կարգեր՝ աստղերից և աստվածներից հետո: Դայմոնները, ովքեր գտնվել են մարդկանց և աստվածների միջև, իրականացրել են միջնորդի դեր վերջիններիս միջև: Այդ իսկ պատճառով, հին հունական ծեսերի ժամանակ առանձնահատուկ աղոթքով դիմել են նաև նրանց: Դայմոնը (գենիոսը) մարդուն միանում է ծննդյան պահից և նրան ուղեկցում մինչև մահը[9]: Չորրորդ կարգի դայմոնները կազմված են օդից և եթերից, այդ իսկ պատճառով «ինչքան էլ որ նրանք մեզ մոտ լինեն, նրանք շարունակում են մնալ անտեսանելի»: Բացի այդ նրանք նաև «ամեն ինչ արագ են սովորում և ունեն լավ հիշողություն»:
Պլատոնը բոլոր դայմոններին անվանում է «պատգամաբերներ, ովքեր թռչում են բավականին արագ և կարող են ամեն ինչ մոխրի վերածել»: Դայմոնները «անկասկած գոյություն ունեն, երբ խոսքն առանձին անհատների կամ հասարակությունների հավատալիքների մասին է»: Ըստ հավատալիքների նրանք հայտնվում են գիշերային երազներում: Նրանց հետ կապ են հաստատում գուշակները և քրմերը: Նրանք կարող են բռնել, ինչպես հիվանդներին, այնպես էլ առողջ մարդկանց: Հին հույները, անգամ, պաշտել են առանձին դևերի՝ որպես կուռքերի:
Պլատոնի և ստոիկների հետնորդները դևերին նմանացնում են «անդրաշխարհից վերադարձած մարդու հոգու հետ, որը փորձում է վերադառնալ իր տարերքին»:
Յամբլիքոսը իր «Եգիպտական միստերիաներ» աշխատության մեջ տարբերակում է դևերին տեսանելի (ճանաչելի) և անտեսանելի (ոչ ռացիոնալ) աստվածություններից և կիսաստված հերոսներից: Իրենց բնույթով դևերը ավելի ցածր են, քան աստվածները:
Հուդայականություն և Թալմուդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աստվածաշնչում դևերը չունեն ինքնուրույն դեր: Թալմուդում կա հիշատակություն այն մասին, որ դեռևս թանայացիների ժամանակ բնակչությունը հավատում էր դևերի գոյությանը[10]:
Համաձայն թալմուդյան վկայության, դևերը Աստծո կողմից ստեղծվել են առաջին շաբաթ օրվան նախորդած մթնշաղի ժամանակ: Մինչև նա կհասցներ ստեղծել դևերին, եկել է գիշերը, այդ իսկ պատճառով դևերը ձեռք չեն բերել մարմնային տեսք: Նրանք միջանկյալ դիրք ունեն մարդկանց և հրեշտակների մեջ[11]: Նրանք բնակվում են երկնքում՝ երկրի և լուսնի միջև՝ նախընտրելով կեղտոտ և անապատային տեղանքներ:
Քրիստոնեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
XI դարում Ռուսիայում[6] տերմինի նշանակությունը սկսել է փոփոխվել, որից հետո դևեր են անվանվել բոլոր աստվածությունները և գերբնական արարածները, որոնք ունեցել են հեթանոսական ծագումնաբանություն[12]: Այս կատեգորիային են դասվել նաև չարագործ ոգիները և առասպելական տարբեր արարածները:
Այսպես, հունարեն դև (դայմոն) բառը Աստվածաշնչում կիրառվել է «բես» տարբերակով[7], իսկ Աստվածաշնչի անգլերեն և գերմաներեն թարգմանություններում կիրառվում է «դևիլ» (չարք, սատանա) անգլ.՝ devil, գերմ.՝ teufel բառերը:
Գերբնական ոգիները, որոնք Աստծո կողմից չեն արտաքսվել, կոչվում են հրեշտակներ: Այստեղից էլ ծագել է «արտաքսված հրեշտակների» մասին բիբլիական լեգենդը, համաձայն որի Աստված երկնքից վտարեց հրեշտակների մի մասին, ովքեր ըմբոստության բարձրացրեցին Աստծո դեմ այն բանի համար, որ Աստված մարդկանց շատ իրավունքներ էր տվել:
Քրիստոնեական ավանդազրույցի համաձայն, դևերը Սատանայի ծառաներն են, ովքեր բնակվում են դժոխքում: Նրանք կարողանում են հայտնվել երկրի վրա:
Եվ դևերը, և հրեշտակները մեծ դեր ունեն արևմուտքի կախարդական ծեսերում: Արևմուտքում զարգացած են դևագիտությունը և հրեշտակագիտությունը, որոնք ծագել են գնոստիցիզմի և կաբալայի զարգացման արդյունքում: Կախարդական գրքերում նշված են ոգիների անունները, պարտականությունները, հնարավորությունները, նրանց կանչելու, ինչպես նաև կախարդին ենթարկելու կարգը:
Դևերի հիերարխիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջնադարյան Եվրոպայի միստիկների և գուշակների կարծիքով դևերը բաժանվում են 9 խմբերի: Այս մասին առաջին անգամ խոսել է հոլանդացի բժիշկ և օկուլտիստ Յոհան Վեյերը իր «Pseudomonarchia Daemonum» (1588) աշխատության մեջ: Նա տվել է դևերի մանրամասն դասակարգումը և նրանց կանչելու կարգը: Կան նաև դևերի նկարագրման այլ աղբյուրներ[13]:
Ընդհանուր առմամբ կարելի է առանձնացնել դևերի մի քանի հիմնական խմբեր.
- Գենիոս՝ պահապան դևեր, ովքեր ուղեկցում են մարդուն, առարկային կամ տեղանքին: Այս կատեգորիային կարելի է դասել ֆոլկլյորի տարբեր կերպարներ, ինչպես օրինակ անտառային, ջրային, տնային ոգիները, վհուկները, նիմֆաները, դրիասները, շեդուները:
- Որևէ տարածքի հետ չկապված արարածներ, ինչպես օրինակ թզուկներ, էլֆեր, ջրահարսներ, սատիրներ, սուկուբներ և այլն:
- Արքոնտներ, ովքեր հանդիսանում են բնության ուժերի և տիեզերքի մարմնավորում, ովքեր պահպանում են երկնքի և երկրի կարգը: Սրանց թվին են դասվում դեկանները:
Դևերը մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրքերում
- Սերգեյ Մալիցկի «Արբան Սայեշ»
- Վիկտոր Իսեմինի «Ինգվի դևը»
- Էնթոնի Պիրս «Քսանֆ»
- Յուլիա Ֆեդոտովա «Ճակատագրի վարձկանները»
- Ջոնաթան Ստրուադ "Բարտեմիուսի եռագրություն"
Անիմեում և մանգայում
- "Ao no Exorcist"
- "Beelzebub"
- "Jigoku Shoujo"
- "Kuroshitsuji"
- "Majin Tantei Nougami Neuro"
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Демон // Толковый словарь иноязычных слов. / авт.сост. Крысин Л. П. ;
Демон // Школьный этимологический словарь русского языка: Происхождение слов. / авт.-сост. Н. М. Шанский, Т. А. Боброва. — М.: Дрофа, 2003. - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Лосев, Иванов, 1987
- ↑ 3,0 3,1 Байков Э. Символика сновидений, мифов и мистицизма. — Litres, 2014. — ISBN 978-5-457-28374-9.
- ↑ 4,0 4,1 Смагина Е. Б. Кефалайа // Памятники письменности Востока (Том 115). — «Восточная литература» РАН, 1998. — ISBN 978-5-02-017988-2. — С. 394.
- ↑ 5,0 5,1 Гетевские чтения. // Научный совет по истории мировой культуры (Академия наук СССР). Комиссия по изучению творчества Гёте и культуры его времени. — Наука, 1991. — С. 82
- ↑ 6,0 6,1 «Слово о законе и благодати» XI века, «Слово о полку Игореве» XII века и в древнерусских летописях
- ↑ 7,0 7,1 Ветхий завет:
- ↑ О божестве Сократа | Симпосий Συμπόσιον
- ↑ «Օրենքներ» երկխոսություն, էջ 732
- ↑ Еврейская электронная энциклопедия Демонология
- ↑ myfhology.info Демоны иудаизма
- ↑ Левкиевская Е. Е., 1995
- ↑ «The Demonic Hierarchies»։ from various sources as cited։ Վերցված է 2014-02-05
