Տարածաշրջանային արժույթ
Տարածաշրջանային արժույթ, երբեմն տեղական արժույթ՝ վճարային և ներդրումային դրամական միավոր, որն ընդունված է օգտագործման համար տարածաշրջանում կամ շրջաններում և ճանաչված է որպես համայնքային, քաղաքային կամ ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված տեղական իշխանությունների, ինչպես նաև առևտրային, արդյունաբերական, գյուղատնտեսական, ֆինանսական, հասարակական և այլ կազմակերպությունների, ինչպես նաև մասնավոր անձանց կողմից։
Ընդհանուր տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Յուրաքանչյուր տարածաշրջանային արժույթի համար կան մի շարք բնորոշ առանձնահատկություններ.
- Վճարման միջոցը օգտագործվում է միայն մեկ, սահմանափակ տարածաշրջանում։ Նրա սահմաններից դուրս այդ «տեղական փողի» օգտագործումն անհնար է կամ խիստ սահմանափակ։
- Այն միայն լրացնող դրամական միջոց է երկրում պաշտոնական արժույթի նկատմամբ (օրինակ՝ եվրո, դոլար և այլն)։
- Մրցակցող սուբյեկտ է վճարման այլ միջոցների նկատմամբ՝ վարկային քարտեր, անդորրագրեր, բոնուսներ և այլն։
- Տարածաշրջանային արժույթը կապված է երկրում գործող պաշտոնական արժույթին (օրինակ՝ 1:1 եվրո), ինչը աճող գնաճի դեպքում թույլ է տալիս ավելի ճկուն կարգավորել տարածաշրջանի ֆինանսական քաղաքականությունը։
Տարածաշրջանային արժույթը հիմնված է իրական դրամական աջակցության վրա՝ պաշտոնական արժույթով պահուստների տեսքով։ Գերմանիայում և Ավստրիայում դա ապահովում է եվրոյով, Շվեյցարիայում՝ շվեյցարական ֆրանկով։ Թողարկումն ապահովվում է եվրոյի փոխանակման միջոցով (1:1), երաշխավորվում է նաև հակադարձ փոխանակումը ամուր, ֆիքսված փոխարժեքով (որպես կանոն, դա արժեքի մոտ 95%-ն է)։ Տարածաշրջանային փողի դրույքաչափը ապահովվում է նաև դրանց ներդրմանը մասնակցող ընկերությունների և արտադրության պարտավորություններով և երաշխիքներով։ Միևնույն ժամանակ, տեղական իշխանությունները ապահովում են օրենսդրական դաշտ տարածաշրջանում այս վճարային միջոցի անարգել շրջանառության համար (տարածաշրջանային արժույթի ճանաչման վերաբերյալ պայմանագրային պարտավորությունների միջոցով)։
Տարածաշրջանային արժույթների օգտագործումը ունի ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական կողմեր։ Դրանց ներդրումն ակնհայտորեն նպաստում է տարածաշրջանի տնտեսական զարգացմանը և կայունացմանը, քանի որ այդ գումարով ստացված շահույթը ոչ թե արտահանվում է տարածաշրջանից դուրս, այլ մնում է դրա սահմաններում, ինչը նպաստում է նաև նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը։ Տեղական արժույթների ամենանշանակալի բացասական որակն այն է, որ դրանց օգնությամբ անհնար է վճարել ներմուծման մատակարարումների համար, բացառությամբ մի քանի արտարժույթի փոխանակման գործարքների անցկացման։
Ներկայումս տարբեր տարածաշրջանային արժույթներ օգտագործվում են ԱՄՆ-ում (Իթաքայի ժամ և նմանատիպ համակարգեր), Կանադայում, Ավստրալիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Ավստրիայում, Շվեյցարիայում, Հարավային Աֆրիկայում, Քենիայում, Բրազիլիայում, Արգենտինայում, Ճապոնիայում, Մալայզիայում, Ինդոնեզիայում, Հոնկոնգում, Բելգիայում, Դանիայում, Ֆրանսիայում (Օքսիտան[1], Աբեյ[2], էուսկո), Հունաստանում, Նիդեռլանդներում, Իսպանիայում, Իտալիայում և այլ երկրներում։
Ռուսաստանում վերջին տասնամյակների ընթացքում շրջանառության մեջ են եղել Սվալբարդի ռուբլին («Արկտիկուգոլ» ռուբլի), Թաթարստանի կտրոնները, Թաթարստանի սոցիալական անդորրագրերը, Թաթարստանի ժետոնները («հաց», «բենզին»), Կուբանի կտրոնը, խակասիական ռուբլին, Կարելիայի փոխնակ փողերը, փորձել են եղել թողարկել նաև Ուրալյան ֆրանկներ, Նեմցովկա, չեչենական նահար (չհաշված Թաթարստանի ռուբլու հուշանվերները և այլն)։ Դրանց վճարման միջոցները թողարկվել են ոչ միայն մարզերի, այլ նաև առանձին կազմակերպությունների կողմից, օրինակ՝ Ուսուրիի լոկոմոտիվային վերանորոգման գործարանի վաճառքի անդորրագրերը[3]։ Նման թողարկումների զգալի մասը տեղի է ունեցել 20-րդ դարի 90-ականների առաջին երրորդում, ինչի կապակցությամբ 1994 թվականին ՌՍՖՍՀ քրեական օրենսգրքում ավելացվել է 87.1-րդ հոդվածը, որը նախատեսում է ազատազրկում հինգից տասը տարի ժամկետով՝ տարածաշրջանային փողեր թողարկելու համար[4]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
2 օքսիտան (Ֆրանսիա) -
Վերգլի շիլինգ, դիմացի կողմ (Ավստրիա) -
Վալդֆիրտլեր (Ավստրիա) -
Վերգլի շիլինգ, հակառակ կողմ (Ավստրիա)
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Լրացուցիչ արժույթ
- Վիրտուալ արժույթ
- Ազատ գումար
- Ազատ բանկինգ
- Մասնավոր փող
- Օրա (արժույթ)
- Իթաքայի ժամ
- Բրիստոլական ֆունտ
- Նոտգելդ (1914-1923) - Գերմանիայում բազմաթիվ տարածաշրջանային թողարկումներ՝ փոխանակման փողի պակասը լրացնելու համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Une nouvelle monnaie locale, l'occitan» (ֆրանսերեն). 29.11.09. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ «Villeneuve-sur-Lot. Villeneuve. Les abeilles arrivent dans les porte-monnaie» (ֆրանսերեն). 20.01.2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ «Уссурийский локомотиворемонтный завод и лихие 90-е...» (ռուսերեն). 2015 թ․ ապրիլի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 6-ին.
- ↑ Федеральный закон от 1 июля 1994 года № 10-ФЗ // Собрание законодательства РФ", 04.07.1994, N 10, ст. 1109
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Margrit Kennedy, Bernard A. Lietaer: Regionalwährungen. Riemann, München 2004. ISBN 3-570-50052-7.
- Mathias Weis, Heiko Spitzeck: Der Geldkomplex. Haupt, Bern-Stuttgart-Wien 2008. ISBN 978-3-258-07314-9. Mit Beiträgen zum Regionalgeld von Christian Gelleri, Hugo Godschalk, Bernard Lietaer, Gerhard Rösl.
- Gerald Braunberger: Lieber Urstromtaler als Euro. в: Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung. 28. Januar 2007, S. 34. ISSN 0174-4909.
- Bernard A. Lietaer: Die Welt des Geldes. Arena, Würzburg 2001. ISBN 3-401-05287-X.
- Bernard A. Lietaer: Das Geld der Zukunft. Riemann, München 1999. ISBN 3-570-50008-X.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Lokales Geld (en) հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
- Regionalwährung in: Die Zeit, 33/2004
- Center for Resources & Networking on Complementary Currency and Alternative Exchange Systems
- Митусов М. (2012 թ․ փետրվարի 26). «Человечные деньги: Локальные валюты как драйвер оздоровления и роста экономики». Идеи из будущего (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 28-ին.