Վիբորգսկայա փողոց (Վիբորգ)

Վիբորգսկայա փողոց
Երկիր	Ռուսաստան
Գտնվում է	Վիբորգ
Տեղանք	Հին քաղաք (Վիբորգ)
Անվանվել է	Վիբորգ
Փոստային ինդեքս	188800

Վիբորգսկայա փողոց, Վիբորգի հին հատվածում գտնվող փողոց, որը ձգվում է Հարավային Պատվար փողոցից մինչև Վիբորգյան գնդերի հրապարակ և Սուվորովի պողոտա։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեդական Վիբորգի կառուցապատումը, որը սկսվել է 15-րդ դարում, քաոսային է եղել․ միջնադարյան ոլորուն փողոցների երկայնքով կառուցվել են հիմնականում փայտյա բուրգերյան տներ։ 1640 թվականին ինժեներ Անդերս Տորստենսոնը հողաշինարար Ա. Ստրենգի օգնությամբ կազմել է Վիբորգի առաջին կանոնավոր հատակագիծը, համաձայն որի քաղաքը բաժանված է եղել ուղղանկյուն երկրաչափական ձևի թաղամասերի ուղիղ փողոցներով, որոնց լայնությունը հիմնականում կազմել է 8,5 մետր։ Չորս ամենակարևոր քաղաքային մայրուղիներից մեկը նոր կառուցված Մոնաստիրսկայա փողոցն է եղել (շվեդ.՝ Klosterngatan)՝ մի կողմից ուղղված դեպի Վիբորգ քաղաքի պարսպի Հակոն աշտարակը, մյուս կողմից՝ Ռատուշայի աշտարակին՝ նախկին Սև եղբայրների եկեղեցու զանգակատանը։ Նախկին դոմինիկյան վանքի շենքերի համալիրն այն ժամանակ փողոցում ամենատպավորիչ քարե կառույցն է եղել։ Միջնադարյան քարե առևտրական տները, որոնք կառուցվել են վերակառուցումից առաջ (Սուրբ Հոգու առևտրական գիլդիայի տունը, Գիլդիական տունը), գտնվել են փողոցի կարմիր գծից հեռու։

Ծրագրի համաձայն՝ Ռատուշայի աշտարակի հետևի փողոցի շարունակությունը գցվել է հողային քաղաքի տարածքում (կամ Պատվարի, այսինքն՝ եղջյուրավոր բերդի բնակելի թաղամասում), բայց քաղաքի պատը, որը բաժանում է Քարե քաղաքը և Եղջյուրավոր ամրոցը, կառուցապատվել է միայն 1740-ականներին։

1710 թվականին ռուսական զորքերի կողմից Վիբորգը գրավելուց հետո, ռուսական քարտեզների վրա փողոցը սկզբում կոչվել է Վանական, բայց հետո ստացել է Գոսուդարևոյ անվանումը, որն ընդգրկել է նաև Հակոնա աշտարակի դարպասների հետևի հատվածը։ Այն կառուցապատվել է ռուսական կլասիցիզմի ոճի տներով։ 1812 թվականին Ֆինլանդական նահանգը վերանվանվել է Վիբորգյան և միացվել Ֆինլանդիայի Մեծ դքսությանը՝ որպես Ռուսական կայսրության մաս, ինչի արդյունքում շվեդերենը կրկին դարձել է նահանգի պաշտոնական լեզուն։ Այսպես հայտնվել է անվան նոր շվեդական տարբերակը՝ շվեդ.՝ Kejsaregatan։

19-րդ դարի երկրորդ կեսին՝ 1861 թվականին, Վիբորգի նահանգային հողաշինարար Բ. Օ. Նյումալմի մշակած ծրագրի համաձայն, Քարե քաղաքի և եղջյուրավոր ամրոցի հնացած ամրությունները քանդվել են, և փողոցը երկարաձգվել է դեպի Պանցերլակս ամրոցի հարավ-արևելք, որտեղ Սոբորնայա և Շկոլնայա հրապարակների միջև ձևավորվել են դպրոցական շենքերի թաղամասերը (Ռուսական տարրական ուսումնարանը, Ֆիննական դասական լիցեյը, Ֆիննական հին համատեղ ուսումնարանը)։

1860-ականներին Ֆիննական Մեծ դքսության պաշտոնական գործավարության մեջ ֆիններենի ներդրումից հետո Վիբորգի ֆիններեն քարտեզների վրա փողոցը կոչվել է Կեյսարինկատու (ֆիններեն՝ Keisarinkatu), բայց օգտագործվել է նաև անվան այլ ռուսերեն տարբերակը՝ Ցարսկայա փողոցը։ Ֆինլանդիայի անկախության հռչակումից հետո ֆիննական տարբերակը դարձել է պաշտոնական։ 1929 թվականին, Վիբորգի պատմության ռուսական ժամանակաշրջանի հետ կապված, անունների վերացման արշավի շրջանակներում փողոցը վերանվանվել է Լուոստարինկատու (ֆիններեն՝ Luostarinkatu, «Մոնաստիրսկայա»)։

Փողոցի զարգացումը մեծապես տուժել է Խորհրդա-ֆիննական պատերազմների արդյունքում (1939-1944), որից հետո, 1944 թվականից ի վեր, նրան վերագրվել է Վիբորգսկայա անունը^[1]։ Պատերազմի ժամանակաշրջանի որոշ տեղամասեր մնացել են չկառուցապարված։ Փողոցում տեղակայված բազմաթիվ շենքեր ներառված են մշակութային ժառանգության օբյեկտների գրանցամատյանում որպես ճարտարապետական հուշարձաններ։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փողոցի սկիզբը․ հյուպատոս Ռոտեի տունը և «Վհուկի տունը»
Սուրբ Հոգու առևտրական գիլդիայի տուն
Գիլդիայի տուն
«Սև եղբայրների» տաճարի ավերակները
Ռատուշայի աշտարակ
Նախկին ռուսական տարրական դպրոց
Պանցերլակս բաստիոն
Վիբորգյան գնդերի հուշահամալիր փողոցի վերջում

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Кауппи У.-Р., Мильчик М. Выборг. Столица Старой Финляндии / Ред. М. Инбар. — Хельсинки, 1993. — 200 с. — ISBN 951-717-743-7
Кепп Е.Е. Выборг. Художественные достопримечательности / Ред. О.В. Казаков. — Выборг: «Фантакт», 1992. — 200 с.
Неувонен П., Пёюхья Т., Мустонен Т. Выборг. Архитектурный путеводитель / Пер. Л. Кудрявцевой. — 2-е изд. — Выборг: «СН», 2008. — 160 с. — ISBN 5-900096-06-8