Վանդա Ժմիելև

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վանդա Ժմիելև
լեհ.՝ Wanda Szmielew
Ծնվել էապրիլի 5, 1918(1918-04-05)[1]
Վարշավա, Լեհաստանի թագավորություն
Մահացել էօգոստոսի 27, 1976(1976-08-27)[1] (58 տարեկան)
Վարշավա, Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն
բնական մահով
ԳերեզմանParrish cemetery of Kołbiel[2]
Քաղաքացիություն Լեհաստան
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս
Հաստատություն(ներ)Վարշավայի համալսարան[1], Լոձի համալսարան[1], Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[1] և Վարշավայի համալսարան[1]
Գործունեության ոլորտմաթեմատիկա
Ալմա մատերՎարշավայի համալսարան (1939)[1], Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[3] և Վարշավայի համալսարան (1947)[1]
Տիրապետում է լեզուներինլեհերեն
Գիտական ղեկավարԱլֆրեդ Տարսկի[3]
Եղել է գիտական ղեկավարLeslaw Wlodzimierz Szczerba?[3] և Zenon Piesyk?[3]
Պարգևներ
Լեհաստանի վերականգնման շքանշանի ասպետ և Ժողովրդական Լեհաստանի 10-րդ տարեդարձի մեդալ

Վանդա Մոնլակ Ժմիելև (լեհ.՝ Wanda Szmielew z domu Montlak; ապրիլի 5, 1918(1918-04-05)[1], Վարշավա, Լեհաստանի թագավորություն - օգոստոսի 27, 1976(1976-08-27)[1], Վարշավա, Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն), մաթեմատիկական տրամաբանության լեհ (հրեական ծագումով) մաթեմատիկոս, որն առաջինն է ապացուցել աբելյան խմբերի առաջին կարգի տրամաբանության ալգորիթմական լուծումը[4]։

Կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վանդա Մոնլակը ծնվել է 1918 թվականի ապրիլի 5-ին Վարշավայում։ 1935 թվականին ավարտել է ավագ դպրոցը և ամուսնացել` վերցնելով Ժմիելև ազգանունը։ Նույն թվականին նա ընդունվել է Վարշավայի համալսարան, որտեղ սովորել է տրամաբանություն Ադոլֆ Լինդեբաումի, Յան Լուկասևիչի, Կազիմեժ Կուրատովսկու և Ալֆրեդ Տարսկու մոտ։ Նրա ուսումնասիրությունը ներառում էր ընտրության աքսիոմի աշխատանքը, սակայն այն ընդհատվել է 1939 թվականին՝ Լեհաստանի ներխուժման պատճառով[4]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Ժմիելևը դարձել է հողաչափող, որի ընթացքում նա շարունակել է իր հետազոտությունը ինքնուրույն՝ կատարելագործելով աբելյան խմբերի տեսության քվանտային վերացման վրա հիմնված լուծելիության պրոբլեմը։ Նա նաև սովորեցնում էր լեհական գաղտնի կազմակերպված խմբերին։ Լեհաստանի ազատագրումից հետո Ժմիելևը պաշտոն զբաղեցրեց Լոձի համալսարանում, որը հիմնադրվել է 1945 թվականի մայիսին։ 1947 թվականին նա հրապարակեց իր գիտական զեկուցումը ընտրության աքսիոմի վերաբերյալ, Վարշավայի համալսարանի մագիստրոսի կոչման արժանացավ և տեղափոխվեց Վարշավա՝ որպես ավագ օգնական[4][5]

1949 և 1950 թվականներին Ժմիելևը այցելել է Կալիֆոռնիայի համալսարան (Բերկլի), որտեղ Տարսկին մշտական բնակություն էր հաստատել պատերազմի ժամանակ Լեհաստանից աքսորվելուց հետո։ Ժմիելևն ավարտել է թեկնածուական ատենախոսությունը 1950 թվականին Բերկլիում, Տարսկու ղեկավարության ներքո իր դիսերտացիայով, որը բաղկացած էր աբելյան խմբերի իր աշխատանքներից[4][5][6]։ Այս արդյունքները ամսագրում հրապարակելու համար 1955 թվականին Տարսկին համոզեց Ժմիելևին վերափոխել իր աշխատանքը թվաբանական գործառույթների տեսության տերմինի, որոշում կայացնելով, որ Սոլոմոն Ֆեֆերմանի կողմից բնութագրվի այսպես կոչված «անհետաքրքիր»[7] Ավելի ուշ աշխատանքը Eklof & Fischer (1972)-ի մոտ վերահաստատեց Ժմիելևի արդյունքները, օգտագործելով ավելի ստանդարտ մոդելային տեսության տեխնիկան[7][8]։

Վերադառնալով Վարշավա որպես դոցենտ, նրա հետաքրքրությունները տեղափոխվեցին երկրաչափության հիմունքների բնագավառ։ Կարոլ Բուրսուկի հետ նա 1955 թվականին (անգլերեն թարգմանվել է 1960 թվականին) հրատարակեց այդ թեմայով գիտական զեկուցում և մեկ այլ մենագրություն, որը հետմահու տպագրվել է 1981 թվականին և 1983 թվականին (անգլերեն թարգմանությամբ)։

Վանդա Ժմիելևը մահացել է 1976 թվականի օգոստոսի 27-ին Վարշավայում քաղցկեղից[4]։

Ընտրված հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Szmielew, Wanda (1947), «On choices from finite sets», Fundamenta Mathematicae 34: 75–80 .
  • Szmielew, W. (1955), «Elementary properties of Abelian groups», Fundamenta Mathematicae 41: 203–271 .
  • Borsuk, Karol; Szmielew, Wanda (1955), Podstawy geometrii, Warsawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe . Translated as Borsuk, Karol; Szmielew, Wanda (1960), Foundations of geometry: Euclidean and Bolyai-Lobachevskian geometry; projective geometry, Revised English translation, New York: Interscience Publishers, Inc. .
  • Szmielew, Wanda (1981), Od geometrii afinicznej do euklidesowej, Biblioteka Matematyczna [Mathematics Library], 55, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), p. 172, ISBN 83-01-01374-5 . Translated as Szmielew, Wanda (1983), From affine to Euclidean geometry, Warsaw: PWN—Polish Scientific Publishers, ISBN 90-277-1243-3 .
  • Schwabhäuser, W.; Szmielew, W.; Tarski, A. (1983), Metamathematische Methoden in der Geometrie, Hochschultext [University Textbooks], Berlin: Springer-Verlag, doi:10.1007/978-3-642-69418-9, ISBN 3-540-12958-8 .

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  2. ↑ https://kolbiel.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=3436&inni=0&cinki=0
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., «Wanda Montlak Szmielew», MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews, http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Szmielew.html .
  5. ↑ 5,0 5,1 Kordos, Marek; Moszyńska, Maria; Szczerba, Lesław W. (December 1977), «Wanda Szmielew 1918–1976», Studia Logica 36 (4): 241–244, doi:10.1007/BF02120661 .
  6. ↑ Կաղապար:Mathgenealogy
  7. ↑ 7,0 7,1 Feferman, Solomon (2008), «Tarski's conceptual analysis of semantical notions», New essays on Tarski and philosophy, Oxford Univ. Press, Oxford, pp. 72–93, doi:10.1093/acprof:oso/9780199296309.003.0004 . See footnote 28, p. 90.
  8. ↑ Eklof, Paul C.; Fischer, Edward R. (1972), «The elementary theory of abelian groups», Annals of Pure and Applied Logic 4: 115–171, doi:10.1016/0003-4843(72)90013-7 .
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վանդա_Ժմիելև&oldid=7864676» էջից