Ստեփան Անդրանիկյան

Ստեփան Անդրանիկյան
	Ստեփան Խաչատուրի Անդրանիկյան
Ծնվել է	օգոստոսի 20, 1927
Ծննդավայր	Մայկոպ, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանվել է	փետրվարի 16, 2017 (89 տարեկան)
Մահվան վայր	Երևան, Հայաստան
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Հայաստան
Կրթություն	Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի պետական քոլեջ, Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ և Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ (1954)
Մասնագիտություն	նկարիչ
Պարգևներ	Հայաստանի մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալ և Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդական նկարիչ
Անդամակցություն	Հայաստանի նկարիչների միություն
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Ամուսին	Կիրարինա Անդրանիկյան
	Ստեփան Անդրանիկյան Վիքիդարանում
	Stepan Andranikyan Վիքիպահեստում

Ստեփան Խաչատուրի Անդրանիկյան (օգոստոսի 20, 1927(1927-08-20)^[1], Մայկոպ, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ^[1] - փետրվարի 16, 2017(2017-02-16), Երևան, Հայաստան)^[2], հայ նկարիչ, բեմանկարիչ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1967), Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ (2011)^[3]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեփան Անդրանիկյանը ծնվել է 1927 թվականին,Կրասնոդարի մարզի Մայկոպ քաղաքում՝ ցեղասպանությունից մազապուրծ հայ ընտանիքում։ Հայրը Բիթլիսի Խնուս գյուղից էր, մայրը՝ Կարս քաղաքից։ Մինչև յոթ տարեկանը Ստեփանը պապի և տատի հետ ապրել է Յալթայում։ 1932 թվականին Անդրանիկյանների ընտանիքը փոխադրվել է Երևան։ 1935 թվականին ութամյա Ստեփանը ընդունվում է դպրոց, ուր ուսումնառության ընթացքում ավելի են ընդգծվում նկարչության հանդեպ նրա ունակությունները։ 1942-1947 թվականներին սովորել է Երևանի գեղարվեստի ուսումնարանի գեղանկարի բաժնում, 1947-1948 թթ.՝ Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի գեղանկարի բաժնում։ Մասնագիտական կրթությունն ստացել է Կինեմատոգրաֆիայի համամիութենական պետական ինստիտուտում, որն ավարտել է 1954 թվականին, վերադարձել Հայաստան, աշխատել որպես կինոնկարիչ։ 1954 թվականին գործուղվել է «Լենֆիլմ», ապա հրավեր ստացել աշխատելու Հայֆիլմում^[4]։ 1956 թվականից ՀԽՍՀ նկարիչների միության անդամ, 1958 թվականից՝ ԽՍՀՄ կինեմատոգրաֆիստների միության անդամ։ 1971-1982 թթ. եղել է մուլտֆիլմերի միավորման գեղարվեստական ղեկավար։ 1975-1982 թթ. եղել է Հայաստանի նկարիչների միության քարտուղար, 1988 թվականից՝ թատրոնի և կինոյի բաժանմունքի նախագահ։ 1980-1986 թթ և 1999 թվականից դասավանդել է ԵԹԿՊԻ-ում^[5]

Ստեփան Անդրանիկյանի գործերից պահվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում։

2022 թվականին Սերգեյ Փարաջանովի թանգարանում տեղի է ունեցել Ստեփան Անդրանիկյանի «Հուշեր կյանքի տևողությամբ» գրքի շնորհանդեսը^[6]^[7]։

Ստեղածգործական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլմագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Հասցեատիրոջ որոնումները»
«Երբ քեզ հետ են ընկերներդ», զգեստների նկարիչ, 1955
«Ամպրոպի արահետով», զգեստների նկարիչ, Պ. Բայտների համատեղությամբ, 1956
«Երբ քեզ հետ են ընկերներդ», բեմադրող նկարիչ, 1956
«Ում է ժպտում կյանքը», բեմադրող նկարիչ, 1957
«Հյուսիսային ծիածան», բեմադրող նկարիչ, Մ. Արուտչյանի համատեղությամբ, 1960
«Ճանապարհ», բեմադրող նկարիչ, 1961
«Տժվժիկ», բեմադրող նկարիչ, 1961
«Կրակ», բեմադրող նկարիչ, 1963
«Քաղաքավարության վնասները՝ մսյո Ժակը և ուրիշները ժողովածուից», բեմադրող նկարիչ, 1964
«Շրթներկ N 4», բեմադրող նկարիչ, 1964
«Լալվարի որսկանը», բեմադրող նկարիչ, 1966
«Տապը», բեմադրող նկարիչ, Մ. Առաքելյանի համատեղությամբ, 1968
«Մենք ենք, մեր սարերը», բեմադրող նկարիչ, 1969
«Ճանապարհ դեպի կրկես», բեմադրող նկարիչ, 1963
«Երկունք», բեմադրող նկարիչ, 1976
«Նռան գույնը», բեմադրող նկարիչ, 1969
«Աղքատի պատիվը՝ Չախ-չախ թագավորը ժողովածուից», բեմադրող նկարիչ, 1969
«Հեղնար աղբյուր», բեմադրող նկարիչ, 1970
«Կարծր ապար», բեմադրող նկարիչ, 1974
«Հուսո աստղը» («Մխիթար Սպարապետ»), բեմադրող նկարիչ, Ա. Պլաստիկինի համատեղությամբ,1978
«Մահկանացուդ կնքիր թամբին», բեմադրող նկարիչ, 1979
«Հող և ոսկի», բեմադրող նկարիչ, բեմադրող նկարիչ, 1984
«Ալմաստ», բեմադրող նկարիչ (ֆիլմ օպերա), 1985
«Կարոտ», բեմադրող նկարիչ, 1990

Մուլտիպլիկացիոն ֆիլմեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Արևի հարսնացուն», բեմադրող ռեժիսոր, բեմադրող նկարիչ, սցենարի և մոնտաժի հեղինակ,1971, Համամիութենական կինոփառատոնի մրցանակ, 1973, Ալմա Աթա
«Լիլիթ» ֆիլմի գեղարվեստական ղեկավար, 1972
«Վին պինգվինը», բեմադրող ռեժիսոր, 1972
«Կախարդական լավաշը», սցենարի համահեղինակ, բեմադրող համառեժիսոր Ն. Աթաջանյան, 1973
«Կար-չկար՝ մի ոզնի կար», 1977, բեմադրող ռեժիսոր (նկարիչներ՝ Ստեփան Անդրանիկյան և Մ. Վաղարշյան), Համամիութենական կինոփառատոնի 2-րդ մրցանակ, 1978, Երևան
«Անընկճելին», սցենարի համահեղինակ, բեմադրող ռեժիսոր։ Նկարիչ՝ Վալենտին Պոդպոմոգով, 1981

Գեղանկարչական գործեր, դիմանկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Հին ընկուզենին», 1946
«Ինքնադիմանկար» (19 տարեկան), 1946
«Իմ անկյունը հանրակացարանում», 1948
«Ամառային մոտիվ», 1946
«Եկեղեցու գավիթ», 1946
«Մերձմոսկովյան բնապատկեր», 1951
«Տյուտչևի տունը Մուրանովո գյուղում», 1953
«Կոլաժ նվիրված Փարաջանովի 75-ամյակին»,
«Գրիգորի Սարկիսով» (կինոռեժիսոր),1961
«Կոմիտասը հոգևոր ճեմարանի ուսանող», 1961
«Բետիի դիմանկարը», 1962
«Լեոնիդ Ենգիբարով», 1962
«Հրաչյա Ներսիսյան», 1962
«Սերգեյ Փարաջանովը Հաղպատում», 1968
Նկարիչ, կինոռեժիսոր Ա. Իվանով, 1974
Նատյուրմորտ «Նռան գույնը», 1975
«Ավետիք Իսահակյան», 1975
«Հին Երևանը», 1975
«Եղիշե Չարենց», 1975
«Տղաս, Սաշան՝ 16 տարեկանում», 1976
«Նկարիչ Առաքել Առաքելյանի դիմանկարը», 1981
«Գդալներով նատյուրմորտ», 1980
«Վիլյամ Սարոյան», 1981
«Սինյոր Մարտիրոս։ Ինքնադիմանկար», 1990
«Նյու Յորքի կենտրոնական այգին», 1997
«Ջոն Լենոն», 1997
«Փարաջանովը իր մուսաների հետ», 2003
«Ինքնանկար», 2002
«Սերգեյ Փարաջանով», 2003
«Սոս Սարգսյան», 2003
«Սիամանթո», 2004
«Իմ Կարինեն», 2007
Նատյուրմորտ «Մենություն», 2007

Ցուցահանդեսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1954 թվականից մասնակցել է բազմաթիվ ցուցահանդեսների։ Արժանացել է միջազգային և համամիութենական մրցանակների^[8]։

Անհատական ցուցահանդեսներ է ունեցել Երևանում (1978, 1982, 2003, 2014^[9], 2017 (հետահայաց ցուցահանդես Հայաստանի նկարիչների միությունում^[10]^[11]))։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայկական ԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1967 թ.)
Հայաստանի մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալ (2010 թ.)
Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ (2011 թ.)

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինը՝ Կիրարինա Անդրանիկյան, զգեստների նկարիչ
Որդին՝ Ալեքսանդր Անդրանիկյան, կինոռեժիսոր, նկարիչ
Դուստր՝ Կարինե Անդրանիկյան, արվեստաբան
Դուստր՝ Մարիամ Անդրանիկյան, բալետի պարուհի

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ս. Փոշոտյան, Փոքր ֆիլմի մեծ հաջողությունը. Տժվժիկ։-«Ավանգարդ», 1961, 30 մայիսի
Միքայել Ալեքսանդրյան, Հյուսիսային ծիածան, «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1961
Ա. Սահակյան, Ճանապարհ դեպի հանդիսատես։-«Ավանգարդ», Երևան, 1963, 10 հոկտեմբերի
Ռուբեն Կարապետյան, Քայլ մեծ ուղիով։-«Սովետական Հայաստան», Երևան, 1963, 10 հոկտեմբերի
Ա. Ա Ռեժիսորի զինակիցները։-«Էկրան», Երևան, 1969, 7 էջ, էջ 3
Ռոբերտ Մաթոսյան, Հայկական մուլտեր։-«Ավանգարդ», Երևան, 1973, 25 փետրվարի (4 վերատպ)
Վ. Ք. Հայֆիլմ սթիւտիօի նորագույն նախաձեռնությունը՝ կենդանի պատկերը և արդիւնքը... «Զարթօնք», Բեյրութ, 1972, 22 մայիսի (2 վերատպ)
Անահիտ Պարսամյան, Անմիջական արվեստի լեզվով։-Հայրենիքի ձայն, Երևան, 1974, 6 մարտի (2 վերատպ)
Ռոբերտ Մաթոսյան, Բեմադրող-նկարիչը կինոյում (մեր հարցազրույցը)։-Ֆիլմ «Երևան», 1975, 10 հուլիսի
Սուրեն Սարուխանյան, Հայկական մուլտկինո. իրականացումներ և վրիպումներ։- «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1976, 8 ապրիլի
Նաիրա Ղազարյան «Դիմանկար հարցազրույց Ստեփան Անդրանիկյանի հետ», «Եթեր», 2003
Արևիկ Բադալյան, «Նկարչին կինոյում աշխատելն ավելի բարդ է, քան թատրոնում», հարցազրույց Ստեփան Անդրանիկյանի հետ։ «Իրավունք», 2004
Վրեժ Առաքելյան, Հարցազրույց Ստեփան Անդրանիկյանի հետ, «Իրավունք», 2007

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ Կյանքից հեռացել է գեղանկարիչ Ստեփան Անդրանիկյանը
↑ Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին
↑ www.websystems.am. «Ստեփան Անդրանիկյան». www.arm-cinema.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
↑ «Ժողովուրդը կարծես հիպնոսացված է կամ լեթարգիկ քնի մեջ․ Ստեփան Անդրանիկյանի օրագրերը...». A1Plus. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 19-ին.
↑ Mitk.am (2022 թ․ հուլիսի 18). «Հուշեր կյանքի տևողությամբ՝ Ստեփան Անդրանիկյանի հետ, Սերգեյ Փարաջանովի տանը» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 19-ին.
↑ Գառնիկ Ստեփանյան (1973). Կենսագրական բառարան, հատոր Ա. Երևան: «Սովետական գրող». էջ 96.
↑ «Բեմանկարիչ և գեղանկարիչ Ստեփան Անդրանիկյանի անհատական ցուցահանդեսը». Առավոտ - Նորություններ Հայաստանից. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 20-ին.
↑ «Ստեփան Անդրանիկյանի հայտնի ու «չտեսնված» էսքիզները». mediamax.am (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.
↑ «Ստեփան Անդրանիկյանի ստեղծագործությունների ցուցահանդեսում իր ուղին է կինոարվեստում». www.armeniatv.am. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.(չաշխատող հղում)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստեփան Անդրանիկյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստեփան Անդրանիկյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 393)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[2] Կյանքից հեռացել է գեղանկարիչ Ստեփան Անդրանիկյանը

[3] Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին

[4] www.websystems.am. «Ստեփան Անդրանիկյան». www.arm-cinema.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.

[5] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.

[6] «Ժողովուրդը կարծես հիպնոսացված է կամ լեթարգիկ քնի մեջ․ Ստեփան Անդրանիկյանի օրագրերը...». A1Plus. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 19-ին.

[7] Mitk.am (2022 թ․ հուլիսի 18). «Հուշեր կյանքի տևողությամբ՝ Ստեփան Անդրանիկյանի հետ, Սերգեյ Փարաջանովի տանը» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 19-ին.

[8] Գառնիկ Ստեփանյան (1973). Կենսագրական բառարան, հատոր Ա. Երևան: «Սովետական գրող». էջ 96.

[9] «Բեմանկարիչ և գեղանկարիչ Ստեփան Անդրանիկյանի անհատական ցուցահանդեսը». Առավոտ - Նորություններ Հայաստանից. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 20-ին.

[10] «Ստեփան Անդրանիկյանի հայտնի ու «չտեսնված» էսքիզները». mediamax.am (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.

[11] «Ստեփան Անդրանիկյանի ստեղծագործությունների ցուցահանդեսում իր ուղին է կինոարվեստում». www.armeniatv.am. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.(չաշխատող հղում)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]