Սպարտակ (ֆիլմ, 1926)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սպարտակ
Երկիր ԽՍՀՄ
Ժանրպատմական ֆիլմ, դրամա և համր կինո
Թվական1926
Լեզուռուսերեն
ՌեժիսորՄուհսին Էրթուղրուլ
Սցենարի հեղինակԳեո Շկուրուպի և Mikhail Galperin?
ԴերակատարներՄատվեյ Լյարով
ՕպերատորMarius Holdt?
ԵրաժշտությունԱրամ Խաչատրյան
ԿինոընկերությունՀամաուկրաինական ֆոտո-կինո վարչություն

«Սպարտակ» (ռուս.՝ «Спартак»), խորհրդային գեղարվեստական ֆիլմ-դրամա, որը նկարահանվել է Ռաֆայելլո Ջովանյոլիի համանուն պատմավեպի հիման վրա, թուրք ռեժիսոր Մուխսին-Բեյ Էրթուղրուլի բեմադրությամբ։ Սցենարի հեղինակ է դարձել ուկրաինացի ֆուտուրիստ բանաստեղծ Գեո Շկուրուպին։ Ֆիլմը նկարահանվել է Օդեսայի համաուկրաինական ֆոտոկինովարչության կինոֆաբրիկայում 1926 թվականին, պրեմիերան կայացել է 1926 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Կիևում և 1928 թվականի հունվարի 10-ին Մոսկվայում[1]։ Նկարահանումներին մասնակցել է ավելի քան 3 հազար օդեսացի[2]։ Ֆիլմը չի պահպանվել։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Советский экран» ամսագրի 1926 թվականի № 34 -ի էջ ֆիլմի կադրերով

Ֆիլմի պատմում է Հռոմեական կայսրությունում Սպարտակի ապստամբության ընթացքի և պարտության մասին։ Ապստամբության ֆոնին զարգանում է Սպարտակի և Վալերիայի՝ Սուլլայի կնոջ սիրո պատմությունը[1][3]։

«Սպարտակ» ֆիլմի նկարահանումների մասին հիշատակել է Իլյա Իլֆը՝ ֆիլմը կոչելով «ինչ-որ շատ հին հռոմեական բան»[4]։ Իլֆի և Պետրովի մյուս ստեղծագործությունների առանձին մոտիվների հետ միասին «Սպարտակ» ֆիլմի բեմադրության սկանդալային պատմությունը ներառվել է «Ոսկե հորթը» վեպի սկզբնական տարբերակում[5]։ Վեպի ավելի ուշ՝ կրճատված տարբերակում, այնուամենայնիվ, այս ֆիլմի մասին հիշատակում կա․ հենց դա է նկատի ունենում, երբ «մորուքավոր շվեյցարն» ասում է Բենդերին․ «Անցյալ տարի նկարահանել են համր ֆիլմ հռոմեական կյանքից ֆիլմ։ Մինչև հիմա դատվել չեն կարող քրեական գործի կապակցությամբ»։ Յուրի Յանովսկին ֆիլմի նկարահանումների մասին գրել է «Նավի վարպետ» (ռուս.՝ «Мастер корабля», 1928) վեպում[2]։

Դերերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դերասան Դեր
Նիկոլայ Դայնար Սպարտակ Սպարտակ
Մատվեյ Լյարով Սուլլա Հռոմի դիկտատոր Սուլլա
Բրոդսկայա Վալերիա Սուլլայի կինը Վալերիա
Իվան Կոնոնենկո-Կոզելսկի Օկտոման գլադիատոր Օկտոման
Վասիլի Լյուդվինսկի Սպարտակի եղբայրը
Սերգեյ Մինին Արտորիկս գլադիատոր Արտորիկս
Ա. Սիմոնով Մետրոբի սենատոր Մետրոբի
Ս. Շկլյարսկի Կատիլինա սենատոր Կատիլինա
Ա. Օստաշևսկի (Աստաշևսկի) Գրանի պալատական Գրանի
Յա. Սավչենկո Վալերի ծառայապետ Վալերի
Օ. Նազարովա Սպարտակի մայրը
Օսիպ Մեռլատի Մենենի գլադիատոր Մենենի
Ա. Դենիսով ստրուկների հսկիչ
Բ. Շելեստով-Զաուզե Վիլլինգ պալատական Վիլլինգ
Բ. Ռակիտին Լենտուլ գլադիատորների դպրոցի ղեկավար Լենտուլ
Լիսեվիցկայա Միրցիա Սպարտակի քույրը Միրցիա
Վասիլի Կոզենկո Կրասոս զորավար Կրասոս

Նկարահանող խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Սցենարիստներ՝ Գեո Շկուրուպի, Միխայիլ Գալպերին
  • Ռեժիսոր՝ Էրթուղրուլ Մուխսին-Բեյ
  • Օպերատոր՝ Մարիուս Գոլդտ
  • Բեմադրող նկարիչ (ճարտարապետ)՝ Գեորգի Բայզենգերց
  • Ռեժիսորի օգնականներ՝ Դմիտրի Էրդման, Գլեբ Զատվորնիցկի
  • Խորհրդատու՝ Բորիս Վառնեկե

Տեխնիկական տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • սև-սպիտակ, համր ֆիլմ, 8 մատ, մետրաժը՝ 1968 մ[1]

Գրախոսություններ, գնահատականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Իլյա Իլֆի նոթատետրերում, ի թիվս այլ բաների, կան հետևյալ տողերը, որոնք վերաբերում են Մ. Էրթոգրուլի ֆիլմի գեղարվեստական որակին[6]։
Լեգատը դիտել է «Սպարտակ» ֆիլմը և հրամայել հրդեհել Օդեսայի կինոֆաբրիկան, որպես իսկական հռոմեացի՝ նա չտարավ խալտուրան։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Արամ Խաչատրյանն այս ֆիլմի համար երաժշտություն չի գրել, նա միայն 1925 թվականին է սկսել յուրացնել կոմպոզիցիայի հիմքերը և միայն 23 տարեկան է եղել։ Իսկ «Սպարտակ» բալետի երաժշտությունը նա սկսել է գրել 1940-ականներին՝ հետպատերազմյան տարիներին։
  • Որպես պատմական խորհրդատու հրավիրված էր Նովոռոսիյսկի համալսարանի պրոֆեսոր, բանասեր-դասական Բորիս Վասիլևիչ Վառնեկեն (1874-1944)[7]։
  • Վալերիայի դերի համար Մուխսին-Բեյը հրավիրել է ոչ թե պրոֆեսիոնալ դերասանուհու, այլ Օդեսայի փաստաբան Մադամ Բրոդսկայայի կնոջը, որը Օդեսայում հայտնի էր իր գիրությամբ, որը, ռեժիսորի կարծիքով, պետք է արտացոլեր հռոմեական մատրոնայի տիպիկ կերպարը[7]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 403. Спартак. // Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог / Сост. Н. А. Глаголева, М. Х. Зак, А. В. Мачерет, Л. А. Парфенов, П. В. Фионов, О. В. Якубович, под ред. А. В. Мачерета (рук.), Л. А. Парфенова, О. В. Якубовича и М. Х. Зак. — М.: Государственное издательство «Искусство», 1961. — Т. I. Немые фильмы (1918—1957). — С. 168—169. — 529 с. — 3000 экз.
  2. ↑ 2,0 2,1 Richardson Tanya Between Cosmopolitan and Provincial: Spaces of History and the Place of Odes(s)a // Kaleidoscopic Odessa: history and place in contemporary Ukraine. — Toronto [Ont.]: University of Toronto Press Incorporated, 2008. — P. 237. — XI, [3], 280 p. — (Anthropological horizons, T. 35). — ISBN 0-8020-9563-1, ISBN 978-0-8020-9563-3, ISBN 0-8020-9837-1, ISBN 978-0-8020-9837-5, ISBN 1-4426-8843-2, ISBN 978-1-4426-8843-8
  3. ↑ Каплер А. Я. Одесса-Мама. // «Я» И «МЫ». Взлеты И Падения Рыцаря Искусства / Предисл., сост. и подгот. текста Ю. В. Друниной. — М.: Книга, 1990. — С. 55. — 304 с. — (Время и судьбы). — 100 000 экз. — ISBN 5-212-00361-X, ISBN 978-5-212-00361-2
  4. ↑ Илья Ильф Путешествие в Одессу: Илья Ильф в Одессе. 1897—1922 / Сост. А. И. Ильф. — Одесса: ЗАО «Пласке», 2004. — С. 301. — 368 с. — 2000 экз. — ISBN 9-6695-6166-3, ISBN 978-9-6695-6166-4
  5. ↑ Янгиров Р. М. Илья Ильф о кино (вступительная статья и публикация текстов писателя о кино)(ռուս.) // Киноведческие записки : журнал / Всесоюзный научно-исследовательский институт киноискусства Госкино СССР; под ред. А. С. Трошина. — М.: ВНИИ киноискусства Госкино СССР, 1989. — № 5. — С. 123. — ISSN 0235-8212.
  6. ↑ Рассказы о музее: Сборник очерков / Одесский литературный музей / Под ред.: Л. Капишевской; редкол.: Т. Липтуга, Е. Каракина, Л. Мельниченко, Г. Семыкина, Е. Яворская. — Одесса: Пласке, 2002. — С. 62. — 200 с. — 1000 экз. — ISBN 966-95616-5-5
  7. ↑ 7,0 7,1 Каплер А. Я. Одесса-Мама. // «Я» И «МЫ». Взлеты И Падения Рыцаря Искусства / Предисл., сост. и подгот. текста Ю. В. Друниной. — М.: Книга, 1990. — С. 55—56. — 304 с. — (Время и судьбы). — 100 000 экз. — ISBN 5-212-00361-X, ISBN 978-5-212-00361-2

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Спартак» // Кіно: журнал. — 1926. — № 9, лип. — С. 12—13 : фотогр. — (Кіно-трибуна). — На фотогр. кадри з кф. — Без підпису. : [про фільм Одес. кіноф-ки «Спартак» за сцен. Ґ. Шкурупія та М. Гальперіна на основі твору Р. Джованьолі, який ставить «молодий реж.-реформатор» Е. Мухсін-бей]
  • «Спартак» // Кіно: журнал. — 1926. — № 10, серп. — С. 20. : [реж. Е. Мухсін-Бей, оператор М. Гольдт]
  • Болотов К., Спартак // Кіно: журнал. — 1926. — № 11, жовт. — С. 1-а с. обкл., 1, 8—9. — Арт. М. Ляров : [кадри з худож. фільму]
  • // Правда: газета. — 10 ноября 1926
  • // Кино-фронт. — М., 1926. — № 4—5 (7—8)
  • // Жизнь искусства: журнал. — Л., 1928. — № 6
  • Вишневский В. Е. // Правда: газета. — 10 февраля 1928. — № 35. — С. 6
  • // Известия: газета. — 20 января 1928
  • // Рабочий и театр: журнал. — Л., 1928. — № 5.
  • Херсонский Хрис. ВУФКУ на переломе («Спартак», «Два дня», «Звенигора») // Правда. — 1928. — 10 ноября.
  • Френкель Л. Kino-опери // Кіно: журнал. — 1929. — № 1 (49), січ. — С. 8 : фотогр. — На фотогр. кадри з фільмів ВУФКУ «Спартак», «Тамілла», «Примхи Катерини ІІ»: [про «надмірну красивість», зайву екзотику в іст. кф] / Л. Френкель]
  • Ремез Г. Боротьба за фільм // Кіно: журнал. — 1932. — № 19/20 [127/1—8]. — С. 3—5 : [огляд кф, вироблених в Україні з початку ХХ ст., та їх оцінка з марксист.-ленін. позицій: кф нац.-романт. спрямування — «Тарас Трясило», «Тарас Шевченко», «нацдемівські» — «Микола Джеря», «Василина», «Борислав сміється», «Навздогін за долею»; про активізацію буржуаз. елементів у кф: «За стіною», «Ордер на арешт», «5 наречених», «Бенефіс кловна Жоржа», ерот. кф А. Кордюма та Б. Глаголіна «Кіра Кіраліна»; високо-майстерні, але з натиском буржуаз. елементів: «Темне царство», «Сорочинський ярмарок», «Спартак», «Тамілла»; позит. оцінка кф «Земля», «Арсенал», «Звенигора», «Одинадцятий», «Два дні», «Нічний візник», «Джальма»; негативно про кф Г. Стабового, І. Кавалерідзе «Злива» та «Перекоп»; крит. кф «Штурмові ночі», в якому є «ознаки нерозуміння завдань реконструктивного періоду»] / Г. Ремез]
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սպարտակ_(ֆիլմ,_1926)&oldid=9720084» էջից