«Մադրասի հայկական տպագրություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Տող 9. | Տող 9. | ||
Մադրասի առաջին հայկական տպարանը հիմնադրել է [[Շահամիր Շահամիրյան]]ը՝ [[1772]] թվականին։ [[Տպարան]]ի հիմնադրումը կապված է [[18-րդ դար]]ի 2-րդ կեսին հնդկահայ գաղութում ծնունդ առած հայ ազատագրական գաղափարախոսության հետ<ref> История армянского народа. — 1972. — Т. IV. — С. 621.</ref>։ Տպագրվել են հետևյալ գրքերը․ |
Մադրասի առաջին հայկական տպարանը հիմնադրել է [[Շահամիր Շահամիրյան]]ը՝ [[1772]] թվականին։ [[Տպարան]]ի հիմնադրումը կապված է [[18-րդ դար]]ի 2-րդ կեսին հնդկահայ գաղութում ծնունդ առած հայ ազատագրական գաղափարախոսության հետ<ref> История армянского народа. — 1972. — Т. IV. — С. 621.</ref>։ Տպագրվել են հետևյալ գրքերը․ |
||
* «Այբբենարան» ([[1772]]) |
* «Այբբենարան» ([[1772]]) |
||
* [[Մովսես Բաղրամյան]]ի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ» ([[1772]]) |
* [[Մովսես Բաղրամյան]]ի «<nowiki/>[[Նոր տետրակ որ կոչի հորդորակ|Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ]]<nowiki/>» ([[1772]]) |
||
* Շահամիր Շահամիրյանի «Գիրք անուանեալ Որոգայթ փառաց» ([[1773]], կարծիքներ կան, որ այդ գիրքը տպագրվել է [[1787]]-[[1989]] թվականներին) |
* Շահամիր Շահամիրյանի «Գիրք անուանեալ Որոգայթ փառաց» ([[1773]], կարծիքներ կան, որ այդ գիրքը տպագրվել է [[1787]]-[[1989]] թվականներին) |
||
* [[Մեսրոպ Երեցի]] «Պատմութիւն Մնացորդաց Հայոց և Վրաց» ([[1775]]) |
* [[Մեսրոպ Երեց|Մեսրոպ Երեցի]] «Պատմութիւն Մնացորդաց Հայոց և Վրաց» ([[1775]]) |
||
* «Թարգմանութիւն նամակի շնորհաց և պահպանութեան ի տեառնէ Եկատերինա Դշխոյն Ռուսացառ ի Հայոցս» ([[1781]]) |
* «Թարգմանութիւն նամակի շնորհաց և պահպանութեան ի տեառնէ Եկատերինա Դշխոյն Ռուսացառ ի Հայոցս» ([[1781]]) |
||
* [[Հանուե]]ի «Պատմագրութիւն վարոլցն և գործոց Նադըր Շահ թագաւորին Պարսից» ([[1780]], ըստ աղբյուրների՝ [[1783]]) |
* [[Հանուե]]ի «Պատմագրութիւն վարոլցն և գործոց Նադըր Շահ թագաւորին Պարսից» ([[1780]], ըստ աղբյուրների՝ [[1783]]) |
||
| Տող 18. | Տող 18. | ||
== Երկրորդ տպարանը == |
== Երկրորդ տպարանը == |
||
Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը հիմնադրել է շիրազեցի [[Հարություն քահանա Շմավոնյան]]ը, որը [[1789]]-[[1790]] թվականներին երկու աննշան գրքույկ հրատարակելուց հետո տպագրել է հետևյալ գրքերը՝ |
Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը հիմնադրել է շիրազեցի [[Հարություն քահանա Շմավոնյան]]ը, որը [[1789]]-[[1790]] թվականներին երկու աննշան գրքույկ հրատարակելուց հետո տպագրել է հետևյալ գրքերը՝ |
||
* [[Թադեոս Սոգինյանցի]] «Տետրակ որ կոչի Ողբ Հայաստանեայց» ([[1791]]) |
* [[Թադեոս Սոգինյան|Թադեոս Սոգինյանցի]] «Տետրակ որ կոչի Ողբ Հայաստանեայց» ([[1791]]) |
||
* [[Հովսեփ Արղության]]ի «Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման և ողբոց» ([[1792]]) |
* [[Հովսեփ Արղության]]ի «Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման և ողբոց» ([[1792]]) |
||
* [[ |
* [[Պաղտասար Դպիր|Բաղդասար Դպիրի]] «Երկհատոր քերականություն» ([[1791]]) |
||
* [[Հակոբ Ջուղայեցի|Հակոբ Ջուղայեց]]ու «Գրքոյկ երկրաչափական» ([[1792]]) |
* [[Հակոբ Ջուղայեցի|Հակոբ Ջուղայեց]]ու «Գրքոյկ երկրաչափական» ([[1792]]) |
||
* [[Ներսես Շնորհալի|Ներսես Շնորհալ]]ու «Դիրք որ կոչի Ցիսուս Որդի», «Դիրք Պորփիւրի որ կոչի Ներածութիւն» (1793) |
* [[Ներսես Շնորհալի|Ներսես Շնորհալ]]ու «Դիրք որ կոչի Ցիսուս Որդի», «Դիրք Պորփիւրի որ կոչի Ներածութիւն» (1793) |
||
11:21, 12 Հուլիսի 2021-ի տարբերակ
.png) | |
|---|---|
 Որոգայթ փառաց, Մադրաս, 1773 | |
Մադրասի հայկական տպագրություն, հիմնվել է Հնդկաստանում՝ 18-րդ դարի կեսերին՝ մեծ ներդրում ունենալով հայատառ տպագրության ծաղկման և տարածման գործում։
18-րդ դարի 2-րդ կեսին հայկական տպագրությունը մուտք է գործել Հայաստան, Հնդկաստան ու Ռուսաստան։ 1771 թվականին Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսը Էջմիածնում հիմնել է տպարան, որտեղ 1772 թվականին լույս է տեսել նրա «Զբօսարան հոգեւոր» գրքույկը, որ Հայաստանի հողում կատարված անդրանիկ հրատարակությունն է։ Նույն ժամանակահատվածում հայկական տպագրությունը սկիզբ է առել նաև Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում։ Այստեղ հիմնադրվել են մի շարք հայկական տպարաններ։
Առաջին տպարանը
Մադրասի առաջին հայկական տպարանը հիմնադրել է Շահամիր Շահամիրյանը՝ 1772 թվականին։ Տպարանի հիմնադրումը կապված է 18-րդ դարի 2-րդ կեսին հնդկահայ գաղութում ծնունդ առած հայ ազատագրական գաղափարախոսության հետ[1]։ Տպագրվել են հետևյալ գրքերը․
- «Այբբենարան» (1772)
- Մովսես Բաղրամյանի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ» (1772)
- Շահամիր Շահամիրյանի «Գիրք անուանեալ Որոգայթ փառաց» (1773, կարծիքներ կան, որ այդ գիրքը տպագրվել է 1787-1989 թվականներին)
- Մեսրոպ Երեցի «Պատմութիւն Մնացորդաց Հայոց և Վրաց» (1775)
- «Թարգմանութիւն նամակի շնորհաց և պահպանութեան ի տեառնէ Եկատերինա Դշխոյն Ռուսացառ ի Հայոցս» (1781)
- Հանուեի «Պատմագրութիւն վարոլցն և գործոց Նադըր Շահ թագաւորին Պարսից» (1780, ըստ աղբյուրների՝ 1783)
- «Տետրակ, որ կոչի նշաւակ» (1783)։
Երկրորդ տպարանը
Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը հիմնադրել է շիրազեցի Հարություն քահանա Շմավոնյանը, որը 1789-1790 թվականներին երկու աննշան գրքույկ հրատարակելուց հետո տպագրել է հետևյալ գրքերը՝
- Թադեոս Սոգինյանցի «Տետրակ որ կոչի Ողբ Հայաստանեայց» (1791)
- Հովսեփ Արղությանի «Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման և ողբոց» (1792)
- Բաղդասար Դպիրի «Երկհատոր քերականություն» (1791)
- Հակոբ Ջուղայեցու «Գրքոյկ երկրաչափական» (1792)
- Ներսես Շնորհալու «Դիրք որ կոչի Ցիսուս Որդի», «Դիրք Պորփիւրի որ կոչի Ներածութիւն» (1793)
- ֆրանսիացի բնագետներ Բյուֆոնի և Բոմարի «Համառօտ պատմութիւն մեղուաց» (1796), «Դիրք անուանեալ Ղեկաւար մանկանց» (1797)
- Դավիթ Անհաղթի «Դիրք Սահմանաց» (1797)։
Հաջորդ դարի սկզբներին տպագրված աշխատություններն են․
- «Փոքրիկ բառագիր» (1803)
- «Անցք կամ գործք քառասուներեք, և քառասուն և չորս երրորդ ժողովոց Մադրասիս Հայոց» (1806)
- ֆրանսիացի գրող Մարմոնթելի «Բելիսարիոս» (1809)։
Հարություն քահանա Շմավոնյանի ամենամեծ երախտիքը և նրա տպարանի դարակազմիկ հրատարակությունը եղել է հայոց առաջին պարբերականը՝ «Ազդարարը»(1794-1796)։
19-րդ դարի սկզբներին Մադրասում գործել են ևս երկու հայկական տպարան, որոնցից մեկը (գոյատևել է երեք-չորս տարի) պատկանել է Սարգիս Սատուր Աղավելյանին։ Այստեղ տպագրվել են հետևյալ գրքերը․
- «Նոր տետրակ այբուբենական» (1809)
- «Թանգարան բարեզարդ կամ Հաւաքումն զուարճալի և քաղցրալուր բարոյական պատմութեանց» (1809)
- Ներսես Շնորհալու «Ողբ Եդեսեայ քաղաքի» (1810)
- Հովհաննես Ջուղայեցու «Դիրք որ կոչի Սրբազնագործութիւն» (1812)։
Մադրասահայ գաղութի վերջին տպարանը Հակոբ և Հովսեփ Շամրյան եղբայրներինն է։ Առայժմ հայտնի են այս տպարանի երկու կարևոր հրատարակությունները՝
- ֆրանսիացի հեղինակ Ֆլորիանի «Նումայ Պոմպիլիոս» (1812) վեպը
- Վոլտերի «Ողբերգութիւն ի վերայ մահուան Յուլիոս Կեսարու» (1818) երկը։
Այնուհետև Մադրասը դադարում է հայ տպագրության և մշակույթի կենտրոն լինելուց՝ իր տեղը զիջելով Կալկաթային։
Ծանոթագրություններ
- ↑ История армянского народа. — 1972. — Т. IV. — С. 621.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 128)։ 
|