Սինթեզատոր

Ստեղծել հղումը
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Access Virus Ti Polar մոդելավորմամբ անագոլիայով սինթեզատոր
Alesis Fusion HD8 աշխատանքային կայան
Roland Juno D կատարողական սինթեզատոր
Հիպերակտիվ սինթեզատոր Yamaha Tyros

Սինթեզատոր էլեկտրական երաժշտական գործիք։ Շատ սինթեզատորներ միավորված են ստեղնաշարի հետ՝ այդպիսով հանդիսանալով ստեղնաշարային երաժշտական գործիք։

Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կախված ձայնային ալիքների առաջացման մեթոդից և դրանց փոխակերպումից՝ ձայնի սինթեզը կարելի է դասակարգել հետևյալ կերպ.

Գումարային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գումարային (հավելումային) սինթեզ, որն օգտագործում է տարբեր հաճախականություններով և ամպլիտուդներով պարզ (սովորաբար սինուսոիդային) ձևի մի քանի ալիքների սուպերպոզիցիային (գերդիրքավորման) սկզբունքը։ Էլեկտրական օրգանների անալոգիայով այս ալիքները կոչվում են ռեգիստրներ և նշանակվում են 16 ' (նվագածից տոնով մեկ օկտավա ցածր), 8' (սկզբնական տոնայնություն), 4' (նվագածից տոնով մեկ օկտավա բարձր) և այլն (թվանշանը ներկայացնում է համապատասխան օրգանի ռեգիստրի խողովակի երկարությունը ֆուտերով)։ Ընդհանուր առմամբ հանդիպվում է էլեկտրական օրգաններում (Hammond, Farfisa) և դրանց թվային էմուլյատորներում (Korg CX-3, Roland VK-8 և այլն)։ Ինչքան շատ ռեգիստրներ են օգտագործվում սարքավորման մեջ, այնքան գործիքի ձայնն ավելի հարուստ է։

Հանող[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանող (սուբտրակտիվ, տարբերվող) սինթեզ, որի դեպքում կամայական ձևի սկզբնական ալիքի ձևը փոխում է իր տեմբրը տարբեր ֆիլտրերի, ծրարների գեներատորների, էֆեկտների պրոցեսորների և այլնի միջով անցնելիս։ Որպես ենթաբազմություն, սինթեզի այս տեսակը լայնորեն կիրառվում է գրեթե բոլոր ժամանակակից սինթեզատորների մոդելներում։

Օպերատորային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օպերատորային (անգլ.՝ Frequency Modulation, FM՝ հաճախականության մոդուլյացիա) սինթեզ, որոնցում առկա է պարզ ձևի մի քանի ալիքների փոխազդեցություն (հաճախականության մոդուլյացիա և գումարում)։ Յուրաքանչյուր ալիք, իր բնութագրերի հետ միասին, կոչվում է օպերատոր, օպերատորների որոշակի կոնֆիգուրացիան կազմում է ալգորիթմ։ Որքան շատ օպերատորներ են օգտագործվում սինթեզատորի նախագծման մեջ, այնքան ավելի հարստանում է գործիքի ձայնը։ Օրինակ, Yamaha DX7 սինթեզատորը (1983), որն այսօր էլ հայտնի է, ունի 6 օպերատոր, որոնք փոխարկվում են 32 տարբեր ալգորիթմներով։

Ֆիզիկական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզիկական սինթեզ, որի ժամանակ հզոր պրոցեսորների կիրառման շնորհիվ ստեղծվում է իրական ֆիզիկական գործընթացների մոդելավորում՝ այս կամ այն տեսակի երաժշտական գործիքներ թափանցելով։ Օրինակ, փողային գործիքների համար, ինչպիսին է ֆլեյտան, պարամետրերը կլինեն խողովակի երկարությունը, պրոֆիլը և տրամագիծը, օդի հոսքի արագությունը, մարմնի նյութը. լարային գործիքների համար՝ մարմնի չափս, նյութ, լարերի երկարություն և ձգվածություն և այլն։ Ֆիզիկական սինթեզն օգտագործում են այնպիսի գործիքներ, ինչպիսիք են Yamaha VL-1, Roland V-Piano, Korg OASYS, Alesis Fusion և այլն։

Նմուշառու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նմուշառու (անգլ.՝ sample-based) սինթեզ՝ ձայնն առաջանում է գործիքի հիշողության մեջ նախկինում գրանցված ձայնային ֆրագմենտների (նմուշների) շնորհիվ։ Օգտագործվում է իրական երաժշտական գործիքները, մարդու ձայնը և տարրական ձայնային ալիքները (սինուսոյիդային, եռանկյունային կամ քառակուսային) վերարտադրելու համար, որոնք առաջանում են անալոգային սինթեզատորներով։ Ձայնի հետագա մշակումը կարող է իրականացվել նվազեցնող կամ առավելացնող եղանակով։

Իրականանման դարձնելու համար կարող են օգտագործվել բազմակի նմուշներ՝ միևնույն գործիքի մի քանի տասնյակ առանձին նմուշներ, որոնք ձայնագրված են նոտաների առանձին տիրույթի համար (key range), իդեալականորեն յուրաքանչյուր առանձին նոտայի համար, ինչպես նաև բարձրության մի քանի շերտերի (velocity layer) կամ լրացուցիչ էֆեկտներ պարունակող տեղադրված շերտերի համար։ էֆեկտներ (օրինակ՝ դաշնամուրի լարերի ռեզոնանսը կամ կլավեսինի ստեղնաշարի արձակվող ձայնը)։ Այս մոտեցումը բարելավում է ստեղծագործության նվագարկման իրատեսությունը՝ խուսափելով նատաների բարձրության ապարատային ինտերպոլացիայից, ինչպես նաև իրականացնել է հոդակապման թերությունները, որոնք չեն կարող վերարտադրվել ֆիլտրերի և ծրարների գեներատորների միջոցով։

Առաջին նմուշառու գործիքները հայտնվեցին 1970-ականների վերջին՝ Fairlight CMI, New England Digital's Synclavier, E-mu Emulator, և ներկայացնում էին մասնագիտացված երաժշտական միկրոհամակարգիչներ։ Այս գործիքների բարձր արժեքը խանգարեց դրանց լայն տարածմանը։ Միկրոպրոցեսորային տեխնոլոգիայի զարգացման հետ մեկտեղ հայտնվեցին ավելի մատչելի մոդելներ, ինչպիսիք են Korg M1-ը, Ensoniq SD-1-ը, Yamaha SY99-ը և այլն։

Ալիքային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալիքային անգլ.՝ Wavetable սինթեզ՝ նմուշառու սինթեզի տարբերակ, որում ձայնը ստեղծվում է պատահական տարրական նմուշների հաջորդականությունը նվագարկելու միջոցով։ Նմուշներից յուրաքանչյուրը կարող է պատկանել նույն խմբին և մի փոքր տարբերվել, ինչը թույլ է տալիս փոփոխել նվագարկման արտահայտչությունը. նմուշները նաև կարող են ամբողջովին տարբերվել միմյանցից, ինչը թույլ է տալիս ստեղծել անսովոր տեմբրեր։

Հիբրիդային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիբրիդային սինթեզ, որում օգտագործվում է այս կամ այն ձայնի սինթեզի տարբեր մեթոդների համադրություն, օրինակ՝ «գումարային + հանաղ», «ալիքային + հանող», «օպերատորային + հանող» և այլն։ Ժամանակակից գործիքների մեծ մասը ստեղծվել է հենց հիբրիդային սինթեզի հիման վրա, քանի որ այն ունի ամենալայն տիրույթում տեմբրի փոփոխման համար շատ հզոր գործիքներ։

Վերասինթեզավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերասինթեզավորում անգլ.՝ Resynthesis, որտեղ սինթեզատորի հիշողության մեջ գրանցված իրական ալիքային ձևերը վերլուծվում են արհեստական նեյրոնային ցանցի միջոցով և վերածվում թվային մոդելների՝ վերահսկվող «բնութագրերի» որոշակի փաթեթի բաշխմամբ։ Նման սինթեզատորի յուրաքանչյուր մոդուլ կոչվում է «resynator»: Ձայնը ներկա ժամանակում կառավարելու համար օգտագործվու է ինչպես մեկ ռեզինատորի ընտրված պարամետրերի ուղղակի կառավարում, այնպես էլ տարբեր ռեզինատորների զույգ պարամետրերի «կապակցում» (օրինակ՝ ֆլեյտայի նման տեմբրի «շունչ» և ջութակի ոգով վիբրացիայի տեմբր)։ Այս կերպ ստեղծվում են շատ բարդ և միևնույն ժամանակ հեշտությամբ կառավարվող տեմբրային կոնֆիգուրացիաներ։ Մինչ օրս այս տեսակի միակ սինթեզատորը Hartmann Neuron-ն է։

Սինթեզատորի տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգտագործվող տեխնոգոլիաներից կախված սինթեզատորները կարելի է բաժանել հետևյալ կատեգորիաներով․

Անալոգիական սինթեզատորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրականացնում են սինթեզի հավելումային և հանող տեսակները։ Այս կատեգորիայի հիմնական առանձնահատկությունն այն է, որ ձայնի առաջացման և մշակման համար օգտագործում են էլեկտրական շղթաներով անցնող ֆիզիկական գործընթացներ։ Այս գործընթացների հետևանքով առաջանում է էլեկտրական ազդանշանի փոփոխությունի, որոնք ուժեղացվում և նվագարկվում են ականջակալների կամ բարձրախոսների միջոցով, և ստեղծվում է ձայն։ Առանձնացված էլեկտրական սխեմաները իրականացնում են որոշակի գործընթաց (օրինակ՝ տատանվող, զտող, մոդուլացնող), որը հաճախ իրականացվում են որպես անկախ մոդուլներ։ Սինթեզատորի տարբեր մոդուլների միացումը կատարվում է հատուկ միացման միջոցով՝ patch-լարերով։ Անալոգական սինթեզատորները կարող են պարունակել թվային բաղադրիչներ սինթեզի պարամետրերի կառավարման սխեմաներում։ Դրանց հիմնական առավելություններն այն են, որ ձայնի բնույթի բոլոր փոփոխությունները ժամանակի ընթացքում, օրինակ, ֆիլտրի անջատման հաճախականության շարժումը, տեղի են ունենում չափազանց սահուն (անընդհատ)։ Թերություններից են բարձր աղմուկը․ կարֆավորումների անկայունության խնդիրն ներկայումս հաղթահարված է։

Դասական ճարտարապետության անալոգիական սինթեզատորները իրենց գագաթնակետին հասան 1970-ականների վերջին և 1980-ականների սկզբին։ Այդ դարաշրջանի որոշ գործիքներ դարձան խորհրդանշական, ինչպիսիք են Minimoog Model D, Sequential Circuits Prophet~5, Oberheim OB-8, ARP Quadra, Roland Jupiter-8, Yamaha CS-80:

2000-ականների կեսերից երաժիշտների հետաքրքրությունը այս կատեգորիայի գործիքների նկատմամբ վերադարձավ։ Մեր ժամանակներում օգտագործվող ամենահայտնի անալոգական սինթեզատորներն են՝ Moog Phatty շարքը, Dave Smith Instruments Prophet`08, Elektron Analog Four, Arturia Minibrute, Korg Minilogue, Korg MS-20 mini:

Ֆոտոէլեկտրոնային սինթեզատորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս տեսակին է պատկանում աշխարհում առաջին ANS սինթեզատորը, որը նախագծվել է խորհրդային ինժեներ Եվգենի Մուրզինի կողմից 1958 թվականին[1]։ 1959 թվականին Մուրզինը իր գյուտի համար ստացավ հեղինակային իրավունքի վկայագիր[2]։ Նա նշանակեց սինթեզատորը «ANS» հապավումով `ի պատիվ կոմպոզիտոր Ալեքսանդր Սկրյաբինի։ Ֆոտոէլեկտրոնային սինթեզատորի աշխատանքի սկզբունքը հիմնված է կինոյում օգտագործվող ձայնի օպտիկական ձայնագրման մեթոդի վրա։ Օպտիկական ձայնագրության ժամանակ ձայնային ազդանշանը վերահսկում է լույսի հոսքը, որը ֆիլմի վրա ստեղծում է փոփոխական լայնության կամ խտության լուսավոր շերտ։ Օպտիկական ֆանագրամա վերարտադրելու համար օգտագործվում է լույսի աղբյուր և ֆոտոբջիջ, որոնց միջև ձգվում է կինոշղթան։ Լույսի հոսքի պայծառության փոփոխությունը թաղանթի միջով անցնելիս առաջացնում է ֆոտոբջիջով հոսանքի փոփոխություն։ Ստացված էլեկտրական ազդանշանը ուժեղանում և վերարտադրվում է բարձրախոսի միջոցով։ ANS սինթեզատորում այս մեթոդն օգտագործվում է ձայն ստեղծելու և երաժշտական պարտիտուրա ձայնագրելու համար[3][4]։

Վիրտուալ-անալոգիական սինթեզատոր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դրանք թվային սինթեզատորներ են, որոնք նմանակում են ձայնի առաջացման ֆիզիկական պրոցեսները ավանդական անալոգական սինթեզատորների էլեկտրական սխեմաներում՝ օգտագործելով թվային ազդանշանի մշակիչներ և ծրագրեր։ Կարող է նաև կոչվել «ֆիզիկական մոդելավորման» սինթեզատորներ։ Առաջին նման գործիքները զանգվածաբար սկսեցին հայտնվել 1990-ականների կեսերից։ Դրանց մեջ ամենահայտնիները՝ Nord Lead, Yamaha AN1x, Roland JP-8000, Access Virus, Korg Prophecy, Korg MS2000, Korg Microkorg, Novation Supernova, Alesis Micron, Waldorf Blofeld, Studiologic Sledge.

Թվայնացված սինթեզատորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրենց մեջ ներառում են թվային սինթեզատորներ, ինչպես նաև դրանց տատանումները՝ վիրտուալ սինթեզատորներ-պլագիններ (standalone) և ինտերակտիվ սինթեզատորներ։ Իրականացնում են սինթեզի տարբեր տեսակներ։ Ձայն ստեղծելու և մշակելու համար օգտագործվում են ինչպես իրական, այնպես էլ աբստրակտ գործընթացների մաթեմատիկական մոդելներ, օրինակ՝ տատանումներ, ֆիլտրում, մոդուլյացիա և այլն։ Այս մոդելներն իրականացվում են՝ օգտագործելով հատուկ տրամաբանական սխեմաներ՝ գործողության ֆիքսված ալգորիթմով, օգտագործելով թվային ազդանշանային պրոցեսորներ կամ կենտրոնական պրոցեսոր, որն իրականացնում է կոնկրետ ծրագիր։ Մոդելավորման արդյունքը, որն իրենից ներկայացնում է թվային հաջորդականություն է, ընկնում է թվային-անալոգական փոխարկիչի վրա, որտեղ այն վերածվում է էլեկտրական ազդանշանի։ Այս ազդանշանն ուժեղացվելուց և ականջակալների կամ բարձրախոսների միջոցով նվագարկվելուց հետո ստեղծում է ձայնը։ Իրականում թվային սինթեզատորը բարձր մասնագիտացված համակարգիչ է։ Ժամանակակից թվային սինթեզատորների ամենաառաջադեմ մոդելները (Korg OASYS, Roland Fantom, Yamaha Motif), ինչպես անհատական համակարգիչները, թույլ են տալիս թարմացնել օպերացիոն համակարգը, պարունակում են էջի մենյու, ներկառուցված օգնության ֆայլեր, էկրանապահիչներ և այլն։ Վիրտուալ սինթեզատորները թվային սինթեզատորների ենթաբազմություն են, բայց դրանք ներկայացնում են ծրագրային ապահովման հատուկ տեսակ։ Ձայն ստեղծելու համար օգտագործվում է համակարգչի կենտրոնական պրոցեսորը և օպերատիվ հիշողությունը, իսկ ձայնը նվագարկող սարք դուրս բերելու համար օգտագործվում է ԱՀ ձայնային քարտ։ Վիրտուալ սինթեզատորները կարող են լինել ինչպես ինքնուրույն ծրագրային արտադրանք, այնպես էլ որոշակի ձևաչափի (VST, DXi, RTAS, TDM, LADSPA և այլն) պլագիններ (plug-ins), որոնք նախատեսված են հյուրընկալող ծրագրի ներսում աշխատելու համար, սովորաբար բազմալիք ձայնագրիչի ( Cubase VST, Cakewalk Sonar, Logic Pro, Pro Tools, Ardour, FL Studio և այլն)։ Բարձր հասանելիությունը հանգեցնում է վիրտուալ սինթեզատորների աճող ժողովրդականությանը, ինչպես նաև իրական գործիքների մոդելները (օրինակ՝ Native Pro53՝ Prophet սինթեզատորի էմուլատոր, Novation V-Station՝ Novation K-Station սինթեզատորի էմուլատոր, Korg Legacy՝ Korg M1 սինթեզատորի էմուլատորներ, Wavestation, PolySix, MS20 և այլն)։

Ավտոուղեկցությամբ սինթեզատորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սինթեզատորները գալիս են ներկառուցված ավտոմատ նվագակցման ոճերով, որոնք փոխհատուցում են մենակատար երաժշտության թերությունները այլ կատարողների բացակայության դեպքում[5]։ Նման սինթեզատորի կարողությունը (ժարգոնում կոչվում է «ինքնանվագ») մեկ կատարողի կողմից անսամբլային ձայն ստեղծելու առումով ավելի սահմանափակ է, քան երաժշտական աշխատատեղերի և գործիքավորողների[5][6]։ Ավտո ուղեկցությամբ սինթեզատորի օրինակ է խորհրդային անալոգային EMI «Lel-0041-ը»[7]։

Հասարակ սինթեզատորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Casio ML-90 հաշվիչը հասարակ սինթեզատորով

Միկրոէլեկտրոնիկայի զարգացման հետ մեկտեղ, սկսած 1970-ականների վերջից, արտադրվել են ամենապարզ սինթեզատորները և՛ որպես առանձին գործիքներ, և՛ որպես այլ սարքերի անբաժանելի մաս, օրինակ՝ հաշվիչներ։ Նման սինթեզատորները սովորաբար թույլ են տալիս միայն մեկ տոնով նվագարկել միաժամանակ։

Ժամանակակից թվային սինթեզատորի բաղադրիչները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից պրոֆեսիոնալ սինթեզատորի կառավարումը բարդ գործընթաց է, որը կապված է մի քանի հարյուր կամ նույնիսկ հազարավոր տարբեր պարամետրերի կառավարման հետ, որոնք պատասխանատու են ձայնի որոշակի ասպեկտների համար։ Որոշ պարամետրեր կարելի է իրական ժամանակում կառավարել՝ օգտագործելով պտտվող կոճակները, անիվները, ոտնակները, կոճակները․ այլ պարամետրեր օգտագործվում են որոշակի բնութագրերի ժամանակի նախապես ծրագրավորված փոփոխությունների համար։ Այս առումով թվային սինթեզատորների տեմբրերը նույնպես հաճախ կոչվում են ծրագրեր։

  • Ստեղնաշարային և դինամիկ թրեքինգն օգտագործվում են ստեղնահարման դիրքն ու արագությունը հետևելու համար։ Օրինակ, ստորին ստեղներից դեպի վերևներ անցնելիս տեմբրը կարող է սահուն կերպով փոխվել թավջութակից դեպի ֆլեյտայի, ընդ որում ստեղնը ավելի եռանդուն սեղմելով՝ տիմպանները ավելացվում են ընդհանուր ձայնին։
  • Ծրարն օգտագործվում է ձայնի որոշակի պարամետրը ոչ պարբերական կերպով փոխելու համար։ Սովորաբար, ծրարի գրաֆիկը կոտրված գիծ է, որը բաղկացած է հարձակման (Attack), քայքայման (decay), աջակցության (Sustain) և քայքայման (Release) բաժիններից, սակայն տարբեր սինթեզատորների մոդելներում դրանք հայտնաբերված են ավելի պարզ (ADR), ինչպես նաև ավելի բարդ բազմաստիճան ծրարներ։ Ծրարների ընդհանուր թիվը սինթեզատորի կարևոր հատկանիշն է։
  • Զտիչը օգտագործվում է որոշակի հաճախականության գոտին ընդհանուր ազդանշանի սպեկտրից կտրելու համար։ Հաճախ ֆիլտրը հագեցած է նաև ռեզոնանսով, ինչը հնարավորություն է տալիս կտրուկ մեծացնել հաճախականության գոտին անջատման սահմանին։ Ֆիլտրի բնութագրերի փոփոխությունը իրական ժամանակի հսկիչների, ստեղնաշարի հետևման կամ ծրարների միջոցով թույլ է տալիս ստանալ ձայնային տարբեր տարբերակներ։ Զտիչների ընդհանուր թիվը սինթեզատորի կարևոր հատկանիշն է։
  • Ring-մոդուլյատորը թույլ է տալիս որոշակի (ֆիքսված կամ անկայուն) հաճախականությամբ օրիգինալ ազդանշանը մոդուլավորել մեկ այլ ազդանշանով, ինչի պատճառով տեղի է ունենում զգալի հարստացում հարմոնիկներով։ Երբեմն Ring («կանչ») անունը կապված է այն փաստի հետ, որ այս հանգույցը հաճախ ծառայում է գործիքի «զանգանման» ձայն ստանալու համար։ Այնուամենայնիվ, իրականում Ring Modulator անունը, որը թարգմանվում է որպես օղականման մոդուլյատոր, գալիս է այս սարքի էլեկտրական միացման առանձնահատկություններից և կապված չէ զանգերի հետ։
  • Ցածր հաճախականության տատանիչն անգլ.՝ Low Frequency Oscillator օգտագործվում է ձայնի որոշակի պարամետրերը պարբերաբար փոխելու համար, ինչպիսիք են բարձրությունը, ձայնը, ֆիլտրի անջատման հաճախականությունը և այլն։ Ծավալի ցիկլային փոփոխության դեպքում ստեղծվում է տրեմոլո էֆեկտ, բարձրության փոփոխությունը ստեղծում է վիբրատո էֆեկտ։ Անջատման հաճախականության ֆիլտրի պարբերական փոփոխությունը կոչվում է «վաու» էֆեկտ (wah-wah):
  • Էֆեկտների մշակումն օգտագործվում է ձայնը վերջնական տեսքի բերելու համար։ Ժամանակակից սինթեզատորները սովորաբար հագեցված են բավականին մեծ քանակությամբ էֆեկտների պրոցեսորներով (օրինակ՝ Korg Karma՝ 8 պրոցեսոր, Roland Fantom՝ 6 պրոցեսոր և այլն)։ Պրոցեսորները գործում են միմյանցից անկախ, չնայած ցանկության դեպքում դրանք կարող են միավորվել հաջորդական սխեմաների մեջ։ Ժամանակակից էֆեկտների պրոցեսորներն իրականացնում են մեծ թվով տարածական (ռևերբերացիա, դադար, արձագանք), մոդուլյացիոն (ֆլանգեր, չորուս, ֆազեր) և այլ (գերհզորացում, հաճախականության հերթափոխ, հարմոնիկների հարստացում) էֆեկտների ալգորիթմներ։ Ամենաառաջադեմ մոդելները հնարավորություն ունեն վերահսկելու էֆեկտի պարամետրերը իրական ժամանակի գլխիկներից, ծրարներից, LFO-ներից և այլն։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձայնի սինթեզի գաղափարը, այսինքն՝ բարդ ձայն ստանալը, որը բաղկացած է հիմնականում (հնչյունից) և դրան լրացուցիչ (հնչերանգներից), ծագել է էլեկտրաէներգիայի հայտնաբերումից շատ առաջ։ Արդեն սովորական երգեհոնի րեգիստրներում օգտագործվում է, այսպես կոչված «խառնուրդային ռեգիստրը», որի մեջ մեկ խողովակը տալիս էր հիմնական տոնը, իսկ մի քանի լրացուցիչ խողովակներ ավելացնում էին դրան հնչերանգներ։ Սա սինթեզ էր՝ ձայնի կազմությունը մի քանի բաղադրիչներից, բայց դեռ ոչ էլեկտրական[8]։

Հատուկ սարքավորումների օգնությամբ հատուկ ստուդիաներում սինթետիկ ձայն ստեղծելու ունակությունը վստահորեն կանխատեսվել էր 17-րդ դարի անգլիացի փիլիսոփա Ֆրենսիս Բեկոնի «Նոր Ատլանտիդա» (1627) գրքում։

Մենք ունենք «Հնչյունի Տուն» բոլոր տեսակի հնչյուններ փորձարկելու և դրանք ստանալու համար։ Մենք գիտենք ձեզ անծանոթ մեղեդիներ, որոնք ստեղծված են քառորդ հնչյուններով և դեռ ավելի փոքր ինտերվալներով, և տարբեր երաժշտական գործիքներ, որոնք նույնպես ձեզ անհայտ են, և հաճախ հնչում են ավելի հաճելի, քան ձերն է։ մենք ունենք զանգեր և զանգակներ՝ ամենահաճելի ձայնով։ Մենք կարող ենք թույլ ձայնը դարձնել ուժեղ և հաստ, իսկ հաստ ձայնը՝ թույլ կամ ծակող; և մենք կարող ենք ստիպել դողալ ձայնին, որը ծնվում է ամբողջությամբ։ Մենք վերարտադրում ենք խոսքի բոլոր հնչյունները, ինչպես նաև բոլոր թռչունների ու կենդանիների ձայները։ Մենք ունենք սարքեր, որոնք ականջի վրա դնելիս զգալիորեն լավացնում են լսողությունը։ Կան նաև տարբեր սարքեր արհեստական արձագանքների համար, որոնք բազմիցս կրկնում են ձայնը և, այսպես ասած, հետ են ուղարկում այն, կամ կրկնում են ավելի բարձր, քան հնչել է, ավելի բարձր կամ ցածր տոնով։ Մենք նաև գիտենք տարբեր ձևերի խողովակների միջոցով և տարբեր հեռավորությունների վրա ձայներ փոխանցելու տարբերակներ։

19-րդ դարի 50-ական թվականներին գերմանացի գիտնական Հերման Հելմհոլցն առաջին անգամ փորձեր կատարեց ձայնի և էլեկտրականության հետ՝ հարմարեցնելով էլեկտրամագնիսական գրգռիչները կամերտոններին։ Փորձերի ժամանակ Հելմհոլցն օգտագործեց տարբեր չափերի կամերտոններ և ստացավ ձայներ, որոնք շատ ավելի հաճելի էին հնչում էլեկտրական թրթռանքների արդյունքում առաջացած հնչերանգերի լիության շնորհիվ[9][10]։

1876 թվականին ամերիկացի ինժեներ Էլիշա Գրեյը (հեռախոսի գյուտարարը) ցուցադրեց, այսպես կոչված, «երաժշտական հեռագիր»՝ սովորական հեռագիր, որի ստեղները միացված էին բարձրախոսներին, կարգավորվում էին երկու օկտավայի վրա և սեղմելիս արձակում էին «հաղորդագրություն հավաքելու մեղեդի»։ Այս սարքը, որը ստեղծվել է որպես հաղորդակցության ոլորտում որպես հայեցակարգային դասավորություն և չուներ գործնական նշանակություն, կոչվում է ժամանակակից էլեկտրական սինթեզատորների առաջին հիմնարար նախատիպը[11][12]։

Առաջին զուտ երաժշտական էլեկտրական սինթեզատորը ստեղծվել է 1897 թվականին Այովա նահանգից ամերիկացի գյուտարար Թադեուս Կահիլի կողմից։ Գործիքը, որը նմանակում էր սովորական եկեղեցական երգեհոնին, միացված էր 145 դինամո համակարգերի և կշռում էր մոտ երկու հարյուր տոննա. այն Նյու Յորք տեղափոխելու համար պահանջվեց 30 բեռնատար վագոն[13], որտեղ Կեհիլը կազմակերպեց ցուցադրական համերգներ։ Գործիքը մտահղացվել է որպես հեռախոսային կայանների հավելված՝ բաժանորդներին հնարավորություն տալով լսել երգեհոնային երաժշտություն հեռախոսով, ուստի ստացել է «Telarmonium» (հեռախոս + ֆիլհարմոնիա) անվանումը։ Սակայն պարզվեց, որ «Telharmonium»-ը լուրջ միջամտություն է առաջացնում հեռախոսային ցանցում, իսկ Բախ լսել ցանկացողների քանակը այնքան էլ շատ է։ պատրաստվել է ընդամենը երեք օրինակ, որոնցից ամենապարզը դեռ 7 տոննա է կշռում։ Էլեկտրական երաժշտական սինթեզատորների հարկադիր մեծությունը և, որպես հետևանք, նրանց աստղաբաշխական գինը, մինչև տրանզիստորների դարաշրջանը դրանց զարգացման համար լուրջ խոչընդոտներ մնացին։

Առաջին երաժշտական սինթեզատորը, «որը արժանի ճանաչում և գործնական կիրառություն է ստացել ամբողջ աշխարհում», հայտնագործվել է 1920 թվականին քսանչորսամյա ռուս ֆիզիկոս Լև Տերմենի կողմից։ Նրա պատվին գյուտը կոչվել է «տերմենվոքս» (անգլ.՝ thereminvox կամ theremin)։ Գործիքը արդեն բավականին պարզ և բավականին շարժական դիզայն էր. ձայնը կառավարվում էր ձեռքերի շարժումով հատուկ ալեհավաքների զգայունության գոտում. սա միակ երաժշտական գործիքն է, որը նվագում են առանց նույնիսկ դիպչելու[10][11][13]։ Տեխնիկապես բավականին հաջողակ, տերմենվոքսը բավականին դժվար էր կառավարվում, որը պահանջում էր ակնառու լսողական տվյալներ և զգալի հմտություն։ Բացի այդ, ձայնը դուրս էր գալիս շատ կոնկրետ, օրիգինալ, չնայած հենց այս ձայնի համար էր գործիքը գնահատվել և շարունակում է գնահատվել երաժիշտների կողմից[11][13]։

Տերմենի գյուտը չդադարեցրեց էլեկտրական ձայնի արտադրության այլ, առավել օպտիմալ ձևերի որոնումները։ 1920-30-ական թվականներին ավելի ու ավելի շատ նոր սինթեզատորներ հայտնվեցին՝ Վ. Ա. Գուրովի «Վիոլենա» (1922թ.), կոմպոզիտոր Ի. Գ․ Իլյասովայի «Իլսթոն» (1920-ական), «Մարթենայի ալիքները»՝ Ֆրանսիացի գյուտարարներ Մ․ Մարտենո (1928), էլեկտրական երգեհոն՝ ֆրանսիացի գյուտարարներ Էդուարդ Է. Կուպլեի և Ժ. Ա. Ժիվլեի (ներկայացվել է 1929 թվականին Համաշխարհային ցուցադրությանը), «Սոնար» Ն. Ս. Անանիև (1929), գերմանացի ինժեներ Ֆ. Տրաուտվեյնի «Տրաուտոնիում» (1930), արվեստագետ Է. Ա. Շոլպոյի «Վարիոֆոն» (1931), Ա. Ա. Վոլոդինի «Էկվոդին» (1932), ամերիկական «Համոնդի էլեկտրական երգեհոն» (1934), Է. Ա. Մուրզինի «АНС» (Ա. Ն. Սկրյաբինի անունով, 1938[14]․ առաջին աշխատանքային մոդելը ավարտվել է 1958 թվականին[15])։ Այս սինթեզատորներից յուրաքանչյուրն ուներ իր ուժեղ և թույլ կողմերը. որոշ օրինակներ չլքեցին լաբորատորիաները, մյուսներն անհետացան ցուցահանդեսներից հետո, մյուսները սահմանափակ կիրառություն գտան փորձարարական երաժշտության համերգներում, արագ զարգացող կինո և ռադիո ստուդիաներում. բայց միայն Համոնդի երգեհոնը անհերքելի կոմերցիոն հաջողություն ունեցավ և սկսեց զանգվածային արտադրություն՝ աստիճանաբար վերածվելով ավելի մատչելի գործիքի. այն օգտագործվում էր եկեղեցում, ջազում (օրինակ՝ Ջիմմի Սմիթի կողմից) և ոչ ակադեմիական երաժշտություն այլ տեսակների մեջ (օրինակ՝ «The Beatles», «Deep Purple» և «Yes»)[11]:

Պատերազմից հետո ռադիոէլեկտրոնային տեխնոլոգիաների ոլորտում դարաշրջանային հայտնագործությունները հնարավորություն տվեցին աստիճանաբար լուծել երաժշտական սինթեզատորների չափի և գնի խնդիրը։ Եթե հաջորդ հեղափոխական Mark I սինթեզատորը, որը թողարկվել է 1955 թվականին, արժեր 175,000 դոլար, ապա այս գործիքների հաջորդ սերնդի դեպքում, որի ստեղծողը 1964 թվականին եղել է էլեկտրատեխնիկայի ամերիկացի բակալավր Ռոբերտ Մուգը[16], ապա լավ սինթեզատորն արժեր արդեն 7000 դոլար, իսկ 1970 թվականին նրա հեղափոխական Minimoog սինթեզատորը հայտնվեց ընդամենը 1500 դոլարով։ Ինչ-որ իմաստով «Minimoog»-ը կանխորոշեց էլեկտրոնային ստեղնաշարերի նորաձևությունը 1980-ականների սկզբին և այսպես կոչված «Նոր ալիքներ» երաժշտության առաջացումը[12]։

1980-ականներին ռոմպլերները դարձան սինթեզատորների զարգացումը՝ արդեն առանց գեներատորների՝ վերարտադրելով նախապես գրանցված նմուշները։ Միևնույն ժամանակ ճանաչում ձեռք բերեցին զուտ թվային FM սինթեզատորները Yamaha-ից (DX շարք - օրինակ Yamaha Dx7) և Casio-ից (CZ սերիա)։

1990-ական թվականներին այս կամ այն տեսակի սինթեզի մոդելավորման ունակությամբ ունիվերսալ թվային սինթեզատորները սկսեցին ավելի ու ավելի մեծ ճանաչում ձեռք բերել. վիրտուալ անալոգային սինթեզատորներ՝ Clavia Nord Lead և Modular, Access Virus, Waldorf Microwave; FM սինթեզատորներ - Yamaha FS1r; ֆիզիկական ձայնի մոդելավորման սինթեզատորներ՝ Korg Prophecy և այլն։

2000-ականների կեսերից անալոգային սինթեզատորների արտադրողները ակտիվորեն վերադառնում են շուկա՝ ինչպես ֆիրմաները, որոնք դա անում են 1960-ականներից և 70-ականներից, այնպես էլ նոր արտադրողները[17]։ Բացի այդ, մոդուլային սինթեզատորները սկսեցին ավելի ու ավելի մեծ տարածում ձեռք բերել՝ աստիճանաբար կլանելով ողջ փորձը ինչպես անալոգային, այնպես էլ թվային աշխարհից։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Евгений Мурзин и синтезатор АНС». www.theremin.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 9-ին.
  2. ↑ «Фотоэлектрический синтезатор музыки». www.findpatent.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 9-ին.
  3. ↑ «Синтезатор «АНС» — музыкальный инструмент — история, фото, видео | EOMI энциклопедия». eomi.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 9-ին.
  4. ↑ «АНС – первый в мире студийный музыкальный синтезатор» (ռուսերեն). tvkultura.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 9-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Александр Беспалов. «Самоиграйка» или интерактивная рабочая станция аранжировщика? // Образовательно-популярный журнал «Музыка и Электроника». — 2017. — № 1. — С. 15.
  6. ↑ «Интерактивные синтезаторы». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 19-ին.
  7. ↑ «Музей советских синтезаторов». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 19-ին.
  8. ↑ Газарян С. Синтезатор // В мире музыкальных инструментов. — 2-е. — Москва: Просвещение, 1989. — С. 170. — 192 с. — ISBN 5-09-001008-0 «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 20. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)«Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 20. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  9. ↑ Газарян С. Синтезатор // В мире музыкальных инструментов. — 2-е. — Москва: Просвещение, 1989. — С. 170. — 192 с. — ISBN 5-09-001008-0 «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 20. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)«Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 20. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  10. ↑ 10,0 10,1 Шабашкин А. Ю. (2011). «История создания и развития клавишного синтезатора». Методическая страница. АсСоль: сайт для преподавателей детских музыкальных школ - as-sol.net. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Red Bull Music Academy Synth Lab. «История синтезаторов. Часть 1». Музыка. redbull.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «История синтезатора». Музыка. Летопись: сайт истории явлений и событий. — www.letopis.info. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Про Пианино. «История создания и развития синтезатора». Сайт поддержки изучения музыки: Про Пианино. - propianino.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 15-ին.
  14. ↑ Красновский З. M. Электромузыкальные инструменты // Музыкальная энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, Советский композитор. Под ред. Ю. В. Келдыша. 1973—1982.
  15. ↑ Крейчи С. А. АНС // Большая российская энциклопедия. Т.2. М., 2005, с.19.
  16. ↑ Кстати, изобретательный электротехник Роберт Муг 10 лет до этого зарабатывал на жизнь производством и продажей тех самых терменвоксов по своей технологии.
  17. ↑ «Small Firms Are Making Big Bucks In The Analog Economy, Forbes magazine». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 27-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սինթեզատոր&oldid=9795606» էջից