Ուիլյամ Դիլլեր Մեթյու
Ուիլյամ Դիլլեր Մեթյու Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[1] (փետրվարի 19, 1871[2][3], Սենտ Ջոն, Saint John County, Նյու Բրանսուիկ, Կանադա[2] - սեպտեմբերի 24, 1930[2][3], Սան Ֆրանցիսկո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ)[4] ողնաշարավոր կենդանիների ուսումնասիրության հնէաբան է, որը հիմնականում զբաղվում էր կաթնասունների բրածոների ուսումնասիրությամբ, չնայած նա նաև հրատարակել է մի քանի վաղ աշխատություններ հանքաբանության, պետրոլոգիական երկրաբանության, բուսաբանության և տրիլոբիտների վերաբերյալ, ինչպես նաև նկարագրել է Թետրացերատոպս տարբերանշանը[5], որը շատ ավելի ուշ հայտարարվեց, կաթնասուններից ամենահինն էր։ Հայտնի (վաղ գերմանական) թերապսիդ[6][7]։
Մեթյուն ծնվել է Նյու Բրունսվիկ նահանգի Սեյնթ Ջոն քաղաքում՝ Ջորջ Ֆրեդերիկ Մեթյուի և Քեթրին (Դիլլեր) Մեթյուի ընտանիքում։ Նրա հայրը սիրողական երկրաբան և հնէաբան էր, ով որդու մեջ սերմանեց Երկրի գիտությունների նկատմամբ անմար հետաքրքրություն։ Մեթյուն ստացել է բակալավրի կոչում Նյու Բրունսվիկի համալսարանից 1889 թվականին, այնուհետև 1894 թվականին ավարտել է դոկտորական թեզը Կոլումբիայի համալսարանում։
Մեթյուը 1890-ականների կեսերից մինչեւ 1927 թվականը եղել է Ամերիկյան բնական պատմության թանգարանի կուրատոր եւ 1927-1930 թվականներին Կալիֆոռնիայի համալսարանի պալեոնտոլոգիական թանգարանի տնօրեն։ Նա Ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամ էր[8]։ Նա Մարգարետ Մեթյու Կոլբերտի հայրն էր, նկարիչ, նկարազարդող եւ քանդակագործ, որը մասնագիտանում էր վերացած տեսակների պատկերացումներում[9]։
Ասիայի վարկածը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեթյուն հավատում էր, որ առաջին մարդիկ հայտնվել են Ասիայում, Նա այցելել է Ասիա՝ մասնակցելով Կենտրոնական Ասիայի արշավախմբերին։ Մեթյուն հայտնի էր նաև իր չափազանց ազդեցիկ «կլիմա և էվոլյուցիա» հոդվածով[10], որը լույս է տեսել 1915 թվականին։ Մեթյուզի տեսությունն այն էր, որ կլիմայի փոփոխությունը պատճառ դարձավ, որ օրգանիզմներն ապրեն այնտեղ, որտեղ մենք այսօր գտնում ենք դրանք՝ ի տարբերություն մայրցամաքների դրեյֆի տեսության։ Դրա հիմնական նախադրյալն այն էր, որ գլոբալ կլիմայի ցիկլային փոփոխությունները, ինչպես նաև կաթնասունների Հյուսիս-հարավ վերաբնակեցման գերակշռող միտումը, բացատրում են կաթնասունների տարօրինակ աշխարհագրական առանձնահատկությունները։ Նա հավատում էր, որ մարդիկ և ժամանակակից կաթնասունների շատ այլ խմբեր առաջին անգամ հայտնվել են երկրագնդի հյուսիսային շրջաններում, հատկապես Կենտրոնական Ասիայում, փոփոխվող կլիմայական պայմանների պատճառով։ Մեթյուն խորապես հավատում էր Կենտրոնական Ասիայում հոմինիդների ծագմանը, քանի որ կարծում էր, որ Տիբեթի բարձրադիր սարահարթը կաթնասունների էվոլյուցիայի շարժիչ ուժն է[11][12]։
Ընտրված աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հյուսիսարևելյան Կոլորադոյի երրորդական շրջանի բրածո կաթնասուններ. ամերիկյան թանգարանի հավաքածու։ 1898, 1901
- Ձիու էվոլյուցիան։ 1903
- Բրիջեր գետի ավազանի գիշատիչներն ու միջատակերները, միջին էոցեն։ 1909
- Դինոզավրերը, ամերիկյան թանգարանի հավաքածուներում հատուկ ուշադրության են արժանացած։ 1915
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Watson, D. M. S. (1932). «William Diller Matthew. 1871–1930». Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. 1: 71–74. doi:10.1098/rsbm.1932.0015.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Deutsche Nationalbibliothek Record #119148110 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 SNAC — 2010.
- ↑ "William Diller Matthew". Dictionary of American Biography Base Set. American Council of Learned Societies, 1928–1936.
- ↑ Matthew, W. D. (1908). «A four-horned pelycosaurian from the Permian of Texas». Bulletin of the American Museum of Natural History. 24: 183–185. hdl:2246/1434.
- ↑ Laurin, M.; Reisz. R. R. (1996). «The osteology and relationships of Tetraceratops insignis, the oldest known therapsid». Journal of Vertebrate Paleontology. 16: 95–102. doi:10.1080/02724634.1996.10011287.
- ↑ Amson, E.; Laurin M. (2011). «On the affinities of Tetraceratops insignis, an Early Permian synapsid». Acta Palaeontologica Polonica. 56 (2): 301–312. doi:10.4202/app.2010.0063.
- ↑ «APS Member History». search.amphilsoc.org. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
- ↑ Elliot, Ann Brimacombe. Charming the bones : a portrait of Margaret Matthew Colbert. Kent, Ohio. էջ 61. ISBN 9781631010026. OCLC 874920755.
- ↑ Matthew, W. D. (1915). «Climate and Evolution». Annals of the New York Academy of Sciences. 24 (1): 171–318. doi:10.1111/j.1749-6632.1914.tb55346.x. S2CID 86111580.
- ↑ Beard, Chris (2004). Hunt for the Dawn Monkey. Berkeley: University of California Press. էջեր 117–122. ISBN 0520233697.
- ↑ Corbey, Raymond; Roebroeks, Wil (2001). Studying Human Origins, Disciplinary History and Epistemology. Amsterdam: Amsterdam University Press. էջ 48. ISBN 9053564640.