Շոան Մանուել Պինտոս
Շոան Մանուել Պինտոս | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 16, 1811[1] |
| Ծննդավայր | Բուրգո դե Պոնտևեդրա, Պոնտեվեդրա, Գալիսիա, Գալիսիայի թագավորություն, Իսպանիա[2] |
| Վախճանվել է | 1876[3] |
| Վախճանի վայր | Վիգո, Pontevedra Province, Գալիսիա, Spain under the Restoration, Իսպանիա |
| Մասնագիտություն | վիպասան, լեզվաբան և գրող |
| Լեզու | գալիսերեն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Իսպանիա |
| Կրթություն | Սանտիագո դե Կոմպոստելա համալսարան |
| Գրական ուղղություններ | ռոմանտիզմ |
 | |
 Xoán Manuel Pintos Վիքիպահեստում | |
Շոան Մանուել Պինտոս (գալ.՝ Xoán Manuel Pintos Villar, իսպ.՝ Juan Manuel Pintos y Villar, դեկտեմբերի 16, 1811[1], Բուրգո դե Պոնտևեդրա, Պոնտեվեդրա, Գալիսիա, Գալիսիայի թագավորություն, Իսպանիա[2] - 1876[3], Վիգո, Pontevedra Province, Գալիսիա, Spain under the Restoration, Իսպանիա), գալիսացի գրող, բանաստեղծ, իրավաբան, բառարանագիր։ Համարվում է գալիսական վերածննդի (գալ.՝ Rexurdimento) նշանավոր դեմքերից մեկը։ Իսպանական գրականագիտության տեսանկյունից նա գավառականների առաջին սերնդի ներկայացուցիչ է (գյուղագիր գրողներ)։ Կյանքի օրոք հրատարակվել է միայն բանաստեղծությունների ու երկխոսությունների միակ ժողովածուն` «Գալիսական պարկապզուկ» վերնագրով (A gaita gallega, 1853), որը գրված է գալիսերենով և մասամբ կաստիլերենով։ Մնացած ստեղծագործությունները սփռված են թերթերում ու ամսագրերում։ Շոան Մանուել Պինտոսը գալիսական առաջին Ծաղկային խաղերի մասնակից է եղել (1861)։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շոան Մանուել Պինտոսը ծնվել է միջին բուրժուական ընտանիքում։ Հայրը` Բասիլիո Պինտոս Գարսիան (Basilio de Pintos García), ծառայել է հարկային վարչությունում։ Մայրը` Ռամոնա Վիլյար Ռոդրիգեսը (Ramona Villar Rodríguez), ինչպես և հայրը, ծնունդով Պոնտևեդրայից է եղել[4]։ Շոանը եղել է ընտանիքի երրորդ երեխան, ունեցել է երկու քույր և երկու եղբայր։ Ընտանիքը մի քանի անգամ տեղափոխվել է Ֆեռոլ դարձյալ վերադարձել Պոնտևեդրա։ Շոանը մանուկ հասակում է կորցրել մորը։ 1822-1825 թվականներին Լա Կորունյայի դոմինիկյան եկեղեցում ուսումնասիրել է հումանիտար գիտություններ, ինչից հետո 1825-1835 թվականներին Սանտյագո դե Կոմպոստելայի համալսարանում սովորել է փիլիսոփայություն, իրավագիտություն և ջութակ նվագել։ Հետագայում բանաստեղծը հիշել է այդ օրերը որպես իր կյանքի ամենաերջանիկ օրեր[4]։ Կանոնական իրավունքից թեկնածուական ատենախոսություն պաշտպանելով` 1837-1840 թվականներին դատավոր է աշխատել Լա Կորունյայում, ինչից հետո դատավոր է նշանակվել Կամբադոսում[5]։
Կառավարության կողմից դատավորի աշխատանքից ազատվելուց հետո 1844 թվականին ապրել է Պոնտևեդրեում, որտեղ 1862 թվականին զբաղվել է փաստաբանությամբ, ծառայել հարկային մարմիններում։ Ամուսնացել է Սերաֆինա Ամանդո Բոլիոսի հետ, ունեցել 14 երեխա[5]։ 1862 թվականից զբաղվել է Վիգոյի իր սեփականության հարցերով, որտեղ էլ մահացել է 1876 թվականին։
Ստեղծագործություն և գիտական ավանդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շոան Մանուել Պինտոսը համարվում է Ռոսալիա դե Կաստրոյի գրական նախնին[4]։ Բ. Նարումովը իսպանացի հետազոտողների նման Պինտոսին համարում է գալիսական վերածննդի առավել ականավոր դեմքերից մեկը։
Գալիսերենը սկսել է կիրառել 1840-ական թվականների սկզբից` ակտիվորեն հանդես գալով որպես նրա պաշտպան։ Իր ստեղծագործությունների մեծ մասը նա հենց այդ լեզվով է գրել, այդ պատճառով էլ գավառագիրները Պինտոսին համարում էին իրենց նախնին և 1875 թվականին գրողին ընտրել են «Գրական Գալիսիա» միավորման պատվավոր անդամ. ընկերությունը կազմված էր Մադրիդում ապրող գալիսացիներից[5]։ Իր հեղինակությունը` որպես Մարտին Սարմիենտոյի գործունեության շարունակողի, նա ձեռք է բերել բանաստեղծությունների ու երկխոսությունների «Գալիսական պարկապզուկ» ժողովածուով[6][7]։ Չնայած որ ժողովածուի տեքստը համարվում է գալիսերենի բարբառ, նրա լրիվ անվանման մեջ գերիշխում է «լեզու» հասկացությունը[8]։ Հեղինակի մեծարժեք ավանդն է համարվում գալիսերենի բառարանի կազմումը[6][7]։ Պինտոսը հակադրել է շեշտված բաց ու փակ հնչյունների շարքերը` [ɛ] — [e] և [ɔ] — [o], բերել երկու լեզուների հնչյունական, բառապաշարային, ձևաբանական և լեզվաբանական այլ տարբերություններ[9]։ Նույն հրատարակության մեջ հրատարակվել է Carmen Patrium sive Pontevedra պոեմի ազատ թարգմանությունը լատիներենից գալիսերեն` Canto a miña terra ou sea Pontevedra (canto de Amoedo)[10]:
1857-1859 թվականներին համագործակցել է Պոնտևեդրայում, Վիգոյում և Լա Կորունյայում հրատարակվող գալիսական թերթերի ու ամսագրերի հետ։ Այդ տարիների հրապարակախոսական գործերը հավաքված են առանձին հատորում, որ լույս է տեսել 2006 թվականին. հատորը ներառում է նաև «Գալիսիա» պոեմը[11]։ Հետագա տարիներին նրա ստեղծագործական ակտիվությունը փոքր-ինչ պակասել է։
1835-1865 թվականներին աշխատել է «Գալիսա-կաստիլական բառարան» ձեռագրի վրա (Vocabulario Gallego-Castellano), որը բաղկացած էր 6 էջից։ Բառարանը պարունակում է 7.100 բառ և դարձվածք։ Չնայած Պինտոսի այդ աշխատությունը չի հրատարակվել, սակայն նրան հաճախ հղում են կատարել այլ բառարանագիրներ. Պինտոսի բատերը մտել են գալիսերենի բառարանների մեջ։ 1906 թվականից ձեռագիրը պահպանվում է Գալիսական թագավորական ակադեմիայում, առաջին ագամ հրատարակվել է 2001 թվականին։
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Գալիսական գրականության օրը 1975 թվականին նվիրված է եղել Շոան Մանուել Պինտոսի պատվին։
- 2005 թվականին Պոնտևեդրայի քաղաքապետարանը սահմանել է Շոան Մանուել Պինտոսի մրցանակ պարբերաբար գալիսերենի տարածմանը նպաստելու համար։
Հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կյանքի օրոք տպագրված գործեր
- Pintos X. M. A Gaita gallega tocada polo gaiteiro ou sea Carta de Cristus para ir deprendendo a ler, escribir e falar ben a lengua gallega e ainda mais / Pintos, Xoán Manuel. — Pontevedra: Imp. de D. José y D. Primitivo Vilas, 1853. — 216 с.(գրենլ.)(իսպ.)
- Վերահրատարակված գործեր
- Pintos X. M. A Gaita gallega tocada polo gaiteiro ou sea Carta de Cristus para ir deprendendo a ler, escribir e falar ben a lengua gallega e ainda mais / Pintos, Xoán Manuel. — La Coruña: La Voz de Galicia, 1981. — 216 с. — ISBN 84-600-2217-X(գրենլ.)(իսպ.)
- Pintos, Juan Manuel. Álbum de la Caridad : Juegos Florales de La Coruña en 1861, seguido de un mosaico poético de nuestros vates gallegos contempornáneos :
[галис.] / edición costeada por José Pascual López Cortón, á cuyas expensas se celebraron dichos Juegos Florales. — Coruña : Imp. del Hospicio Provincial, a cargo de D. Mariano M. y Sancho, 1862. — P. 127—130, 290, 374, 391—392, 398—400, 467—470, 475. — LV, 482 p.
- Հետմահու տպագրված գործեր
- Pintos Villar J. M. Vocabulario gallego-castellano de Juan Manuel Pintos // Cadernos de Lingua / ed. a cargo de Marga Neira e Xesús Riveiro. — 1.ª edición. — A Coruña : Real Academia Galega, 2001. — Вып. Anexo 5.
- Pintos Villar X. M. Obra poética dispersa :
[галис.] / Xoán Manuel Pintos Villar ; introdución, edición, notas e apéndice M.ª C. Ríos Panisse. — Santiago de Compostela : Consello da Cultura Galega, 2006. — 580 p. — ISBN 84-96530-15-9.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #133288226 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 BNE authority file
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Pintos Villar, 2006, Ríos Panisse. Estudo introdutorio, էջ 11
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Pintos Villar, 2006, Ríos Panisse. Estudo introdutorio, էջ 12
- ↑ 6,0 6,1 Нарумов, 1987, էջ 25
- ↑ 7,0 7,1 Pintos, 1981, Foliada 3ª, էջ 72—96
- ↑ Pintos, 1981
- ↑ Pintos, 1981, Foliada 4ª, էջ 106—122
- ↑ Pintos, 1981, Foliada 6ª, էջ 177—199
- ↑ Pintos Villar, 2006, Ríos Panisse. Estudo introdutorio, էջ 13
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Нарумов Б. П. Галисийский язык в XIX в. // Формирование романских литературных языков. Современный галисийский язык / Отв. ред. Г. В. Степанов. — 1-е. — М.: Наука, 1987. — С. 24—25. — 166 с. — (Языки народов мира).
