Jump to content

Շոան Մանուել Պինտոս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Շոան Մանուել Պինտոս
Ծնվել էդեկտեմբերի 16, 1811(1811-12-16)[1]
ԾննդավայրԲուրգո դե Պոնտևեդրա, Պոնտեվեդրա, Pontevedra Province, Գալիսիա, Իսպանիա[2]
Վախճանվել է1876[3]
Վախճանի վայրՎիգո, Pontevedra Province, Գալիսիա, Իսպանիա
Մասնագիտությունվիպասան, լեզվաբան և գրող
Լեզուգալիսերեն
Քաղաքացիություն Իսպանիա
ԿրթությունՍանտիագո դե Կոմպոստելա համալսարան
Գրական ուղղություններռոմանտիզմ
Պարգևներ
Изображение автографа
 Xoán Manuel Pintos Վիքիպահեստում

Շոան Մանուել Պինտոս (գալ.՝ Xoán Manuel Pintos Villar, իսպ.՝ Juan Manuel Pintos y Villar, դեկտեմբերի 16, 1811(1811-12-16)[1], Բուրգո դե Պոնտևեդրա, Պոնտեվեդրա, Pontevedra Province, Գալիսիա, Իսպանիա[2] - 1876[3], Վիգո, Pontevedra Province, Գալիսիա, Իսպանիա), գալիսացի գրող, բանաստեղծ, իրավաբան, բառարանագիր։ Համարվում է գալիսական վերածննդի (գալ.՝ Rexurdimento) նշանավոր դեմքերից մեկը։ Իսպանական գրականագիտության տեսանկյունից նա գավառականների առաջին սերնդի ներկայացուցիչ է (գյուղագիր գրողներ)։ Կյանքի օրոք հրատարակվել է միայն բանաստեղծությունների ու երկխոսությունների միակ ժողովածուն` «Գալիսական պարկապզուկ» վերնագրով (A gaita gallega, 1853), որը գրված է գալիսերենով և մասամբ կաստիլերենով։ Մնացած ստեղծագործությունները սփռված են թերթերում ու ամսագրերում։ Շոան Մանուել Պինտոսը գալիսական առաջին Ծաղկային խաղերի մասնակից է եղել (1861)։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շոան Մանուել Պինտոսը ծնվել է միջին բուրժուական ընտանիքում։ Հայրը` Բասիլիո Պինտոս Գարսիան (Basilio de Pintos García), ծառայել է հարկային վարչությունում։ Մայրը` Ռամոնա Վիլյար Ռոդրիգեսը (Ramona Villar Rodríguez), ինչպես և հայրը, ծնունդով Պոնտևեդրայից է եղել[5]։ Շոանը եղել է ընտանիքի երրորդ երեխան, ունեցել է երկու քույր և երկու եղբայր։ Ընտանիքը մի քանի անգամ տեղափոխվել է Ֆեռոլ դարձյալ վերադարձել Պոնտևեդրա։ Շոանը մանուկ հասակում է կորցրել մորը։ 1822-1825 թվականներին Լա Կորունյայի դոմինիկյան եկեղեցում ուսումնասիրել է հումանիտար գիտություններ, ինչից հետո 1825-1835 թվականներին Սանտյագո դե Կոմպոստելայի համալսարանում սովորել է փիլիսոփայություն, իրավագիտություն և ջութակ նվագել։ Հետագայում բանաստեղծը հիշել է այդ օրերը որպես իր կյանքի ամենաերջանիկ օրեր[5]։ Կանոնական իրավունքից թեկնածուական ատենախոսություն պաշտպանելով` 1837-1840 թվականներին դատավոր է աշխատել Լա Կորունյայում, ինչից հետո դատավոր է նշանակվել Կամբադոսում[6]։

Կառավարության կողմից դատավորի աշխատանքից ազատվելուց հետո 1844 թվականին ապրել է Պոնտևեդրեում, որտեղ 1862 թվականին զբաղվել է փաստաբանությամբ, ծառայել հարկային մարմիններում։ Ամուսնացել է Սերաֆինա Ամանդո Բոլիոսի հետ, ունեցել 14 երեխա[6]։ 1862 թվականից զբաղվել է Վիգոյի իր սեփականության հարցերով, որտեղ էլ մահացել է 1876 թվականին։

Ստեղծագործություն և գիտական ավանդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Գալիսական պարկապզուկի» հրատարակություն «Գալիսական գրադարան» շարքում

Շոան Մանուել Պինտոսը համարվում է Ռոսալիա դե Կաստրոյի գրական նախնին[5]։ Բ. Նարումովը իսպանացի հետազոտողների նման Պինտոսին համարում է գալիսական վերածննդի առավել ականավոր դեմքերից մեկը։

Գալիսերենը սկսել է կիրառել 1840-ական թվականների սկզբից` ակտիվորեն հանդես գալով որպես նրա պաշտպան։ Իր ստեղծագործությունների մեծ մասը նա հենց այդ լեզվով է գրել, այդ պատճառով էլ գավառագիրները Պինտոսին համարում էին իրենց նախնին և 1875 թվականին գրողին ընտրել են «Գրական Գալիսիա» միավորման պատվավոր անդամ. ընկերությունը կազմված էր Մադրիդում ապրող գալիսացիներից[6]։ Իր հեղինակությունը` որպես Մարտին Սարմիենտոյի գործունեության շարունակողի, նա ձեռք է բերել բանաստեղծությունների ու երկխոսությունների «Գալիսական պարկապզուկ» ժողովածուով[7][8]։ Չնայած որ ժողովածուի տեքստը համարվում է գալիսերենի բարբառ, նրա լրիվ անվանման մեջ գերիշխում է «լեզու» հասկացությունը[9]։ Հեղինակի մեծարժեք ավանդն է համարվում գալիսերենի բառարանի կազմումը[7][8]։ Պինտոսը հակադրել է շեշտված բաց ու փակ հնչյունների շարքերը` [ɛ] — [e] և [ɔ] — [o], բերել երկու լեզուների հնչյունական, բառապաշարային, ձևաբանական և լեզվաբանական այլ տարբերություններ[10]։ Նույն հրատարակության մեջ հրատարակվել է Carmen Patrium sive Pontevedra պոեմի ազատ թարգմանությունը լատիներենից գալիսերեն` Canto a miña terra ou sea Pontevedra (canto de Amoedo)[11]:

1857-1859 թվականներին համագործակցել է Պոնտևեդրայում, Վիգոյում և Լա Կորունյայում հրատարակվող գալիսական թերթերի ու ամսագրերի հետ։ Այդ տարիների հրապարակախոսական գործերը հավաքված են առանձին հատորում, որ լույս է տեսել 2006 թվականին. հատորը ներառում է նաև «Գալիսիա» պոեմը[12]։ Հետագա տարիներին նրա ստեղծագործական ակտիվությունը փոքր-ինչ պակասել է։

1835-1865 թվականներին աշխատել է «Գալիսա-կաստիլական բառարան» ձեռագրի վրա (Vocabulario Gallego-Castellano), որը բաղկացած էր 6 էջից։ Բառարանը պարունակում է 7.100 բառ և դարձվածք։ Չնայած Պինտոսի այդ աշխատությունը չի հրատարակվել, սակայն նրան հաճախ հղում են կատարել այլ բառարանագիրներ. Պինտոսի բատերը մտել են գալիսերենի բառարանների մեջ։ 1906 թվականից ձեռագիրը պահպանվում է Գալիսական թագավորական ակադեմիայում, առաջին ագամ հրատարակվել է 2001 թվականին։

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Գալիսական գրականության օրը 1975 թվականին նվիրված է եղել Շոան Մանուել Պինտոսի պատվին։
  • 2005 թվականին Պոնտևեդրայի քաղաքապետարանը սահմանել է Շոան Մանուել Պինտոսի մրցանակ պարբերաբար գալիսերենի տարածմանը նպաստելու համար։

Հրատարակություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կյանքի օրոք տպագրված գործեր
  • Pintos X. M. A Gaita gallega tocada polo gaiteiro ou sea Carta de Cristus para ir deprendendo a ler, escribir e falar ben a lengua gallega e ainda mais / Pintos, Xoán Manuel. — Pontevedra: Imp. de D. José y D. Primitivo Vilas, 1853. — 216 с.(գրենլ.)(իսպ.)
Վերահրատարակված գործեր

[галис.] / edición costeada por José Pascual López Cortón, á cuyas expensas se celebraron dichos Juegos Florales. — Coruña : Imp. del Hospicio Provincial, a cargo de D. Mariano M. y Sancho, 1862. — P. 127—130, 290, 374, 391—392, 398—400, 467—470, 475. — LV, 482 p.

Հետմահու տպագրված գործեր
  • Pintos Villar J. M. Vocabulario gallego-castellano de Juan Manuel Pintos // Cadernos de Lingua / ed. a cargo de Marga Neira e Xesús Riveiro. — 1.ª edición. — A Coruña : Real Academia Galega, 2001. — Вып. Anexo 5.
  • Pintos Villar X. M. Obra poética dispersa :

[галис.] / Xoán Manuel Pintos Villar ; introdución, edición, notas e apéndice M.ª C. Ríos Panisse. — Santiago de Compostela : Consello da Cultura Galega, 2006. — 580 p. — ISBN 84-96530-15-9.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #133288226 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 BNE authority file
  4. ↑ https://academia.gal/letras-galegas/1975/xoan-manuel-pintos
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Pintos Villar, 2006, Ríos Panisse. Estudo introdutorio, էջ 11
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Pintos Villar, 2006, Ríos Panisse. Estudo introdutorio, էջ 12
  7. ↑ 7,0 7,1 Нарумов, 1987, էջ 25
  8. ↑ 8,0 8,1 Pintos, 1981, Foliada 3ª, էջ 72—96
  9. ↑ Pintos, 1981
  10. ↑ Pintos, 1981, Foliada 4ª, էջ 106—122
  11. ↑ Pintos, 1981, Foliada 6ª, էջ 177—199
  12. ↑ Pintos Villar, 2006, Ríos Panisse. Estudo introdutorio, էջ 13

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շոան Մանուել Պինտոս» հոդվածին։
 ⛭ 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շոան_Մանուել_Պինտոս&oldid=9752272» էջից