Նևսկի պողոտա (վիպակ)

Նևսկի պողոտա ռուս.՝ Невский проспект
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ձև	վիպակ
Հեղինակ	Նիկոլայ Գոգոլ
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Գրվել է	1833
Տեսարան	Սանկտ Պետերբուրգ
Հրատարակվել է	1835
Nevsky Prospekt (story)

«Նևսկի պողոտա» (ռուս.՝ Невский проспект ), Նիկոլայ Գոգոլի վիպակներից, որը մտնում է «Պետերբուրգյան վիպակներ» շարքի մեջ։ Գրվել է 1833-1834 թվականներին։

Առաջին անգամ տպագրվել է «Արաբեսկի։ Նիկոլայ Գոգոլի տարբեր ստեղծագործություններ» գրքում (2-րդ մաս, Սանկտ Պետերբուրգ, 1835 թվական)։ «Նևսկի պողոտա» վիպակի մտահղացումը առաջացել է դեռևս 1831 թվականին, երբ Գոգոլը ստեղծեց մի քանի անավարտ էսքիզներ, որոնք ներկայացնում էին Պետերբուրգի բնանկարը։

Պահպանվել է երկու ուրվագիր։ Սարսափելի ձեռքը։ Վիպակ գրքից, որը կոչվում է լուսնի լույսը ձեռնահարկի կոտրված պատուհանից և Լապտերը մեռնում է...:  Երկուսն էլ ուրվագրեր են, որոնք վերաբերում են 1831-1833 թվականներին, կապում են Նևսկի պողոտայի գաղափարի հետ։

Սյուժե

Վիպակը սկսվում է «Չկա ոչինչ ավելի լավ Նևսկի պողոտայից,  գոնե Պետերբուրգում, այն Պետերբուրգի համար համարվում է ամեն ինչ» նախադասությամբ։ Այնուհետև նկարագրվում է, թե ինչպես է Նևսկի պողոտան փոխվում վաղ առավոտից մինչև ուշ գիշեր։

Երկու երիտասարդներ՝  պորուչիկ Պիրոգովը և նկարիչ Պիսկարյովը սիրահետում են Նևսկի պողոտայում երեկոյան զբոսնող տիկնանց։ Նկարիչը հետևում է թխահերին, փայփայելով ռոմանտիկ սիրահարվածություն։ Նրանք հասնում են Լիտեյնի պողոտայի մոտ, բարձրանալով վառ լուսավոր նորակառույց քառահարկ տան վերին հարկ, հայտնվում են սենյակում, որտեղ գտնվում են ևս երեք կանայք, որոնց տեսքից Պիսկարյովը սարսափով նկատում է, որ հայտնվել է հասարակաց տուն։

Իր ընտրայլի երկնային կերպարը ոչ մի կերպ նրա գիտակցության մեջ չի առնչվում ոչ այդ վայրի, ո՛չ էլ հիմար և զզվելի զրույցի հետ։ Պիսկարյովը հուսահատ վազում է դեպի փողոց։ Տուն գալով,  երկար ժամանակ չի կարողանում հանգստանալ, բայց հենց ցանկանում էր քնել, դուռը բախում է սպասավորը և ասում, որ տիկինը, որի մոտ նա եղել է, նրա հետևից կառք է ուղարկել և խնդրում է անհապաղ գալ իր տուն։ Ապշահար Պիսկարյովին բերում են պարահանդես, որտեղ պարող կանաց թվում ամենահիասքանչը նրա ընտրյալն էր։ Նրանք զրուցում են, բայց հետո նա ինչ որ տեղ է գնում, Պիսկարյովը անընդհատ փնտրում է սենյակներում ու... արթնանում է իր տանը։ Դա երազ էր։ Նա կորցնում է անդորրը, ցանկանում է տեսնել նրան. ափիոնը թույլ է տալիս նրան տեսնել իր սիրելիին երազներում։ Մի օր նա տեսնում է իր արվեստանոցը, ներկապնակը ձեռքում և նրա կողքին կինն է։

«Իսկ ինչո՞ւ ոչ»,- արթնանալով մտածում է նա։ Պիսկարյովը դժվարությամբ փնտրում է այդ տունը, և հրաշք, գտնելով այն, դուռը բացում է հենց նա, ասելով, որ հենց նոր է արթնացել, քանի որ նրան առավոտյան յոթին են բերել այստեղ, բոլորովին հարբած վիճակում։ Պիսկարյովը 17-ամյա գեղեցկուհուն ասում է անառակության ճահճուտի մասին, ներկայացնում է երջանիկ ընտանեկան կյանքի մասին պատկերներ, բայց նա արհամարհանքով հրաժարվում է, ծիծաղում է նրա վրա։ Պիսկարյովը դուրս է գալիս, թափառում է, և վերադառնալով տուն, փակվում է սենյակում։ Մեկ շաբաթ անց, դուռը կոտրելով, նրան գտնում են սենյակում ածելիով կտրված կոկորդով։ Թաղում են նրան Օխտինի գերեզմանատանը։ Պիրոգովը ներկա չէր թաղմանը, քանի որ ինքը՝ պորուչիկը, պատմությունների մեջ էր ընկել։

Նա, հետապնդելով շիկահերին, հայտնվում է ինչ-որ Շիլլեր անունով մի գերմանացի թիթեղագործի բնակարանում, որը այդ պահին, լինելով հարբած վիճակում, խնդրում է  նույն հարբած կոշկակար Հոֆմանին կոշկակարի դանակով կտրել նրա քիթը։ Նրանց այդ ժամանակ խանգարում է պորուչիկ Պիրոգովը, բայց միայն այն բանի համար, որ, վերադառնալով առավոտյան, շարունակել է իր սիրային արկածները շիկահերի հետ, որը պարզվեց Շիլլերի կինն էր։ Նա թիթեղագործից պատվիրում է իր համար պատրաստել կոշկախթաններ, և օգտվելով առիթից, որպեսզի ամուսինը խանդի շարունակում է նույն կերպ։ Կիրակի, երբ Շիլլերը տանը չէր, Պիրոգովը կրկին գալիս է նրա կնոջը մոտ, պարում նրա հետ, համբուրում է նրան, ու հենց այդ պահին հայտնվում է Շիլլերը Հոֆմանի և ատաղձագործի հետ։ Հարբած, բարկացած վիճակում արհեստավորները բռնում են պորուչիկ Պիրոգովի ձեռքերից, ոտքերից և նրա հետ վարվում են այնքան կոպիտ և անհարգալից, որ հեղինակը չի գտնում բառեր, այդ գործողությունը նկարագրելու համար։ Միայն Գոգոլի սևագիր ձեռագիրը, որը գրաքննիչների կողմից այդ ժամանակ չի թույլատրվել, մեզ թույլ է տալիս կռահել որ Պիրոգովին ծեծել են։ Խելագար վիճակում պորուչիկը դուրս է թռչում տանից։ Սակայն ճանապարհին մտնելով հրուշակեղենի խանութ, ուտելով մի քանի կարկանդակներ և կարդալով թերթ Պիրոգովը հանգստանում է, իսկ երեկոյան ընկերների հետ առանձնանալով և մազուրկա պարելով լիովին հանգստանում։

Գրականություն

• Машинский С. Художественный мир Гоголя. — М., Просвещение, 1971. — Тираж 100 000 экз. — 512 с.
• Некрасов А. С. Смысловая осложненность слова при повторной номинации в художественном тексте // Композиционное членение и языковые особенности художественного произведения. — М., 1987. — С. 79-87
• Колмогорцева Н. М. Роль композиции в структуре текста (на материале повести Н. В. Гоголя «Невский проспект») // Наследие Гоголя и современность. — Нежин, 1988. — Ч. 2. — С. 64-65.
• Колмогорцева Н. М. Структура и функции рассуждений в повести Н. В. Гоголя «Невский проспект» // Творчество Н. В. Гоголя и современность. — Нежин, 1989. — Ч. 2. — С. 103—104
• Ивасенко Л. А., Колмогорцева Н. М. Модальная структура текста повести Н. В. Гоголя «Невский проспект» // Література та культура Полісся. — Ніжин, 1990. — Вип. 1. — С. 127—128.
• Каталкина В. В. «Невский проспект» как пролог петербургского цикла Гоголя // Література та культура Полісся. — Ніжин, 1996 — Вип. 7. — С. 86-90.
• Смирнов А. Е. Блестящий променад: по страницам повести Н. В. Гоголя «Невский проспект» // Звезда. — СПб., 1996. — № 3. — С. 224—235.
• Павлинов С. А. «Невский проспект» Н. В. Гоголя: философские источники и символические параллели // Философские науки. — М., 1996. — № 1-4. — С. 117—132
• Фуксон Л. Ю. Символический и ценностный аспекты интерпретации литературного произведения (повесть Гоголя «Невский проспект») // Известия АН РАН. Серия лит. и яз. — 1997. — Т. 56, № 5. — С. 22-29
• Крыга Т. И. Конструкции экспрессивного синтаксиса в повестях Н. В. Гоголя «Записки сумасшедшего» и «Невский проспект» к анализу образных средств языка в художественном произведении // Література та культура Полісся. — Ніжин, 1997. — Вип. 9. — С. 59-64
• Музалевский М. Е. Циклические элементы во внутренней архитектонике Петербургских повестей: «Невский проспект» // Проблемы изучения и преподавания литературы в вузе и школе: XXI век. — Саратов, 2000. — С. 54-59.
• Осадчая Л. А. Повесть «Невский проспект» как введение к «Петербургским повестям» Н. В. Гоголя // Молодая филология: Сборник научных трудов. — Новосибирск, 2002. — Вып. 4. — Ч. 1. — С. 33-41.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նևսկի պողոտա (վիպակ)» հոդվածին։