Նկարագրական լեզվաբանություն
| Ենթակատեգորիա | լեզվաբանություն  | |
|---|---|---|
| Ով է կիրառում | լեզվաբան, նկարագրական քերականներ | |
| Հակառակը | պրեսկրիպտիվ լեզվաբանության | |
Նկարագրական լեզվաբանություն, լեզվի ուսումնասիրության մեջ օբյեկտիվորեն վերլուծելու և նկարագրելու աշխատանք, որը պարզում է, թե ինչպես է խոսող համայնքը իրականում օգտագործում լեզուն (կամ ինչպես է այն օգտագործել անցյալում)[1]:
Լեզվաբանության ակադեմիական բոլոր հետազոտությունները նկարագրական են։ Ինչպես մյուս բոլոր գիտակարգերը, այն ձգտում է նկարագրել իրականությունը՝ առանց կանխակալ գաղափարների, թե ինչպես այն պետք է լինի[2][3][4][5]: Ժամանակակից նկարագրական լեզվաբանությունը հիմնված է լեզվի կառուցվածքային մոտեցման վրա, ինչպես օրինակ Լեոնարդ Բլումֆիլդի և այլոց աշխատություններում[6]։ Լեզվաբանության այս տեսակը լեզուն նկարագրելու համար օգտագործում է տվյալների հավաքագրման տարբեր մեթոդներ[7]:
Նկարագրական լեզվաբանությունն ընդդեմ պրեսկրիպտիվ լեզվաբանության
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նկարագրական լեզվաբանությունը հաճախ հակադրվում է պրեսկրիպտիվ լեզվաբանության հետ[8], որը հանդիպում է հատկապես կրթության և հրատարակչության մեջ[9][10]
Ինչպես նշում է անգլիացի լեզվաբան Լարի Էնդրյուսը, նկարագրական քերականությունը լեզվաբանական մոտեցումն է, որն ուսումնասիրում է, թե ինչպիսին է լեզուն, ի տարբերություն պրեսկրիպտիվի, որը ցույց է տալիս, թե ինչպիսին պետք է լինի լեզուն[11]: Այլ կերպ ասած, նկարագրական քերականները կենտրոնացնում են վերլուծությունը նրա վրա, թե ինչպես են շփվում բոլոր տեսակի մարդիկ ամենատարբեր միջավայրերում, հատկապես ավելի պատահական, առօրյա միջավայրերում, մինչդեռ պրեսկրիպտիվ քերականները կենտրոնանում են լեզվական և քերականական կանոնների և կառուցվածքների վրա: Էնդրյուսն իր գրքում բերում է fewer than vs less than օրինակը[11]: Նկարագրող քերականը նշում է, որ երկու պնդումներն էլ հավասարապես ընդունելի են, քանի դեռ կարելի է հասկանալ արտահայտության հիմքում ընկած իմաստները: Պրեսկրիպտիվ քերականը վերլուծում է երկու արտահայտությունների հետևում գտնվող կանոններն ու պայմանականությունները՝ որոշելու, թե որ արտահայտությունն է ճիշտ կամ այլ կերպ նախընտրելի: Էնդրյուսը նաև կարծում է, որ թեև լեզվաբանների մեծամասնությունը նկարագրող քերականներ են, հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչների մեծ մասը հակված է լինել պրեսկրիպտիվ[11]:
Գիտակարգի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նկարագրական լեզվաբանության առաջին ուսումնասիրությունը եղել է հյուսիսային Հնդկաստանի Սանսկրիտ համայնքում։ Լեզվական այդ ուղղության ամենահայտնի գիտնականը Փանինին է, որի աշխատանքները սովորաբար թվագրվում են մոտավորապես մ.թ.ա. 5-րդ դարին[1]։ Հետագայում բանասիրական ավանդույթներ առաջացան հունարեն, լատիներեն, չինարեն, թամիլերեն, եբրայերեն և արաբերեն լեզուների նկարագրության շուրջ: Ժամանակակից եվրոպական լեզուների նկարագրություն չի եղել մինչև Վերածննդի շրջանը (1492 թվականին` իսպաներեն, 1532 թվականին՝ ֆրանսերեն, 1586 թվականին՝ անգլերեն): Նույն ժամանակաշրջանում են եղել Նահուաթլի (1547) կամ Կեչուայի (1560) առաջին քերականական նկարագրությունները Նոր աշխարհում, որին հաջորդեցին բազմաթիվ այլ նկարագրություններ[1]:
Չնայած նրան, որ ավելի ու ավելի շատ լեզուներ են հայտնաբերվել, լեզվի ամբողջական բազմազանությունը դեռ լիովին ճանաչված չէ: Դարեր շարունակ նկարագրական լեզվաբանները հակված էին օգտագործելու քերականական կատեգորիաներ, որոնք գոյություն ունեին ավելի հեղինակավոր համարվող լեզուների համար, օրինակ՝ լատիներեն:
Նկարագրական լեզվաբանությունը, որպես գիտություն, տարածվել է 19-րդ դարի վերջում, ստրուկտուալիստական հեղափոխության հետ, (Ֆերդինանդ դե Սոսյուրից մինչև Լեոնարդ Բլումֆիլդ) և այն գաղափարը, որ յուրաքանչյուր լեզու ձևավորում է եզակի խորհրդանշական համակարգ, որը տարբերվում է այլ լեզուներից[1]:
Մեթոդներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեզվի նկարագրության առաջին կարևոր քայլը տվյալների հավաքագրումն է: Դա անելու համար հետազոտողը դաշտային աշխատանք է կատարում իր ընտրած խոսքային համայնքում և ձայնագրում տարբեր խոսողների նմուշներ: Նրա հավաքած տվյալները հաճախ լինում են տարբեր տեսակի խոսքի ժանրերից, որոնք ներառում են պատմվածքներ, ամենօրյա խոսակցություններ, պոեզիա, երգեր և այլն[12]։ Թեև բնական խոսքն ավելի նախընտրելի է, հետազոտողները օգտագործում են էլիկիտացիա՝ խոսնակներին խնդրելով կատարել թարգմանություններ, արտասանություն կամ փորձարկելով նախադասությունները՝ օգտագործելով մի քանի տարբերակներ: Դրանք նախապես կազմված նախադասություններ են, որոնք կազմում են հետազոտողները բացերը լրացնելու համար: Նրանք դա անում են գոյականների և բայերի դեպքում որպեսզի տեսնեն, թե ինչպես կարող է փոխվել նախադասության կառուցվածքը կամ ինչպես կարող են փոխվել գոյականն ու բայը[12]։
Նկարագրական լեզվաբանության համար դաշտային աշխատանքում օգտագործվում են էլիկացիայի տարբեր տեսակներ: Թիրախային լեզվի հետազոտության ժամանակ լեզվաբանը անհատներին հարցեր է տալիս թիրախային լեզվով, և գրանցում է անհատների բոլոր տարբեր պատասխանները, համեմատում դրանք: Հետազոտողը նկարներ, առարկաներ կամ տեսահոլովակներ է տրամադրում խոսողներին և խնդրում է նրանց նկարագրել ներկայացված նյութերը[13]: Այս տիպի էլիկացիան օգնում է հետազոտողին ստեղծել բառապաշար և հիմնական քերականական կառուցվածքներ:
Այս գործընթացը երկար է և հոգնեցուցիչ, կարող է տևել է մի քանի տարի: Այս երկար գործընթացն ավարտվում է հավաքածուով, որը հղման նյութերի մի ամբողջություն է և կարող է օգտագործվել խնդրո առարկա լեզվի վերաբերյալ վարկածները ստուգելու համար:
Մարտահրավերներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրեթե ամբողջ լեզվաբանական տեսությունը ծագում է նկարագրական լեզվաբանության գործնական խնդիրներից։ Հնչյունաբանությունը զբաղվում է լեզվում հնչյունների գործառույթով և մեկնաբանությամբ[14][15]: Շարահյուսությունը մշակվել է նկարագրելու համար, թե ինչպես են բառերը փոխկապակցվում միմյանց հետ՝ նախադասություններ կազմելու համար[16]։ Բառագիտությունը կազմում է բառերը, ինչպես նաև դրանց ածանցյալներն ու ձևափոխումները։
Լեզվաբանական նկարագրությունը կարող է հասնել հետևյալ նպատակներից մեկին կամ մի քանիսին.
- Քննվող լեզվի հնչյունաբանության նկարագրությունը։
- Այդ լեզվի բառերի ձևաբանության նկարագրությունը.
- Այդ լեզվի ճիշտ նախադասությունների շարահյուսության նկարագրությունը։
- Բառային ածանցման նկարագրություն.
- Բառապաշարի հավաքագրում, ներառյալ առնվազն հազար բառ:
- Մի քանի բնագիր տեքստերի վերաձևակերպում:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 François & Ponsonnet (2013).
- ↑ Kordić, Snježana (2010). Jezik i nacionalizam [Language and Nationalism] (PDF). Rotulus Universitas (սերբա-խորվաթերեն). Zagreb: Durieux. էջ 60. doi:10.2139/ssrn.3467646. ISBN 978-953-188-311-5. LCCN 2011520778. OCLC 729837512. OL 15270636W. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 1 June 2012-ին. Վերցված է 11 August 2019-ին.
- ↑ Harimurti Kridalaksana (2007). «Bahasa dan Linguistik». In Kushartanti; Untung Yuwono; Multamia Lauder (eds.). Pesona bahasa: langkah awal memahami linguistik (ինդոնեզերեն). Jakarta: Gramedia Pustaka Utama. էջեր 11–12. ISBN 9789792216813.
- ↑ André Martinet (1980). Eléments de linguistique générale (ֆրանսերեն). Paris: Armand Colin. էջեր 6–7. ISBN 9786024523695.
- ↑ Moch. Syarif Hidayatullah (2017). Cakrawala Linguistik Arab (Edisi Revisi) (ինդոնեզերեն). Gramedia Widiasarana Indonesia. էջեր 5–6, 18. ISBN 9786024523695.
- ↑ Hans Heinrich Stern (1983). «Concepts of language». Fundamental Concepts of Language Teaching: Historical and Interdisciplinary Perspectives on Applied Linguistic Research. Oxford University Press. էջ 136. ISBN 9780194370653.
- ↑ Chelliah, Shobhana (2011). Handbook of Descriptive Linguistic Fieldwork. Springer Netherlands.
- ↑ McArthur, Tom, ed. (1992). The Oxford Companion to the English Language. Oxford University Press. — entry for "Descriptivism and prescriptivism" quotation: "Contrasting terms in linguistics." (p.286)
- ↑ Robert Lawrence Trask (1999). Key Concepts in Language and Linguistics (անգլերեն). Routledge. էջեր 47–48. ISBN 9780415157414.
- ↑ Nils Langer (2013). Linguistic Purism in Action: How auxiliary tun was stigmatized in Early New High German (անգլերեն). Walter de Gruyter. էջ 223. ISBN 9783110881103.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Andrews, Larry (2006). Language Exploration and Awareness: A Resource Book for Teachers. Mahwah, NJ: Lawrence Earlbaum Associates, Inc., Publishers. ISBN 0-8058-4308-6.
- ↑ 12,0 12,1 McGee, R. Jon; Warms, Richard L., eds. (2013). Theory in Social and Cultural Anthropology: An Encyclopedia. Thousand Oaks, California: SAGE. էջեր 184–187. ISBN 978-1-4522-7631-1. OCLC 855731853.
- ↑ Chelliah, Shobhana (2011). Handbook of Descriptive Linguistic Fieldwork. Springer Netherlands.
- ↑ Dobrovolsky, Michael. «Phonology: the function and patterning of sounds» (PDF). Վերցված է July 28, 2024-ին.
- ↑ Wiese, R. (2006). «Phonology: Overview». ScienceDirect. Վերցված է July 28, 2024-ին.
- ↑ Wheeldon, Linda R. (June 1, 2011). «Generating Spoken Sentences: The Relationship Between Words and Syntax». Wiley Online Library. Վերցված է July 28, 2024-ին.
Մատենագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ameka, Felix K.; Alan Charles Dench; Nicholas Evans (2006). Catching language: the standing challenge of grammar writing. Walter de Gruyter. էջ 662. ISBN 3-11-018603-9.
- François, Alexandre; Ponsonnet, Maïa (2013). «Descriptive linguistics» (PDF). In Jon R. McGee; Richard L. Warms (eds.). Theory in Social and Cultural Anthropology: An Encyclopedia. Vol. 1. SAGE Publications, Inc. էջեր 184–187. ISBN 9781412999632.
- Haviland, William A. (2005). Cultural Anthropology: The Human Challenge. Thomson Wadsworth. 978-0534624873
- Renouf, Antoinette & Andrew Kehoe (2006). The Changing Face of Corpus Linguistics 408 pp. p. 377.
- Rossiter, Andrew (2020). A Descriptive Grammar of English. 207 pp. 979-8645611750
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 309)։ 
|