Մեծ Բրիտանիայի լեզուներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մեծ Բրիտանիայի լեզուներ
Հիմնական լեզուներանգլերեն (98%; ազգայի և դե ֆակտո պաշտոնական լեզու)[a][1][2][3][4]
Փոքրամասնությունների լեզուներգերմանական շոտլանդերեն (2.5%)[5], օլսթերյան շոտլանդերեն (0.05%)[6], վալլերեն (1%)[7], Կոռերեն (<0.01%), գելական շոտլանդերեն (0.1%), իռլանդերեն (0.1%)[a]
Հիմնական ներգաղթյալ լեզուներլեհերեն (1%), փենջաբերեն (0.5%), հինդի (0.5%), ուրդու (0.5%), բենգալերեն (0.4%), գուջարաթի (0.4%), արաբերեն (0.3%), ֆրանսերեն (0.3%), պորտուգալերեն (0.2%), իսպաներեն (0.2%), թամիլիերեն (0.2%)
Հիմնական օտար լեզուներֆրանսերեն (23%), գերմաներեն (9%), իսպաներեն (8%)[b][8]
Ժեստերի լեզուներԲրիտանական ժեստերի լեզու, Իռլանդերեն ժեստերի լեզու, Հյուսիսային իռլանդերեն ժեստերի լեղզու
Տարածված ստեղնաշար
Բրիտանական QWERTY
a.^ Statistics indicate respondents who can speak at least "well".
b.^ Statistics indicate respondents with at least basic ability.

Դե ֆակտո Միացյալ Թագավորության պաշտոնական լեզուն անգլերենն է, որով խոսում են բնակչության 98%-ը[1][2][9][10][11]։ 2011 թվականի դրությամբ երկրորդ ամենատարածված լեզուն շոտլանդերենն է[5], երորրդը՝ լեհերեն։ Չորրորդ ամենատարածված լեզուն վալլիերենն է[12], որը Ուելսի պաշտոնական լեզուն է (վալլիերենը համարվում է Միացյալ Թագավորության միակ դե յուրե պաշտոնական լեզուն)։ Երկրում 125․000 մարդ ունակ է շփվել բրիտանական ժեստերի լեզվով[13]։

Բնիկ լեզուներ եւ բարբառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենդանի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ աղյուսակը ուրվագծում է Մեծ Բիրտանիայում (Անգլիա, Ուելս, Շոտլանդիա և Հյուսիսային Իռլանդիա) բնիկ կենդանի լեզուները։ Թագավորական հողերի (Մեն կղզի և Նորմանդյան կղզիներ) լեզուները ընդգրկված չեն, քանի որ Միացյալ Թագավորության մես չեն կազմում[14]։

Լեզու Տեսակ Խոսում են Տեղը Մեծ Բրիտանիայում
Անգլերեն Արևմտագերմանական լեզուներ Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում 1: 59,824,194; 98% (2011 թվականի մարդահամար)[1]
Գերմանական շոտլանդերեն (Հյուսիսային Իռլանդիայում օլսթերյան շոտլանդերեն) Արևմտագերմանական լեզուներ Շոտլանդիա (Հարթավայրային Շոտլանդիա, Քեյթնես, Հյուսիսային կղզիներ)
Հույսիսային Իռլանդիա (կոմսություններ Դաուն, Անթրիմ, Լոնդոնդերրի), Բերիք–ըփոն–Թուիդ 		2: 2.6% (2011 թվական մարդահամար)
Վալլիերեն Կելտական (Բրիտոնական ճյուղ) Ուելս (հատկապես՝ արևմուտքում) և ուելսին սահմանակից Անգլիայի շրջաններում։ Վալլերեն խոսող համայնքներ կան նաև Անգլիական խոշոր քաղաքներում, ինչպես օրինալ՝ Լոնդոն, Բիրմինգհեմ, Մանչեստր և Լիվերպուլ։ 3: 1% (2011 թվականի մարդահամար)
  • Ուելս։ 562,016; 19% (որոնցից 431,000-ը կամ 14.6%-ը իրենց համարում են գերազանց տիրապետող)[16][17]
  • Անգլիա։ 8,200 առաջին լեզու[18]
Բրիտանական ժեստերի լեզու ԲԱՆԶԺԼ Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում 4: 125,000[13] (2010 թվականի տվյալներով)
Իռլանդերեն Կելտական (Գոյդելական լեզուներ) Հյուսիսային Իռլանդիա, Լիվերպուլ, Լոնդոն, Մասաչուսեթս, Գլասգոու և այլն 5: 95,000[19] (2004 թվականի տվյալներով)
Angloromani Խառնածին լեզու Անգլիա, Շոտլանդիա, Ուելս 6: 90,000[20] (1990 թվականի տվյալներով)
Գելական շոտլանդերեն Կելտական (Գոյդելական լեզուներ) Շոտլանդիա (Շոտլանդական լեռնաշխարհ և հեբրիդյան կղզիներ, նաև բավականին փոքրամասնություններ Շոտլանդիայի տարբեր քաղաքներում, փոքր համայնք Լոնդոնում ) 7: 65,674 ընդհանուր[4], (Շոտլանդիայի 2001 թվականի մարդահամար), 31․235-ը ունեն գերազանց իմացություն[21]
Կոռերեն Կելտական (Բրիտոնական ճյուղ) Կոռնուոլ (փոքր համայնք Լոնդոնում, Հարավային Ուելսում և Պլիմուտում) 8: 557[22] (2011 թվականի տվյալներով)
Շելտա Խառնածին լեզու Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում ?․ աշխարհում ավելի քիչ քան 86․000 լեզվակիր, Մեծ Բրիտանիայում՝ անհայտ[23]։

Վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեզուների բաշխումը Մեծ Բրիտանիայում
Անգլերեն
  
 98 %
շոտլանդերենն
  
 2.5 %
Վալլիերեն
  
 1 %
Գելական շոտլանդերեն
  
 0.1 %
Իռլանդերեն
  
 0.1 %
Կոռերեն
  
 0.01 %

Ուելս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ վալլիերեն

Վալլիերեն պաշտոնապես պաշտպանվել է լեզվի մասին Ուելսի 1993 թվականի օրենքի և Ուլեսի կառավարության 1998 թվականի օրենքով, և 1998 թվականից սկսած եղել է տարածված լեզու։ Օրինակ՝ Բրիտանական գրեթե բոլոր կառավարական դեարտմենտները տպագիր փաստաթղթերը և պաշտոնական կայքերը հրատարակում են և՛ անգլերեն, և՛ վալլերեն։ Ուելսում անգլերենն ու վալլերենը ունեն հավասարազոր իրավական ուժ։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Ուելսի խորհրդարանը հավանություն է տվել Ուելսում վալլերենի օգտագործմանը ուղղված տարբեր միջոցառումների նախագծին[24][25]։ 2011 թվականի փետրվարի 9-ին նախագծը ստացել է թագավորական հավանություն և ընդունվել է, այսպիսով վալլերենը դարձել է Ուելսի պաշտոնական լեզուն[26]։

Վալլերեն լեզվի խորհուրդը[27] 2004 թվականին նշել է, որ երկրում շուրջ 553․000 մարդ (Ուելսի բնակչության 19,7% տոկոսը) խոսում է վալլերեն։ Ըստ այլ սահմանումների՝ 2001 թվականի մարդահամարի հետ Ուլեսում հաեմատած կա մոտ 0,9 տոկոսի աճ։ Այնուամենայնից վալլերենը Ուելսում աճող լեզու է[27]։ 553․000 լեզվակիրներից 315,000-ը (57%) համարվում են լեզվին գերազանց տիրապետող, 477․000-ը իրեն համարում է լեզվի գերազանց տիրապետող։ Լեզվակիրների 62 տոկոսը վալլերեն խոսում է ամեն օր[27]։

Այնուամենայնիվ 2011 թվականի մարդահամարը գրացել է վալլերենի լեզվակիների անկում․ 2001 թվականին՝ 582․000, 2011-ին՝ 562․000՝ չնայած բնակչության աճին։ Սա իրենց ներկայացնում է երկու տոկոսանոց անկում[28]։

Շոտլանդիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Bilingual sign (Scottish Gaelic and English) at Partick railway station, Glasgow
Հիմնական հոդված՝ Շոտլանդիայի լեզուներ

Ըստ 2001 թվականի մարդահամարի՝ գալիական շոտլանդերենը ունի 58․652 լեզվակիր (Շոտլանդիայի բնակչության շուրջ 1%-ը)։ Ընդհանուր առմամբ 2001 թվականին Շոտլանդիայում կելտական լեզվին տիրապետում է 92․400 երեք և ավելի տարիք ունեցող մարդ[29]։ Ըստ Շոտլանդիայի գրանցման գլխավոր գրասենյալի 1996 թվականի տվյալների՝ շոտլանդացի բնակչության 30 տոոսը խոսում է շոտլանդերեն (մոտ 1,5 միլիոն լեզվակիր)։

Հյուսիսային Իռլանդիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Հյուսիսային Իռլանդիայի լեզուներ

Հյուսիսային Իռլանդիայում բնակչության 7 տոկոսը կարող է խոսել իռլանդերեն՝ ըստ 2011 թվականի մարդահամարի (մոտ 110․000 լեզվակիր)։ Բրիտանական ժեստերի լեզվի հետ մեկտեղ օգտագործվում է նաև իռլանդերեն ժեստերի լեզուն։

Մեծ Բրիտանիայի մարդահամար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երեք ավելի ավելի տարիք ունեցող բնակչության լեզվական ընդունակությունները ըստ 2011 թվականի մարդահամարի[30][31][32]։

Կարողություն Ուլես Շոտլանդիա Հյուսիսային Իռլանդիա
Վալլերեն Գալիական շոտլանդերեն Գերմանական շոտլանդերեն Իռլանդերեն օլսթերյան շոտլանդերեն
Քանակ % Քանակ % Քանակ % Քանակ % Քանակ %
Հասկանում է, բայց չի կարող խոսել, կարդալ, գրել 157,792 5.15% 23,357 0.46% 267,412 5.22% 70,501 4.06% 92,040 5.30%
Կարող է խոսել, գրել, կարդալ 430,717 14.06% 32,191 0.63% 1,225,622 23.95% 71,996 4.15% 17,228 0.99%
Խոսում է, բայց չի կարող գրել կամ կարդալ 80,429 2.63% 18,966 0.37% 179,295 3.50% 24,677 1.42% 10,265 0.59%
Խոսում և կարդում է, բայց չի կարող գրել 45,524 1.49% 6,218 0.12% 132,709 2.59% 7,414 0.43% 7,801 0.45%
Կարդում է, բայց չի կարող խոսել կամ գրել 44,327 1.45% 4,646 0.09% 107,025 2.09% 5,659 0.33% 11,911 0.69%
Կարողությունների այլ կոմբինացիա 40,692 1.33% 1,678 0.03% 17,381 0.34% 4,651 0.27% 959 0.06%
Չի տիրապետում 2,263,975 73.90% 5,031,167 98.30% 3,188,779 62.30% 1,550,813 89.35% 1,595,507 91.92%
Ընդհանուր 3,063,456 100.00% 5,118,223 100.00% 5,118,223 100.00% 1,735,711 100.00% 1,735,711 100.00%
Կարող է խոսել 562,016 18.35% 57,602 1.13% 1,541,693 30.12% 104,943 6.05% 35,404 2.04%
Ունի որոշ կարողություններ 799,481 26.10% 87,056 1.70% 1,929,444 37.70% 184,898 10.65% 140,204 8.08%
Տարածաշրջանային լեզվով խոսողների բաշխումը ըստ 2011 թվականի մարդահամարի։

Նշում․ քարտեզներում մասշտաբները տարբեր են։

Վալլերեն
Վալլերեն  
Գերմանական շոտլանդերեն
Գերմանական շոտլանդերեն  
Գալիական շոտլանդերեն
Գալիական շոտլանդերեն  
Իռլանդերեն
Իռլանդերեն  
Օլսթերյան շոտլանդերեն
Օլսթերյան շոտլանդերեն  

Կեռերոնով որպես մայրենի խոսողների բաշխումը ըստ 2011 թվականի մարդահամարի։

Կոռերեն
Կոռերեն  

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Sounds Familiar? — Listen to examples of regional accents and dialects across the UK on the British Library's 'Sounds Familiar' website (uses Windows Media Player for content)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Trudgill, Peter (ed.), Language in the British Isles, Cambridge University Press, 1984, ISBN 0-521-28409-0

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 According to the 2011 census, 53,098,301 people in England and Wales, 5,044,683 people in Scotland, and 1,681,210 people in Northern Ireland can speak English "well" or "very well"; totalling 59,824,194. Therefore, out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 98% can speak English "well" or "very well".
  2. ↑ 2,0 2,1 «United Kingdom». Languages Across Europe. BBC. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  3. ↑ «United Kingdom; Key Facts». Commonwealth Secretariat. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 23-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  4. ↑ 4,0 4,1 «English language». Directgov. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Scotland's Census 2011 – Language, All people aged 3 and over. Out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 1,541,693 (2.5%) can speak Scots.
  6. ↑ 6,0 6,1 Anorak, Scots. «Ulster Scots in the Northern Ireland Census». Scots Language Centre. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «ulsterscots» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ:
  7. ↑ QS206WA – Welsh language skills, ONS 2011 census. Out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 562,016 (1%) can speak Welsh. Retrieved 15 March 2015.
  8. ↑ Europeans and their languages (PDF), European Commission, 2006, էջ 13, Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 5-ին
  9. ↑ Scotland's Census 2011 – Proficiency in English, All people aged 3 and over.
  10. ↑ Northern Ireland Census 2011 – Main language and Proficiency in English, All usual residents aged 3 and over.
  11. ↑ ONS census, QS205EW – Proficiency in English. Retrieved 15 March 2015.
  12. ↑ «Welsh Language Measure receives Royal Assent». Welsh Government. 2011 թ․ փետրվարի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 «The GP Patient Survey in Northern Ireland 2009/10 Summary Report» (PDF). Department of Health, Social Services, and Public Safety. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  14. ↑ «Channel Islands». The British Monarchy. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  15. ↑ Scotland's Census 2011 – Language, All people aged 3 and over. Out of the 5,118,223 residents of Scotland over the age of three, 1,541,693 (30%) can speak Scots.
  16. ↑ QS206WA - Welsh language skills, ONS 2011 census. Out of the 2,955,841 residents of Wales over the age of three, 562,016 (19%) can speak Welsh. Retrieved 20 July 2015.
  17. ↑ «2011 Census: Key Statistics for Wales, March 2011». Office for National Statistics. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  18. ↑ «2011 Census, Key Statistics and Quick Statistics for Wards and Output Areas in England and Wales». Office for National Statistics. 2013 թ․ հունվարի 30. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  19. ↑ «United Kingdom». Ethnologue. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  20. ↑ «Angloromani». Ethnologue. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  21. ↑ «UV12 Knowledge of Gaelic». Scotland's Census Results Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  22. ↑ «South West». TeachingEnglish. BBC British Council. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 9-ին.
  23. ↑ «Shelta». Ethnologue. 1999 թ․ փետրվարի 19. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  24. ↑ «Policy and legislation». Welsh Language. Welsh Government. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  25. ↑ «'Historic' assembly vote for new Welsh language law». BBC News. 2010 թ․ դեկտեմբերի 7. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  26. ↑ «Welsh Language (Wales) Measure 2011». National Assembly for Wales. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 13-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 «2004 Welsh Language Use Survey: the report» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 23-ին.
  28. ↑ http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-20677528
  29. ↑ «Scotland's Census 2001 – Gaelic Report». General Register Office for Scotland. 2005 թ․ հոկտեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  30. ↑ «NOMIS – Census 2011». Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 28-ին.
  31. ↑ «Scotland's Census 2011 – Standard Outputs». Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 28-ին.
  32. ↑ «Northern Ireland Neighbourhood Information Service». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 28-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մեծ_Բրիտանիայի_լեզուներ&oldid=9807425» էջից