Մարտիրոս Առաքելյան

Մարտիրոս Առաքելյան
Ծնվել է	մարտի 24, 1915; Շամխոր, Ադրբեջան
Մահացել է	հոկտեմբերի 1, 1986 (71 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	պատմաբան
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր (1968) և պրոֆեսոր (1970)
Պարգևներ	և

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Առաքելյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Մարտիրոս Համբարձումի Առաքելյան (մարտի 24, 1915(1915-03-24), Շամխոր, Ադրբեջան - հոկտեմբերի 1, 1986(1986-10-01), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ պատմաբան, պատմական գիտությունների դոկտոր (1968), պրոֆեսոր (1970), խորհրդային բանակի գնդապետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարտիրոս Առաքելյանը ծնվել է 1915 թվականի մարտի 24-ին Ելիզավետպոլի նահանգի Նյուզգեր գյուղում (այժմ՝ Ադրբեջանի Շամխորի շրջան)։ 1932 թվականին ավարտել է տեղի յոթնամյա դպրոցը և ընդունվել Կիրովաբադի ինտերնացիոնալ մանկավարժական տեխնիկում։ 1935-1939 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Վլադիմիր Լենինի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտի պատմության ֆակուլտետում։ 1939 թվականին ընդունվել է նույն ինստիտուտի ասպիրանտուրա։ Ասպիրանտուրան ավարտելուց հետո՝ Մարտիրոս Առաքելյանը զորակոչվել է ԽՍՀՄ զինված ուժեր, մասնակցել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Արևելյան ռազմաճակատի («Հայրենական մեծ պատերազմ», 1941-1945) գործողություններին, երկու անգամ ծանր վիրավորվել և մինչև 1968 թվականը եղել զինվորական ծառայության մեջ՝ հասնելով մինչև գնդապետի աստիճանի։

1948 թվականին Մարտիրոս Առաքելյանը, ավարտելով ասպիրանտուրան, պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն և անցել աշխատանքի մի շարք ռազմաուսումնական հաստատություններում։ Դասախոսել է Լենինգրադի թիկունքի և տրանսպորտի ռազմական ակադեմիայի ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնում։ 1959-1968 թվականներին Առաքելյանը ղեկավարել է այդ ամբիոնը^[1]։

1968 թվականին պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն և անցել աշխատանքի Երևանի պետական համալսարանի ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնում։ 1970 թվականին Առաքելյանին շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում^[2]։

Մարտիրոս Առաքելյանն ավելի քան 50 գիտական աշխատությունների հեղինակ է։ Նրա գրչին են պատկանում 12 մենագրություններ, որոնցից առավել նշանավոր են «Ազատագրական մեծ միսիա», «Խաղաղության և սոցիալական առաջադիմության քաղաքականությունը», «Մեծ հաղթանակի 40 ամյակը» աշխատությունները^[3]։

Մարտիրոս Առաքելյանը վախճանվել է 1986 թվականի հունվարի 10-ին Երևանում։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարտիրոս Առաքելյանը պարգևատրվել է «Կարմիր աստղ» և «Հայրենական պատերազմի II աստիճանի» շքանշաններով, «Մարտական ծառայության համար», «ԽՍՀՄ զինված ուժերի վետերան», «1941-1945 թթ․ Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար», «Աշխատանքի վետերան» մեդալներով^[4]։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազատագրական մեծ միսիա։ Առաքելյան Մարտիրոս Համբարձումի, Երևան, «Հայաստան», 1970։
Սովետական Միության վճռական դերը ֆաշիստական ագրեսորների դեմ հակահիտլերյան կոալիցիայի տարած հաղթանակում։ Առաքելյան Մարտիրոս Համբարձումի, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1970։
Մեծ հաղթանակի 25 տարին։ Ֆաշիստական զավթիչների նկատմամբ Սովետական Միության հաղթանակի 25-ամյակին նվիրված գիտական կոնֆերանսի նյութերը,
Առաքելյան, Մարտիրոս Համբարձումի, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1971։
ԽՄԿԿ 24-րդ համագումարը և Սովետական հասարակության սոցիալական զարգացման մի քանի հարցեր։ Առաքելյան, Մարտիրոս Համբարձումի, Երևան, «Հայաստան», 1973։
Историческая победа: (К 30-летию победы Советской Армии над фашизмом), М. А. Аракелян, ЕГУ. Ереван, Изд-во ЕГУ, 1975.
Братское содружество: (Материалы научной сессии, посвященной 30-летию Польской Народной Республики), ЕГУ, Университет им. Марии Кюри-Складовской, [Ред. М. А. Аракелян], Ереванский государственный университет, Университет им. Марии Кюри-Складовской | Научная сессия, посвященная 30-летию Польской Народной Республики. Ереван, Изд-во Ерев. ун-та, 1976.
Первая народная революция эпохи империализма: Материалы научной сессии Ереван. гос. и имени Коменского Братислав. ун-тов, посвященной 70-летию Революции 1905-1907 годов в России, ЕГУ; Ред. М. А. Аракелян, Ереван, Изд-во Ерев. ун-та, 1977.
Խաղաղության և սոցիալական առաջադիմության քաղաքականությունը։ Առաքելյան Մարտիրոս Համբարձումի, Երևան, «Հայաստան» 1978։
ԽՄԿԿ XXVI համագումարը զարգացած սոցիալիզմի պայմաններում կուսակցության ղեկավար դերի բարձրացման մասին։ ՀԽՍՀ «Գիտելիք» ընկերություն, Երևան, «Գիտելիք», 1981 (համահեղինակ)։
Великий Октябрь, социализм и национальный вопрос, [Авт. кол.: Ц. П. Агаян, А. В. Акопян, М. А. Аракелян и др., Ред. кол.: И. И. Минц (гл. ред.) и др.], ЕрГУ. Науч. совет АН СССР "Великая Октябр. соц. революция". Арм. секция Науч. совета АН СССР "Великая Октябр. соц. революция", Ереван, Изд-во Ерев. ун-та, 1982.
Բուհական երիտասարդության կոմունիստական դաստիարակության մի քանի հարցեր։ Առաքելյան, Մարտիրոս Համբարձումի, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 1983։
ԽՄԿԿ պատմության դասընթացի սեմինար պարապմունքների պլան և մեթոդական խորհուրդներ։ Համալսարանի ուսանողների համար 170 ժամ ծրագրով, Երևանի պետական համալսարան, ԽՄԿԿ պատմության ամբիոն, Երևան, Ռոտապրինտ, 1983 (համահեղինակ)։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատմության բուրժուական նենգափոխման դեմ։ ՀԽՍՀ «Գիտելիք» ընկերություն, Երևան, «Գիտելիք», 1985 (համահեղինակ)։
Մեծ հաղթանակի 40-ամյակը, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանական հրատարակչություն, 1985 (համահեղինակ)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ studio, 5165m. «Anunner.com - ՄԱՐՏԻՐՈՍ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԻ». www.anunner.com (ամհարերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 2-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005։
↑ «ՀԱԱՀ -ի գիտական գրադարան քարտարան, Առաքելյան, Մարտիրոս Համբարձումի». koha.anau.am. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 2-ին.(չաշխատող հղում)
↑ ԵՊՀ կենսագրական հանրագիտարան. Երևան: ԵՊՀ հրատարակչություն. 2009. էջ 90. ISBN 9785808411623. {{cite book}}: |first= missing |last= (օգնություն)

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարտիրոս Առաքելյան» հոդվածին։

[1] studio, 5165m. «Anunner.com - ՄԱՐՏԻՐՈՍ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԻ». www.anunner.com (ամհարերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 2-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

[2] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005։

[3] «ՀԱԱՀ -ի գիտական գրադարան քարտարան, Առաքելյան, Մարտիրոս Համբարձումի». koha.anau.am. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 2-ին.(չաշխատող հղում)

[4] ԵՊՀ կենսագրական հանրագիտարան. Երևան: ԵՊՀ հրատարակչություն. 2009. էջ 90. ISBN 9785808411623. {{cite book}}: |first= missing |last= (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]