Մարս (դիցաբանություն)

Մարս;
Տեսակ	հռոմեական դիցարանի աստվածություն, պատերազմի աստված և Sabine deity?
Դիցաբանություն	հին հռոմեական կրոն
Սեռ	արական
Երևի համընկնում է	Արես, Budenicus?, Mars?, Camulus?, Q3853003?, Mamerte? և Mamers?
Հայր	Յուպիտեր
Մայր	Յունոնա
Ամուսին	Nerio?
Կողակից	Ռեա Սիլվիա և Aemilia?
Զավակներ	Հռոմուլոս, Հռեմոս
Ասպարեզ	պատերազմ և գյուղատնտեսություն
	Mars (god) Վիքիպահեստում

Մարս (լատին․՝ Mārs, ինչպես նաև` լատին․՝ Mārspiter կամ առանձին` Mārs pater «Մարս հայր», սաբինների լեզվով` Māmers), հռոմեական դիցարանի գլխավոր աստվածներից։ Հին հռոմեական դիցաբանության մեջ Մարսն Իտալիայի և Հռոմի հնագույն աստվածներից է, մտել է հռոմեական պանթեոնն ի սկզբանե գլխավորող աստվածների տրիադայի մեջ (Յուպիտեր, Մարս և Կվիրին)։ Այս աստծո անունով է կոչվել Արեգակնայաին համակարգի Արևից հեռավորությամբ չորրորդ տեղում գտնվող Մարս մոլորակը։

Հռոմեական աստված[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի սկզբանե համարվել է Հռոմի նախահայրն ու պահապանը։ Հին Իտալիայում Մարսը բերքառատության աստվածն էր։ Համարվում էր, որ նա կարող է կա՛մ ոչնչացնել բերքն ու ընտանի կենդանիներին, կա՛մ ապահովել դրանց առատությունը։ Նրա անունով է կոչվում հռոմեական օրացույցի տարվա առաջին ամիսը, երբ իրականացվում էր ձմեռը քշելու ծես։ Ամիսը կոչվել է մարտ։ Ավելի ուշ նույնացվել է հունական Արեսի հետ և դարձել է պատերազմի աստված։ Արդեն որպես պատերազմի աստված Մարսի տաճարը գտնվել է Մարսի դաշտում, քաղաքային պատերից դուրս, քանի որ զինված զորքը չպետք է մտներ քաղաքի տարածք։ Համարվում է, որ վեստալուհի Ռեյա Սիլվիան Մարսից ունեցել է Հռոմուլոս և Հռեմոս զույգ եղբայրներին։ Որպես Հռոմուլոսի հայր` Մարսը համարվում էր նաև Հռոմի նախահայրն ու պահապանը։ Մարսի խորհրդանիշը նիզակն էր, որը պահվում էր հռոմեական կայսեր պալատում։ Այնտեղ էր գտնվում նաև 12 վահան, որոնցից մեկն, ըստ ավանդության, ընկել էր երկնքից Նումա Պոմպիլիոս կայսեր ժամանակ, այդ պատճառով էլ համարվում էր հռոմեացիների անհաղթելիության գրավականը։ Մնացած 11 վահանները պատրաստված էին կայսեր հրամանով` երկնքից ընկած օրինակի ճիշտ նմանողությամբ, որպեսզի թշնամիները չկարողանային տարբերել ու գողանալ իսկականը։ Պատերազմի մեկնելիս հրամանատարը կանչում էր Մարսին` գործողության մեջ դնելով նիզակն ու վահանները։ Ինքնակամ շարժումը համարվում էր սարսափելի դժբախտությունների նախազգուշացում։ Մարսի կինը ոչ շատ նշանակալի աստվածուհի Ներիոն էր, ում նույնացնում էին Վեներայի և Միներվայի հետ։ Պատմում են, որ մի անգամ Մարսը սիրահարվում է Միներվային և դիմում է ծերացած աստվածուհի Աննա Պերենային` խնդրելով միջնորդի դեր ստանձնել։ Որոշ ժամանակ անց Աննա Պերենան տեղեկացնում է նրան, որ Միներվան համաձայն է դառնալ նրա կինը։ Այդ ժամանակ Մարսը ուղևորվում է հարսնացուի հետևից և բարձրացնելով իրեն ներկայացված աստվածուհու քողը, հայտնաբերում է, որ իր առջև ոչ թե Միներվան է, այլ պառավ Աննա Պերենան։ Մյուս աստվածները երկար ժամանակ զվարճացել են այս կատակով։

Մարսի սրբազան կենդանիները համարվում էին գայլը, փայտփորիկը, ձին և ցուլը։

Մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարսի հետ կապված սյուժեները տարածվել են եվրոպական գեղանկարչության մեջ Վերածննդի ժանանակաշրջանում, նա դրանց մեջ երբեմն պատկերված է որպես ծաղրանքի առարկա («Մարսը և Վեներան շախմատ են խաղում», Պադովանինո, 1530—1540, Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte Augusteum, Օլդենբուրգ)։