Մասնակից:Siranush Sahakyan18/Ավազարկղ1

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
2010 թվականի հուլիսի 12-ին Հյուսիսային Իռլանդիայի Բանգոր քաղաքում երթ կատարող նարնջագույնները:

Նարնջագույն զբոսանքներ, «Նարնջագույն» շքանշանի անդամների շքերթ, որոնք կանոնավոր կերպով անցկացվում են ամռանը Օլսթերում, Հյուսիսային Իռլանդիայում[1] և համագործակցության այլ երկրներում: Շքերթները սովորաբար ավարտվում են մինչև հուլիսի 12-ի տոնակատարությունները նվիրված իշխան Վիլհելմ III Օրանացու հաղթանակին Ջեյմս II-ի թագավորի նկատմամբ Բոյնի ճակատամարտում 1690 թվականին: Չնայած «երթ» կամ «շքերթ» տերմինները լայնորեն կիրառվում են լրատվամիջոցերում, շքանշանում նախընտրելի է «քայլել» կամ «ցույց» արտահայտությունները: Նարնջագույն զբոսանքները բախվել են կաթոլիկների, իռլանդացի ազգայնականների և շոտլանդացի ազգայնականների ընդդիմությանը, ովքեր շքերթները համարում են աղանդավոր և հաղթական:

«Երթաշրջան»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Battlehill LOL 395- ը երթով շարժվում է Տանդրագում 2008 թվականի հուլիսի 12-ին:

«Երթաշրջանը» հիմնականում վերաբերվում է Հյուսիսային Իռլանդիային ապրիլից-օգոստոս ամիսներին և ներառում է երթեր այն խմբերի կողմից, ինչպիսիք են Հիբերնիացիների Հին շքանշանը, Դերիի արհեստավոր աշակերտները, և Սև թագավորական հաստատությունը, ինչպես նաև Նարնջագույն շքանշանը: Նարնջագույն շքանշանը, անկասկած, ամենաակտիվ երթային խումբն է: Սովորաբար, յուրաքանչյուր Նարնջագույն տնակ հուլիսի 12-ից որոշ ժամանակ անց է կացնում իր սեփական երթը՝ ուղեկցվելով առնվազն մեկ երթային խմբով: Հուլիսի 12-ին յուրաքանչյուր թաղամաս ավելի մեծ շքերթ է անցկացնում, որը բաղկացած է այդ թաղամասի բոլոր օթյակներից, և երբեմն էլ ներառյալ Հյուսիսային Իռլանդիայից դուրս գտնվող օթյակներ: Սա մասնավորապս վերաբերում է Բելֆատ թաղամասին, որի շքերթին սովորաբար մասնակցում են շոտլանդական մի քանի օթյակներ և հաճախ որոշներն այլ երկրներից: Շրջանների մեծ մասում շքերթի գտնվելու վայրը տարեցտարի տատանվում է ՝ պտտվելով հարմար քաղաքների միջով: Բելֆաստը բացառություն է, այն պահպանել է քիչ թե շատ նույն երթուղին երկար տասնամյակներ: Միակ խոշոր շքերթը Տասներկուերորդից հետո հոկտեմբեր ամսվա վերջին կիրակի օրն է, երբ օթյակները նշում են Բարեփոխումների օրը՝ եկեղեցու շքերթով:

Որոշ զբոսանքներ հիշեցնում են պատմական իրադարձություններ: Հատկանշական է, որ հուլիսի 12-ի երթերը դիտարկում են Բոյնի ճակատամարտը: Հուլիսի 1-ին Հյուսիսային Իռլանդիայում անցկացվող երթերն ի սկզբանե նշում էին 36-րդ (Ուլսթեր) դիվիզիայի մասնակցությունը Սոմի ճակատամարտում: Խնդիրների սկզբից ի վեր, այս շքերթների մեծ մասը վերածվել է «մինի տասներկուերորդի» և քիչ ակնհայտ կապ ունի Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետ:

Կան մի քանի բացահայտ հիշատակալի շքերթներ[2]: Բարեփոխումների օրվա շքերթները Մարտին Լյութերի պատվին են, ով իր 95 թեզիսները մեխեց եկեղեցու դռանը Վիտենբերգում, սկսելով այն բարեփոխումը, որը բողոքական եկեղեցիների մասին էր:

Շքերթների ձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Orangemen in typical marching wear.

Բոլոր Նարնջագույն զբոսանքները ներառում են առնվազն մեկ օթյակ՝ աստիճանավորների հետ: Օթյակը գրեթե միշտ ուղեկցվում է երթային նվագախմբով, հաճախ սրնգային նվագախմբով, բայց նաև գլաձայն սրնգով ու թմբուկով, արծաթով, փողային և ակորդեոնի նվագախմբերով: Մասնակիցները տատանվում են մեկ օթյակից, մինչև տասնյակ օթյակներ այնպիսի խոշոր իրադարձությունների համար, ինչպիսիք են տասներկուերորդը: Տարեց կամ տկար օթյակի անդամները հաճախ շքերթի երթուղով երթևեկում են այնպիսի տրանսպորտային միջոցներով, ինչպիսիք են սև տաքսիները:

Վերջին տասնամյակներին շատ է տարածվել կանանց օթյակների քայլելը, չնայած տղամարդիկ շքերթների ժամանակ դեռ մեծամասնություն են կազմում: Ավելի մեծ զբոսանքները, հատկապես Տասներկուերորդ օրը, կարող է գլխավորվել սպիտակ ձիու վրա գտնվող գործչի կողմից, հագնված, ինչպես Վիլհելմ III Օրանացին: Մի քանի շքերթներ ընդգրկում են մյուսները ՝ պատմական շքեղ հագուստով կամ, ավելի հազվադեպ, մի բոց, ինչպիսին էր 1990-ի տասներկուերորդ տոնակատարությունների համար կառուցված Mountjoy, նավը, որը վերացրեց Դերիի պաշարումը:

Զարդարանքներ և պարագաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շքահանդեսում նարնջագույնները սովորաբար կրում են մուգ կոստյումներ: Որոշ նարնջագույններ կրում են գլխարկներ և քայլում են անձրևանոցներով, չնայած դա պարտադիր չէ: Քայլողները կրում են V-աձև նարնջագույն կոլերտետներ (հաճախ անճշտորեն կոչվում են կապանքներ), որոնք կրում են իրենց օթյակի համար, և հաճախ կրծքանշաններ, որոնք ցույց են տալիս հաստատության կողմից շնորհված աստիճանները և օթյակում զբաղեցրած պաշտոնները: Օթյակի որոշ սպաներ ունեն աշխատավոր բռունցքներ, և շատ քայլողներ կրում են սպիտակ ձեռնոցներ, չնայած այն ավելի քիչ տարածված է դարձել: Օթյակների մեծ մասում կա առնվազն մեկ դրոշ, ամենատարածվածը՝ Միության դրոշը: Մյուս ընդհանուր դրոշները ներառում են Ulster Banner, Շոտլանդիայի դրոշը և Նարնջագույն շքանշանի դրոշը: Օթյակները նույնպես սովորաբար կրում են օթյակի անունն ու համարը կրող պաստառ, որը սովորաբար պատկերում է Վիլհելմ III Օրանացուն գոնե մի կողմով: Այլ հայտնի պաստառների թեմաներ են օթյակի հանգուցյալ անդամները, տեղական տեսարժան վայրերն ու թագով Աստվածաշունչը:

The "Red Hand Defenders" flute band marching with the Orange Order in Newtownstewart on 12 July 2010. The flags being carried are the Union Flag, Ulster Banner and Boyntandard.

Նվագախմբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորաբար, յուրաքանչյուր օթյակում կա մեկ նվագախումբ: Որոշ նվագախմբեր պաշտոնական կապեր ունեն օթյակի հետ, բայց շատ դեպքերում այն պարզապես վարձվում են մեկ օրվա համար: Նվագախմբերն ու օթյակները զուգորդվում են բերանով, նվագախմբի կամ օթյակի միջոցով գովազդվում են բողոքական հրատարակություններ, ինչպիսիք են Orange Standard-ը կամ օթյակի անդամի կողմից շատ նվագախմբերի ձայնագրությունները լսելու արդյունքում: Նվագախմբերի մեծամասնությունն ունի խիստ բողոքական բարք և ցուցադրում է բարեյներ և դրոշներ ՝ կապված հավատարմության հետ, իսկ որոշ դեպքերում ռազմականացված խմբերի հետ: Շատերը կապված են կամ կոչվում են բողոքական տարածքներից, ինչպիսին է Բելֆաստի Շանկիլ ճանապարհը, չնայած «Շանկիլ ճանապարհ» նվագախմբերի թիվը հուշում է, որ նրանց անդամներից շատերը պետք է լինեն նաև այլուր: 1985 թվականին մտահոգված լինելով, որ որոշ նվագախմբերի պահվածքը վարկաբեկում է պատվերը Մեծ Նարնջագույն օթյակը ստեղծեց պայմանագրերի համակարգ, որը պահանջում էր նվագախմբերի պատշաճ պահվածք: Ըստ գրող և նախկին Orangeman Brian Kennaway-ի պայմանագրերը անարդյունավետ են, հիմնականում այն բանի համար, որ պատվերը չի ցանկանում կատարել դրանք[3]:

Հակասություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

A loyalist mural located off the Shankill Road supporting the Portadown Orangemen in the Drumcree parade dispute.

Նարնջագույն շքանշանի ամբողջ պատմության ընթացքում, Նարնջագույն զբոսանքները զբաղվել են ընդդիմության, ինչպես կաթոլիկների, այնպես էլ ազգայնականների կողմից, որոնք նրանց համարում են աղանդավոր և հաղթական և լայն հասարակությունից՝ անհարմարությունների և հակասությունների պատճառով: Չնայած շատ ազգայնականներ շքերթնորը վիրավորական են համարում, հակամարտությունը առաջանում է միայն այն ժամանակ, երբ շքերթը անցնում է կաթոլիկների գերակշռող տարածքով կամ դրան մոտ: Անախորժությունների ընթացքում երթի մասնակիցներից շատերը բանավոր բռնության էին ենթարկվել, առարկաներ նետվեցին նրանց վրա, նրանք ներգրավված էին դիտորդների չարաշահման մեջ, ինչը մինչ այժմ անում են երթին հաջորդող քայլողները[4]: Երթի տարածքը պահանջում է ոստիկանության զգալի ներկայություն `բռնությունը կանխելու համար: 70-ականների սկզբին շքերթը մի քանի անգամ արգելվեց, սակայն ոչ մի անգամ հուլիսի 12-ին[5]:

Ներկայումս Հյուսիսային Իռլանդիայում անցկացվող ավելի քան 2000 տարեկան շքերթներից միայն քչերն են համարվում մեծապես վիճելի: Ամենահայտնին Դրումցրիի հակամարտությունն է: Դրումցրիի տարածքը, հայտնի է իր շքերթային վեճերի պատմությամբ՝ Պորտադաունի մերձակայքում, սկսած 19-րդ դարից: Ներկայիս վեճը կենտրոնանում է շքերթների հանձնաժողով մերժման վրա, որը թույլ է տալիս Պորտադաունին տեղավորել Կաթոլիկ Գարվագի ճանապարհով հուլիսի սկզբին անցկացվող ամենամյա տոնակատարությունների ժամանակ[6]: Հակամարտությունը հանգեցրեց լուրջ խռովությունների 1990-ականների վերջին, սակայն վերջին տարիներին տարածքը համեմատաբար հանգիստ էր:

Թմբուկի և այլ շքերթի հակառակորդները առաջարկել են շքերթների դեմ մի քանի փաստարկներ.

  • Որ նրանք աղանդավոր են ՝ անկախ իրենց երթուղուց
  • Որ նրանք նշում են իռլանդական կաթոլիկության պարտությունը
  • Որ երբ նրանք անցնում են կաթոլիկական տարածքներ, դրանք հատկապես վիրավորական են և հաղթական
  • Դրանք լուրջ անհարմարություն են պատճառում բնակիչներին, քանի որ ճանապարհները պետք է փակվեն, և, մասնավորապես, վիճելի տարածքներում մերժվում է ճանապարհների մուտքը

Դիտորդներից մեկը նույնիսկ պնդում է, որ Նարնջագույն ինստիտուտը և դրա ցույցերը ժխտում են ազգայնականներին և կաթոլիկներին՝ իրենց մարդու իրավունքները[7]:

Նարնջագույն շքանշանը և դրա կողմնակիցները հակադարձել են, որ.

  • Շքերթները աղանդավորական չեն, և որ աղանդավորական ցանկացած գործողություն կամ բռնություն իրականացվում է դրսից և «կախաղանից», որի վրա պատվերը վերահսկողություն չունի
  • Այդ անհարմարության պատճառը հիմնականում ոստիկանությունն է ՝ երթի մասնակիցներին իրենց հակառակորդի բռնությունից պաշտպանելու անհրաժեշտությունը
  • Որ վեճերը իրականում շքերթի մասին չեն, այլ հանրապետականների համար բողոքականության վրա հարձակվելու միջոց են:

Նրանք պնդում են, որ իրենք ունեն հիմնարար «երթի իրավունք», որ ցանկացած խումբ պետք է կարողանա քայլել «Թագուհու մայրուղով» ՝ առանց միջամտության: Գործնականում, այնուամենայնիվ, կարգը հակված էր հակադրվել հանրապետականների և այլ «անհավատարիմ» խմբերի երթերին ՝ պատճառաբանելով, որ գոյություն չունի խռովություն շքերթելու իրավունք:

Կարգը վարում է բնակիչների խմբերի հետ չբանակցելու քաղաքականություն, քանի որ կարծում է, որ դրանք գերակշռում են Sinn Féin-ում և չեն ներկայացնում բնակիչների իրական կարծիքները[8]:

2011 թվականին Հյուսիսային Իռլանդիայի ողջ տարածքում գտնվող Orangemen-ի շրջանում անցկացված հարցման արդյունքում 58% -ը նշել է, որ նրանց պետք է թույլ տրվի երթով անցնել ազգայնական տարածքներ առանց սահմանափակումների, իսկ 20% -ը նշել է, որ նախ պետք է բանակցեն բնակիչների հետ[9]:

Զբոսանքները Հյուսիսային Իռլանդիայից դուրս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Orange parade in Glasgow (1 June 2003).

Նարնջագույն զբոսանքները տարածված էին ամբողջ Հյուսիսային Իռլանդիայում, հատկապես հուլիսի 12-ին: Բաժանումից ի վեր Իռլանդիայի Հանրապետությունում բնակվողները քանակով պակասել են ՝ տեղական հակամարտության և Հանրապետության բողոքական բնակչության թվաքանակի անկման պատճառով: Դուբլինում վերջին զբոսանքը կատարվել է 1937 թվականին, իսկ Հանրապետությունում մնացած միակ զբոսանքը տեղի է ունենում Ռոսնովլագում, Դոնեգալ կոմսությունում, Հյուսիսային Իռլանդիայի հետ սահմանի մոտ: 2006 թվականին Դուբլինում նախատեսվում էր անցկացնել երթ, որը կազմակերպվել էր Սիրեք Ուլստերը `արհմիության շքանշանով՝ ոգեշնչված Նարնջագույն շքանշանի կողմից:

Նարնջագույն զբոսանքները շարունակվում են Շոտլանդիայի տարածքով մեկ, բայց դրանք կենտրոնացված են Գլազգոյում, Էդինբուրգում, Լանարքշիրում, Այրշայրում, Ռենֆրեյշիրում և Արևմտյան Լոթիայում[10]:

2003 թվականին 1029 շոտլանդացիներից անցկացված հարցումներից պարզ դարձավ, որ 53%-ը կողմ է, կամ կտրականապես կողմ է Նարնջագույն զբոսանքների արգելելուն, իսկ 24%-ը դեմ է դրանց արգելմանը: Այս պատասխանողներից կաթոլիկներն բողոքկաններից ավելի շատ էին ասում, որ պետք է արգելեն Նարնջագույն զբոսնքները (համապատասխանաբար 66% և 39%)[11]:

Ընդունված է, որ իրադարձությունները, ինչպիսիք են ազգային օրերը, նշվում են շքերթներով այլ կրոնական և այլ կազմակերպությունների կողմից, ինչպիսիք են սկաուտները և տղաների ջոկատը, բայց բացի միանգամյա տարեդարձներից, ինչպիսիք են հարյուրամյակները, դա ձգտում է լինել այդպիսի սահմանը: Սա կտրուկ հակադրվում է Նարնջագույն զբոսանքներին, որը Գլազգոյի որոշ շրջաններում ամռան ամիսների որոշ հատվածներում կարելի է տեսնել և լսել գրեթե ամեն օր: Հետևաբար, և նաև անհամաչափ ծախսերի պատճառով, Գլազգոյի քաղաքային խորհրդում նախաձեռնություններ են ներկայացվել երթերի քանակը սահմանափակելու վերաբերյալ[12]:

Նարնջագույն զբոսանքների հաճախականության և ավելի լայն հասարակության նորմերի միջև եղած այս անջատումը պատճառ է դարձել, որ զբոսանքներն ավելի լայն քննադատության ենթարկվեն` որպես ատելության և բռնության դրդապատճառներ[13]: Շոտլանդիայի Մեծ Նարնջագույն օթյակը աջակցել է ոստիկանության քայլերին` հանդիսատեսին տուգանել աղանդավոր գործունեության համար[14]: Մեծ վարպետ Յան Ուիլսոնն ասել է «Բոլոր ջանքերը, որոնք ուղղվել են մեր շահերը պաշտպանելուն, կարող են ոչնչացվել քչերի հիմարությամբ»[13]:

20-րդ դարի վերջին Ավստրալիայում երթերը սովորական էին: 1890-ականների և 1900-ականների Կալգորլի և Բոուլդերի երթերը բախում առաջացրեցին կաթոլիկների և բողոքական երթի մասնակիցների միջև: Վերջին տարիներին անդամակցության աճը Ավստրալիայում վերածնունդ է ապրում Նարնջագույն շքանշանի համար, և այժմ Ադելաիդայում անցկացվում է տարեկան հուլիսի տասներկուերորդ շքերթ[15]: Նոր Զելանդիայում զբոսանքները շարունակվում էին առնվազն մինչև 1920-ականները, բայց այլևս տեղի չեն ունենում[16]:

Կանադայում, Նարնջագույն շքանշանները մեծ հասարակական առիթ էին հուլիսի 12-ին, մասնավորապես Օնտարիո և Նյուֆաունդլենդ նահանգներում, որոնք ունեն ամուր հավատարիմ ժառանգություն ամերիկյան հեղափոխության ժամանակներից: Տորոնտոյի Նարնջագույն շքերթն անցկացվում է ամեն տարի 1821 թվականից ի վեր[17][18], սակայն վերջին տասնամյակների ընթացքում նրա մասնակցությունը նվազել է: Որոշ շքերթներ շարունակում են անցկացվել Կանադայի այլ տարածքներում: Լիվերպուլում նարնջագույն զբոսանքներ են տեղի ունեցել[19]:

Վիիքպահեստ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «50 Orange lodges take part in Donegal parade».
  2. ↑ Helen Robinson, 'Remembering War in the Midst of Conflict: First World War Commemorations in the Northern Irish Troubles', 20th Century British History, 21, 1 92010), pp86-7.
  3. ↑ Brian Kennaway, The Orange Order: A Tradition Betrayed, London, 2006, pp. 73–4.
  4. ↑ https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-glasgow-west-44794667
  5. ↑ 'Future policy on processions etc., First Report of the Joint Working Party on Processions etc. (Final Draft)', December 1970, p. 9, HA/32/2/39, Public Records Office of Northern Ireland.
  6. ↑ «CAIN: Issues: Parades: Drumcree developments». Cain.ulst.ac.uk. Վերցված է 15 January 2013-ին.
  7. ↑ Mulholland P. (1999) Drumcree: A Struggle for Recognition. Irish Journal of Sociology Vol. 9
  8. ↑ Orange Order press release. Արխիվացված 4 Սեպտեմբեր 2006 Wayback Machine
  9. ↑ "Order poll on Catholic 'IRA sympathy'" Արխիվացված 23 Նոյեմբեր 2011 Wayback Machine. UTV News. 22 November 2011. Retrieved 25 November 2011.
  10. ↑ «Review of Marches and Parades in Scotland». Scotland.gov.uk. Վերցված է 15 January 2013-ին.
  11. ↑ «Sectarianism in Glasgow - Final Report». NFO Social Research for Glasgow City Council. January 2003. Վերցված է 7 July 2018-ին.
  12. ↑ «Orange parades to be limited in Glasgow city centre». BBC. 9 December 2010. Վերցված է 1 September 2020-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 Tolmie, Andrew (26 June 2005). «Bigots hijack Orange parade». Sunday Mirror. Վերցված է 10 March 2010-ին.
  14. ↑ «Warning to bigots over Orange Walk behaviour». Evening Times. 4 July 2008. Վերցված է 1 September 2020-ին.
  15. ↑ «Official Loyal Orange Institution of South Australia Facebook Page».
  16. ↑ Ruth Dudley Edwards, The Faithful Tribe: An Intimate Portrait of the Loyal Institutions, London, 2000, p. 136.
  17. ↑ Jenny, Yuen (9 July 2011). «Toronto's Orange parade marches through history». Toronto Sun.
  18. ↑ «Upcoming events». Grand Orange Lodge of Canada. Վերցված է 5 July 2014-ին. «Toronto's 194rd Annual Orange Parade Saturday July 12th, 2014»
  19. ↑ Administrator, liverpoolecho (11 May 2008). «Orange Order's Capital of Culture parade».
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Siranush_Sahakyan18/Ավազարկղ1&oldid=7522480» էջից