Մասնակից:Օլեսյա Սահակյան/Ավազարկղ 10002

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ուիլյամ Հենրի Հարիսոն (անգլ.՝ William Henry Harrison, ), ամերիկացի զորապետ, քաղաքագետ և Միացյալ Նահանգների իններորդ նախագահը (1841 թվականի մարտի 4 -ապրիլի 4)։ Հարիսոնը մահացել է երդում տալուց մեկ ամիս հետո։[1]

Երիտասարդություն և ռազմական կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարիսոնը վերջին նախագահն էր, որը ծնվել էր մինչև հեղափոխական պատերազմը և ունոեր Բրիտանիայի քաղաքացիություն:[2] Վիլյամի հայրը՝ Բենջամին Հարիսոնը, Վիրջինիայի պլանտատոր էր, որն ակտիվորեն ներգրավված էր ամերիկյան քաղաքականության մեջ։ Նա 1776 թվականին ստորագրել է Անկախության հռչակագիրը, իսկ 1781-1784 թվականներին հանդիսանում էր իր նահանգի նահանգապետը:[3]

1791 թվականի ծառայել է բանակում, սահմանին պայքարել է հնդկացիների դեմ և եղել է գեներալ Ուեյնի ադյուտանտը[4]: 1795 թվականին մասնակցել է Օհայոյի համար մղվող պատերազմում[5]:

1798 թվականին թոշակի է անցել և ներգրավվել քաղաքականության մեջ: Նա Ինդիանայի երկրամասի առաջին նահանգապետն էր (1800-1813)[6]: Այս պաշտոնում զբաղվում էր անգլո-ամերիկյան բնակավայրերի ընդլայնմամբ և հնդկացիներից հողեր ձեռք բերելով, ինչը հրահրել է վերջիններիս բողոքը և առաջնորդող Թեքումսեի ղեկավարած հակաամերիկյան ռազմական ապստամբության[7][8][6][9]:

1811 թվականին Հարիսոնը ճանաչվել է ազգային հերոս՝ Տիփեկանի ճակատամարտում հաղթելով հնդկացիներին, որի համար նրան անվանել են «Tippecan» կամ «Old Tippecanoe» (eng. Old Tippecanoe): 1812 թվականին նա ղեկավարել է պետության բոլոր ուժերին ընդդեմ Թեքումսեի համադաշնության (որին աջակցում էին բրիտանացիները 1812-1814 թվականների անգլո-ամերիկյան պատերազմի ժամանակ) և նրան պարտության մատնեցին Կանադայի Թեմզ գետի վրա։ Թեքումսեն փլուզվել էայս ճակատամարտում: Նմանատիպ հաղթանակը շահել է ոչ միայն հնդկացիների, այլև հավերժական թշնամու`բրիտանացիների նկատմամբ, ավելի բարձրացնելով Հնդկաստանի նահանգապետի հեղինակությունը: Այնուամենայնիվ, Հարիսոնի տարածքում ստրկությունը թույլատրելու փորձերը խափանվել էին տեղական օրենսդիր մարմնի կողմից[10]:

Քաղաքական գործունեությունը պատերազմից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նա եղել է Ներկայացուցչական պալատի (1816-1819) անդամ և սենատոր (1824-1828) Օհայոյից: 1828-1829 թվականներին Կոլումբիայում դեսպան էր: 1830-ական թվականներին ապրում էր Հյուսիսային Բենդում՝ չլինելով հարուստ, թոշակի անցնելով, խնայելով և եկամուտներ բերելով իր ֆերմայից: Նա փորձել է բիզնես ունենալ, սակայն տարբեր պատճառներով փակել է վիսկիի գործարանը: Եկամտի աղբյուրը բազմաթիվ ինքնակենսագրականներն էին (1840-ական թվականներին տպագրվել էին ավելի քան տասնյակ նման գրքեր), որոնք նրան գովազդում էին: 1836-1840 թվականներին եղել է Համիլթոնի շրջանային դատարանի անդամ: 1836 թվականին Վիգերի կուսակցության նախագահի թեկնածու էր: Բայց հաջորդ անգամ՝ 1840 թվականին դարձել է ընդդիմության թեկնածու և քանի որ պետությունները գտնվում էին տնտեսական ճգնաժամում՝ լիակատար հաղթանակ է տարել:[11] Թայլերը նրա հետ ընտրվել էփոխնախագահ. նրանց քարոզչական կարգախոսն էր՝ «Թիփեքանոն և Թայլերը նույնպես» (անգլ.՝ Tippecano and Tyler too)։

Նախագահություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարիսոնը պաշտոնը ստանձնել է 1841 թվականին 68 տարեկան հասակում, ով Դոնալդ Թրամփից (2016 թվականին ընտրվել է 70 տարեկան հասակում) և Ռոնալդ Ռեյգանից (2016 թվականին, 69 տարեկան հասակում) հետո ամենատարեց նախագահն էր։ Մարտի 4-ի երդման օրը եղանակը ցուրտ էր և քամոտ, բայց նախագահը պետք է ցույց տար, որ նույնքան հերոս է, որքան երեսուն տարի առաջ Տիպեկանը: Նրա երդմնակալության ելույթը տևել է գրեթե երկու ժամ՝ ձիու վրա, որն ամերիկյան պատմության մեջ ամենաերկարն էր (չնայած որ Հարիսոնի ընկեր ու գործընկեր Դանիել Ուեբսթերը փորձել է այն կրճատել)՝ առանց գլխարկի և վերարկուի քամու տակ կանգնած[12]:

Հարիսոնը խոստացել է վերականգնել Միացյալ Նահանգների բանկը և ընդլայնել իր վարկավորման հնարավորությունները`արժեթղթեր թողարկելով (այսպես կոչված, ամերիկյան Հենրի Քլեյի համակարգը), մի կողմ դնել Կոնգրեսի օրենսդրական հարցերը, որոնք զսպված են նրա վետոյի գործածմամբ: Նաև խոստացել է չեղարկել Ջեքսոնի համակարգը հանքարդյունաբերության համակարգի պատվերով, որակյալ կադրեր ստեղծելու համար հովանավորել և ոչ թե բարելավել սեփական դիրքերը կառավարությունում[13]:

Սակայն հակառակ այն տարածված լեգենդի, որ Հարիսոնի թոքաբորբը երդմնակալության օրը մրսածության արդյունք էր` նա իսկապես ռինիտ ուներ:

Հիվանդության վտանգավոր դրսևորումը տեղի է ունեցել միայն մարտի 26-ին, զբոսանքից հետո, որի ընթացքում նախագահը կրկին մրսել է[14]:

Այդ ժամանակ աշխատանքի ծանրաբեռնված գրաֆիկի և այցելուների գրեթե անվերջ ընդունելությունների պատճառով, Հարիսոնը ֆիզիկապես և հուզականորեն ծանրաբեռնված էր, հանգստի ժամանակ չուներ, փորձում էր շարունակել կատարել իր պարտականությունները: Նախագահի վրա ճնշում է գործադրվել նրա կուսակցության անդամների կողմից՝ պահանջելով բոլոր դեմոկրատների հեռացումը բոլոր պաշտոններից, իսկ Հարիսոնը սպառնացել է հրաժարական տալ: Նա փորձել է պատասխանատու կերպով կատարելագործել նախարարությունները՝ անձամբ այցելելով այդ ժամանակի բոլոր վեց գերատեսչությունները, Ուեբստերի միջոցով հրահանգներ տալով, որ աշխատակիցների նախընտրական քարոզարշավը կշարունակվի համարվել աշխատանքից ազատվելու հիմք: Կառավարության կազմում իր թեկնածուներին առաջ մղող հեղինակավոր և ազդեցիկ կոնգրեսական Վիգերը, որին նախագահը մերժել է՝ անընդհատ փորձել է խանգարել Հարիսոնի գործունեությանը: Դա խանգարում էր կառավարության և Կոնգրեսի բնականոն գործունեությանը: Բացի Քլեյից, Սպիտակ տունն էին ժամանել մի շարք պաշտոնյաներ, որոնք ցանկանում էին հանդիպել նախագահի հետ: Արդյունքում, Հարիսոնը պառկել է, իսկ սովորական մրսածությունը վերածվել է թոքաբորբի: Բուժման համար բժիշկներն օգտագործել են ափիոն, կաստորեղեն յուղ, տզրուկներ, ռավավոլֆիայի օձի թուրմ, բայց այդ բուժումը միայն վատթարացրել է նախագահի առողջությունը, որը ընկել է վատ վիճակի մեջ և մահացել 1841 թվականի ապրիլի 4-ին, ժամը 00: 30-ին:[15] Նրա վերջին խոսքերը ՝ զառանցանքով, հետևյալն էին՝

«Պարոն, ես ուզում եմ, որ դուք հասկանաք կառավարման իրական սկզբունքները: Ես ուզում եմ, որ դրանք կյանքի կոչվեն, այլ բան չեմ խնդրում:»

2014 թվականին իրականացված բժշկական վերլուծությունը, որը հիմնված է Դոկտոր Միլերի գրառումների և Սպիտակ տան ջրամատակարարման համակարգի վիճակի վրա՝ հանգեցրել է այն եզրակացության, որ ծայրահեղության պատճառով սեպտիկ ցնցումները հավանաբար մահվան պատճառ են դարձել[16][17]:

Հարիսոնը ամերիկյան ամենաքիչ ղեկավարած նախագահն էր, ով նախագահ էլ է 30 օր, 12 ժամ և 30 րոպե: Նա առաջին նախագահն էր, որը մահացել է պաշտոնավարման ընթացքում: Կա մի լեգենդ, որ նրա մահվան պատճառի հետևանքը ՝ «Թեքումսեի անեծքն էր»:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Freehling, William (October 4, 2016). «John Tyler: Domestic Affairs». Charllotesville, Virginia: Miller Center of Public Affairs, University of Virginia. Վերցված է March 9, 2019-ին.
  2. ↑ Buescher, John. «Tippecanoe and Walking Canes Too». TeachingHistory.org. Վերցված է October 8, 2011-ին.
  3. ↑ Langguth, A. J. (2006). Union 1812: The Americans Who Fought the Second War of Independence, New York: Simon & Schuster. 0-7432-2618-6. p. 206
  4. ↑ Freehling, William (October 4, 2016). «William Henry Harrison: Life In Brief». Charlottesville, Virginia: Miller Center of Public Affairs, University of Virginia. Վերցված է March 8, 2019-ին.
  5. ↑ Freehling, William (October 4, 2016). «William Henry Harrison: Impact and Legacy». Charlottesville, Virginia: Miller Center of Public Affairs, University of Virginia. Վերցված է March 9, 2019-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «William Henry Harrison Biography». About The White House: Presidents. whitehouse.gov. Արխիվացված է օրիգինալից January 22, 2009-ին. Վերցված է June 19, 2008-ին.
  7. ↑ Smith, Howard; Riley, Edward M., eds. (1978). Benjamin Harrison and the American Revolution. Virginia in the Revolution. Williamsburg, VA: Virginia Independence Bicentennial Commission. էջեր 59–65. OCLC 4781472.
  8. ↑ Barnhart, Riker, էջ 315
  9. ↑ «Carter Bassett Harrison». Biographical Directory of the United States Congress. U.S. Congress. Վերցված է September 14, 2016-ին.
  10. ↑ Freehling, William (October 4, 2016). «William Henry Harrison: Life Before the Presidency». Charlottesville, Virginia: Miller Center of Public Affairs, University of Virginia. Վերցված է March 8, 2019-ին.
  11. ↑ «History – Vincennes University». www.vinu.edu. Արխիվացված է օրիգինալից August 16, 2016-ին. Վերցված է July 29, 2016-ին.
  12. ↑ Milligan, Fred (2003). Ohio's Founding Fathers. iUniverse, Inc. էջեր 107–108. ISBN 9780595293223.
  13. ↑ «Patricia M. Clancy – Clerk of Courts: History of the Clerk of Courts Office». Courtclerk.org. Արխիվացված է օրիգինալից June 14, 2007-ին. Վերցված է December 6, 2011-ին.
  14. ↑ http://aprg.web.unc.edu/files/2011/10/Michael-Gerhardt-APRG.pdf
  15. ↑ Remini, Robert (1997). Daniel Webster: The Man and His Time. W.W. Norton & Co. էջեր 520–521.
  16. ↑ Brinkley, Alan; Dyer, Davis (2004). The American Presidency. Houghton Mifflin. ISBN 978-0-618-38273-6. Վերցված է June 21, 2009-ին.
  17. ↑ «Harrison's Proclamation for Special Session of Congress» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) July 24, 2011-ին. Վերցված է June 21, 2009-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Օլեսյա_Սահակյան/Ավազարկղ_10002&oldid=6573696» էջից