Մասնակից:Յան/Ավազարկղ 9

Բաց աղբյուրների հասանելիություն, քաղաքացիական լրագրություն կամ հասարակական լրագրություն, 1999 թվականին հոդվածի վերնագրում Էնդրյու Լեոնի կողմից սահմանված տերմին է Սալոն ամսագրում։ Թեև տերմինը իրականում չի օգտագործվել Լեոնարդի հոդվածի հիմնական տեքստում,վերնագիրն արտացոլում էր Slashdot ինտերնետային տեխնոլոգիաների բլոգի օգտատերերի Jane's Intelligence Review-ի միջև համագործակցությունը։ Գրող Յոհան Ինգլես Լե-Նոբելը խնդրել է կիբերահաբեկչության վերաբերյալ, այնուհետև վերաշարադրել է իր պատմությունը այդ ակնարկների հիման վրա և փոխհատուցում վճարել Slashdot-ի eadersհեղինակների, որոնց տեղեկատվությունն ու խոսքերը նա օգտագործել է։

Այս արտահայտության վաղ օգտագործումը հստակ ենթադրում էր հայտնի լրագրողի կողմից հեղինակային իրավունքով պաշտպանված գրառումների վճարովի օգտագործում, որոնք տեղադրված էին հանրային առցանց ֆորումում։ Այսպիսով, սա վերաբերում էր նորությունների հավաքագրման և փաստերի ստուգման լրագրողական ստանդարտ մեթոդներին և արտացոլում էր նմանատիպ տերմին՝ բաց կոդով հետախուզական տվյալներ, որն օգտագործվում էր 1992 թվականից ռազմական հետախուզության շրջանակներում։

Այդ ժամանակից ի վեր այդ տերմինի իմաստը փոխվել և ընդլայնվել է, և ներկայումս այն սովորաբար օգտագործվում է համացանցային լրագրության նորարարական հրատարակման ձևերը նկարագրելու համար, այլ ոչ թե պրոֆեսիոնալ լրագրողի կողմից նորությունների պատմություններ որոնելու համար։

Հասանելի աղբյուրների լրագրություն տերմինը հաճախ օգտագործվում են առցանց հրատարակությունների լայն տեսակները նկարագրելու համար՝ սկսած կիսամասնակցության վրա հիմնված առցնաց համայնքների լրագրության տարբեր ձևերից (օրինակ՝ NorthWest Voice հեղինակային թերթի նման նախագծեր), մինրև իրական հասանելի նորությունների հրատարակություններthrough to genuine open-source news publications (ինչպես օրինակ՝ իսպանական 20 րոպե, և վիքիլուրեր)։

Համեմատաբար նոր ուղղություն է կոնվերգենտ հարցումների կիրառումը, որոնք թույլ են տալիս ուղարկել և քվեարկել խմբագրական և հոդվածների և կարիքների վերաբերյալ։ Ժամանակի ընթացքում հարցման արդյունքները համընկնում են առավել ընդունված խմբագրականների և կարծիքների հետ, որոնց թվում են Opinionrepublic.com և Digg։ Գիտնականները նաև փորձեր են կատարում լրագրության բուն գործընթացի հետ, օրինակ՝ օգտագործելով բաց աղբյուրներ լրագրողների ստեղծած սյուժեի հիմք ստեղծելու համար։

Կիրառում

Առաջին հայացքից, կարող է թվալ, որ բլոգները համապատասխանում են ներկայիս բաց աղբյուրների հասանելիության ժամանակակից պատկերացումներին։ Այնուամենայնիվ, բաց աղբյուր տերմինի օգտագործումը ներկայումս ակնհայտորեն ենթադրում է այն իմաստը, որը նրան տալիս է բաց կոդով ծրագրային ապահովման շարժումը․ երբ ծրագրի աղբյուրը հրապարակվում է բաց, որպեսզի որևէ մեկը կարողանա գտնել և շտկել սխալները կամ ավելացնել նոր հնարավորություններ. բաց կոդով ծրագրային շարժումը թույլ է տալիս բաց կոդով ծրագրաշարեր, յուրաքանչյուր ոք կարող է նաև ազատորեն վերցնել և վերաօգագործել այս աղբյուրի կոդը՝ սահմանված լիցնենզիայի պարամետրերի շրջանակներում նոր ստեղծագործություններ ստեղծելու համար։

Հաշվի առնելով հեղինակային իրավունքի որոշակի իրավական ավանդույթները, բլոգները չեն կարող լինել բաց աղբյուր այն իմաստով, որ արգելվում է օգտագործել բլոգերի բառերը կամ այցելուների մեկնաբանությունները և դրանք նորից օգտագործել այն ձևով՝ առանց հեղինակային իրավունքի խախտման կամ վճարում կատարելու համար։ Այնուամենայնիվ, շատ բոլգերներ ապավինում են նման նյութերին մեջբերումների միջոցով (հաճախ հղումներով աղբյուրի նյութերին), և հետևում են առաջարկություններին, որոնք ավելի շատ նման են հետազոտությանը, քան լրատվամիջոցներին։

Creative Commons-ը լիցենզային պայմանագիր է, որն օգտակար է որպես բլոգավորմանը բնորոշ նման կառուցվածքային երկընտրանքի իրավական լուծում, և դրա արդյունքը հայտնվում է հիպերհղման միջոցով մեկ այլ հրապարակված հոդվածի, պատկերի, կամ տեղեկատվության մի մասը։ Քանի որ բլոգային աշխատանքները կարող են միանշանակ տեղեկացնել ընթերցողներին և այլ մասնակիցներին Creative Commons-ի միջոցով իրենց տեքստի բաց լինելու մասին, դրանք ոչ միայ բաց են հրապարակվում, այլ նաև թույլ են տալիս յուրաքանչյուրին, գտնել, քննադատել, ընդհանրացնել իրենց աշխատանքները և այլն։

Վիքի աղբյուրներ

Վիքի աղբյուրներ մասնակցային լրագրության կամ քրաուդսորսինգի ձև է, որն օգտագործվում է վիքի տեխնոլոգիաները՝ օգտատերերի միջև համագործակցությունը խթանելու համար։ Համագործակցային լրագրության ձև է։ Վիքի աղբյուրների ամենավառ օրինակը վիքիլուրերն են։ Համաձայն Փոլ Բրեդշոուի՝ գոյություն ունեն վիքի տվյալների հինգ հիմնական տեսակ՝ վիքի աղբյուրների երկրորդ փուլ, որի ընթացքում ընթերցողները կարող են խմբագրել իրենց իսկ ստեղծած հոդվածը, քրաուդսորսինգ, միջոց լուսաբանելու նյութերը, որոնք հնարավոր չէր պատրաստել ինքնուրույն, (հավանաբար նյութատեխնիկական նկատառումներով), բայց որը հնարավոր է դառնում վիքի տեխնոլոգիայի միջոցով, լրացուցիչ վիքի աղբյուրներ կամ տվյալներ, բնօրինակ լրագրության ստեղծում, օրինակ՝ «ստեղծել վիքի հարակից պատմությունների համար», որում վիքին համարվում է որպես բաց հարթակ, որի թեման որոշվում է որոշվում է օգտագործողի կողմից, և որտեղ կարող են ստեղծվել նյութեր, որոնք այլ կերպ չէին լինի, իսկ նութատեխնիկական վիքի աղբյուրները, որոնք ընդգրկում են վիքին՝ հասանելի լինելով միայն իր իսկ մասնակիցներին, որը թույլ է տալիս կիրառել բազմակի հեղափոխություն, ինչպես նաև կարող է նպաստել թափանցիկությանը և/կամ մշտական բնույթին։

Օրինակներ

2004 թվականին վիքիլուրերը որպես վիքի տեխնոլոգիայի վրա ամբողջ լրատվական համակարգը կառուցելու փորձ։ Այնուամենայնիվ, վիքինյութերը և, ըստ էության, Վիքիպեդիան, ամենամեծ հաջողությունն են ունեցել լուսաբանելու խոշոր լրատվական իրադարձությունները, որոն ներառում են մեծ թվով մարդիկ, ինչպիսիք են Կատրինա (փոթորիկը) Վիրջինիայի պոլիտեխնիկակական ինստիտուտի զանգվածային սպանություն, որտեղ առաջին աղբյուրներից տեղեկատվությունը կամ առաջին հաղորդագրությունների առկայությունը կազմում են նյութերի մեծ մասը, և որտեղ զեկույցների հարստությունը արժեքավոր է դարձնում կենտրոնական տեղեկատվական պալատը, Թեվլովը և Ստյուարտը կարծում են, որ վիքիլուրերը և Վիքիպեդիան հատուկ նշանակություն են ստանում այնպիսի ճգնաժամների ժամանակ, ինչչպիսին է Կատրիան փոթորիկը, որը բլոգներում քննարկումներ կամ նոր տեխնոլոգիաների մասին հիշատակումներ է առաջացնում։

Մայք Յամամոտոն նշում է, որ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ վիքիները դառնում են կարևոր հավաքատեղիներ ոչ միայն լրատվական նյութերի, այլ ռեսուրսների, անվտանգության տեղեկագրերի, անհայտ կորածների մասին հաղորդագրությունների և այլ կարևոր տեղեկատվության փոխանակման, ինչպես նաև վիրտուալ աջակցության խմբերի հանդիպման վայր։ Նա դա տեսնում է որպես շարժիչ ուժ՝ համայնքի կարիքը։

2005 թվականի հունիսին, the Լոս Անջելես Թայմս որոշեց փորձարկել Իրաքի պատերազմի մասին վիքիթեքի հետ՝ համացանցում հրապարակելով սեփական խմբագրականը, բայց ընթերցողներին առաջարկելով վերաշարադրել այն՝ օգտագործելով վիքիտեխնոլոգիան։ Փորձը լայնորեն լուսաբանվել է ինչպես նախնական, այնպես էլ հետընտրական մեկանարկից առաջ, ինչպես հիմնական լրատվամիջոցներում, այնպես էլ բլոգոսֆերայում։ Խմբագրության տեսանկյունից, փորձն, ընդհանուր առմամբ, անհաջող է համարվել։

2005 թվականի սեպտեմբերին, Esquire ամսագիրը օգտագործել է Վիքիպեդիան հենց «Վիքիպեդիան AJ Jacobs-ի կողմից» հոդվածի համար։ Նախագծում օգտատերերին կոչ է արվել օգնել Ջեյքոբսին բարելավել հոդվածը՝ նպատակ ունենալով տպագիր ամսագրում հրապարակել հոդվածի «առաջ» և «հետո» տարբերակները։ Նա միտումնավոր մի քանի սխալ թույլ տվեց՝ փորձը մի փոքր ավելի հետաքրքիր դարձնելու համար Առաջին 24 ժամվա ընթացքում հոդվածը ստացել է 224 խմբագրում, 48 ժամվա ընթացքում այն դարձել է 373, և ավելի քան 500-ը, մինչև հետագա խմբագրումը կասեցվի, որպեսզի հոդվածը տպագրվի։

2006 թվականին, Wired փորձարկել է նաև վիքի ռեսուրսների մասին հոդվածը։ Երբ գրող Ռայան Սինգելը իր խմբագրին ներկայացրեց 1,000 բառին նախագիծ-word draft to his editor, "instead of paring the story down to a readable 800 words, we posted it as-is to a SocialText-hosted wiki on 29 August, and announced it was open to editing by anyone willing to register." When the experiment closed, Singel noted that "there were 348 edits of the main story, 21 suggested headlines and 39 edits of the discussion pages. Thirty hyperlinks were added to the 20 in the original story." He continued that "one user didn't like the quotes I used from Ward Cunningham, the father of wiki software, so I instead posted a large portion of my notes from my interview on the site, so the community could choose a better one." Singel felt that the final story was "more accurate and more representative of how wikis are used" but not a better story than would have otherwise been produced:

"The edits over the week lack some of the narrative flow that a Wired News piece usually contains. The transitions seem a bit choppy, there are too many mentions of companies, and too much dry explication of how wikis work.

"It feels more like a primer than a story to me."

However, continued Singel, that didn't make the experiment a failure, and he felt the story "clearly tapped into a community that wants to make news stories better ... Hopefully, we'll continue to experiment to find ways to involve that community more."

In April 2010, the Wahoo Newspaper partnered with WikiCity Guides to extend its audience and local reach. "With this partnership, the Wahoo Newspaper provides a useful tool to connect with our readers, and for our readers to connect with one another to promote and spotlight everything Wahoo has to offer," said Wahoo Newspaper Publisher Shon Barenklau. Despite relatively little traffic as compared to its large scale, WikiCity Guides is recognized as the largest wiki in the world with over 13 million active pages.

Գրականություն վիքի աղբյուրների վերաբերյալ

Էնդրյու Լիխը վիքի կայքերը դասում է ներգրավվածության վրա հիմնված լրագրության ավելի լայն կատեգորիայի, որը ներառում է բլոգեր, քաղաքացիական լրագրության մոդելներ, ինչպիսիք են «OhMyNews»-ը և հավասար հրատարակչական մոդելները, ինչպես նաև Սլեշդոթը, և, որը, նրա կարծիքով յուրահատուկ կերպով վերացնում է պատմական գիտելիքների բացը՝ բովանդակության աղբյուրների ընդհանուր պակասը այն ժամանակահատվածում, երբ նորություններ են հրատարակվում և գրվում են պատմության գրքեր։

Մասնակցայի լրագրությունը, նա պնդում է, որ «այն առցանց լրագրությունը վերածել է ոչ միայն ռեպորտաժի, այլ կյանքի ցիկլի, որի շրջանակներում մշակվում է ծրագրային ապահովումը, օգտատերերը ստանում են նոր հնարավորություններ, ստեղծվում է լրագրողական բովանդակություն, և գործընթացը կրկնվում է՝ ինքնուրույն կատարելագործվելով»։

Ֆրանցիսկոն Վիքին սահմանում է որպես մասնակցության վրա հիմնված լրագրության «հաջորդ քայլը»։ «Բլոգերը օգնում են մարդկանց հրապարակել և արտահայտվել։ Սոցիալական մեդիան թույլ է տալիս գտնել և միավորել այս ցրված բլոգերներին։ Վիքիները հարթակներ են, որոնք օգնում են նրանց, ովքեր գտել են միմյանց համագործակցության նպատակով»։

Առավելություններ

A Wiki can serve as the collective truth of the event, portraying the hundreds of viewpoints and without taxing any one journalist with uncovering whatever represents the objective truth in the circumstance.

Wikis allow news operations to effectively cover issues on which there is a range of opinion so broad that it would be difficult, if not impossible, to summarise effectively in one article alone. Examples might include local transport problems, experiences of a large event such as a music festival or protest march, guides to local restaurants or shops, or advice. The Wikivoyage site is one such example, "A worldwide travel guide written entirely by contributors who either live in the place they're covering or have spent enough time there to post relevant information."

Organisations willing to open up wikis to their audience completely may also find a way of identifying their communities' concerns: Wikipedia, for instance, notes Eva Dominguez "reflects which knowledge is most shared, given that both the content and the proposals for entries are made by the users themselves."

Internally, wikis also allow news operations to coordinate and manage a complex story which involves a number of reporters: journalists are able to collaborate by editing a single webpage that all have access to. News organisations interested in transparency might also publish the wiki 'live' as it develops, while the discussion space which accompanies each entry also has the potential to create a productive dialogue with users.

There are also clear economic and competitive advantages to allowing users to create articles. With the growth of low-cost micropublishing facilitated by the internet and blogging software in particular, and the convergence-fuelled entry into the online news market by both broadcasters and publishers, news organisations face increased competition from all sides. At the same time, print and broadcast advertising revenue is falling while competition for online advertising revenue is fierce and concentrated on a few major players: in the US, for instance, according to Jeffrey Rayport 99 percent of gross advertising money 2006 went to the top 10 websites.

Wikis offer a way for news websites to increase their reach, while also increasing the time that users spend on their website, a key factor in attracting advertisers. And, according to Dan Gillmor, "When [a wiki] works right, it engenders a community – and a community that has the right tools can take care of itself". A useful side-effect of community for a news organisation is reader loyalty.

Andrew Lih notes the importance of the "spirit of the open source movement" (2004b p6) in its development, and the way that wikis function primarily as "social software – acting to foster communication and collaboration with other users." Specifically, Lih attributes the success of the wiki model to four basic features: user friendly formatting; structure by convention, not enforced by software; "soft" security and ubiquitous access; and wikis transparency and edit history feature.

Student-run wikis provide opportunities to integrate learning by doing into a journalism education program.

Թերություններ

Shane Richmond identifies two obstacles that could slow down the adoption of news wikis – inaccuracy and vandalism:

• "vandalism remains the biggest obstacle I can see to mainstream media's adoption of wikis, particularly in the UK, where one libellous remark could lead to the publisher of the wiki being sued, rather than the author of the libel."
• "Meanwhile, the question of authority is the biggest obstacle to acceptance by a mainstream audience."

Writing in 2004, Lih also identified authority as an issue for Wikipedia: "While Wikipedia has recorded impressive accomplishments in three years, its articles have a mixed degree of quality because they are, by design, always in flux, and always editable. That reason alone makes people wary of its content."

Dan Gillmor puts it another way: "When vandals learn than someone will repair their damage within minutes, and therefore prevent the damage from being visible to the world, the bad guys tend to give up and move along to more vulnerable places." (2004, p. 149)

Attempts to address the security issue vary. Wikipedia's own entry on wikis again explains:

"For instance, some wikis allow unregistered users known as "IP addresses" to edit content, whilst others limit this function to just registered users. What most wikis do is allow IP editing, but privilege registered users with some extra functions to lend them a hand in editing; on most wikis, becoming a registered user is very simple and can be done in seconds, but detains the user from using the new editing functions until either some time passes, as in the English Wikipedia, where registered users must wait for three days after creating an account in order to gain access to the new tool, or until several constructive edits have been made in order to prove the user's trustworthiness and usefulness on the system, as in the Portuguese Wikipedia, where users require at least 15 constructive edits before authorization to use the added tools. Basically, "closed up" wikis are more secure and reliable but grow slowly, whilst more open wikis grow at a steady rate but result in being an easy target for vandalism."

Walsh (2007) quotes online media consultant Nico Macdonald on the importance of asking people to identify themselves:

"The key is the user's identity within the space – a picture of a person next to their post, their full name, a short bio and a link to their space online."

"A real community has, as New Labour would say, rights and responsibilities. You have to be accountable for yourself. Online, you only have the 'right' to express yourself. Online communities are not communities in a real sense – they're slightly delinquent. They allow or encourage delinquency."

Walsh (2007) argues that "Even if you don't plan on moderating a community, it's a good idea to have an editorial presence, to pop in and respond to users' questions and complaints. Apart from giving users the sense that they matter – and they really should – it also means that if you do have to take drastic measures and curtail (or even remove) a discussion or thread, it won't seem quite so much like the egregious action of some deus ex machina."

Ryan Singel of Wired also feels there is a need for an editorial presence, but for narrative reasons: "in storytelling, there's still a place for a mediator who knows when to subsume a detail for the sake of the story, and is accustomed to balancing the competing claims and interests of companies and people represented in a story."

'Edit wars' are another problem in wikis, where contributors continually overwrite each other's contributions due to a difference of opinion. The worst cases, notes Lih, "may require intervention by other community members to help mediate and arbitrate".

Eva Dominguez recognises the potential of wikis, but also the legal responsibilities that publishers must answer to: "The greater potential of the Internet to carry out better journalism stems from this collaboration, in which the users share and correct data, sources and facts that the journalist may not have easy access to or knowledge of. But the media, which have the ultimate responsibility for what is published, must always be able to verify everything. For example, in the case of third-party quotes included by collaborating users, the journalist must also check that they are true."

One of the biggest disadvantages may be readers' lack of awareness of what a wiki even is: only 2% of Internet users even know what a wiki is, according to a Harris Interactive poll (Francisco, 2006).

American columnist Bambi Francisco argues that it is only a matter of time before more professional publishers and producers begin to experiment with using "wiki-styled ways of creating content" in the same way as they have picked up on blogs.

The Telegraph's Web News Editor, Shane Richmond, wrote: "Unusually, it may be business people who bring wikis into the mainstream. That will prepare the ground for media experiments with wikis [and] I think it's a safe bet that a British media company will try a wiki before the end of the year."

Richmond added that The Telegraph was planning an internal wiki as a precursor to public experiments with the technology. "Once we have a feel for the technology, we will look into a public wiki, perhaps towards the end of the year [2007]."

Տես նաև

Լրագրություն

• Քաղաքացիական լրագրություն
• Համահեղինակություն
• Անկախ մեդիա
• Kuro5hin, բլոգ բաց գործընթացով գրախոսություն
• Պատմական ժառանգություն
• Բաց հրատարակություն
• Փորձագիտական գնահատում

Գրականություն

• Gillmor, Dan (2004) "We The Media", O'Reilly Media
• Lih, Andrew. "The Foundations of Participatory Journalism and the Wikipedia Project". Conference paper for the Association for Education in Journalism and Mass Communications Communication Technology and Policy Division, Toronto, Canada, 7 August 2004.
• Thelwall, Mike and Stuart, David. "RUOK? Blogging Communication Technologies During Crises". Journal of Computer-Mediated Communication, 2007, p523–548
• Walsh, Jason. "Build the perfect web community". .net Magazine, p39–43, no.165, August 2007

Արտաքին հղումներ

• Open Source Journalism: Journalism as a network