Մասնակից:Մինելի Դերձակյան/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Շմոլ գազով թունավորման հիմնական պատճառ է հանդիսանում մեծ քանակներով վերջինիս ներշնչումը[1]: Ախտանշանները բավականին հաճախ նմանեցնում ենք ՙՙգրիպիՙՙ ախտանշաններին՝ գլխացավեր, թուլություն, սրտխառնոցներ, գլխապտույտներ,ցավեր կրծքավանդակի շրջանում, իրականության աղճատված ընկալում: Ընդ որում ածխաթթվի մոնօքսիդ պարունակող օդի տևական ներշնչումը կարող է բերել գիտակցության կորստի, առիթմիայի ,էպիլեպտիֆորմ նոպաների և նույնիսկ մահվան[2][3]: Դասական թունավորման հիմնական ախտանշան հանդիսացող ՙՙբալանման կարմիր մաշկըՙՙ բավականին հազվադեպ է հանդիպում[3]: Երկարատև թումավորումները ուղեկցվում են հոգնածության զգացումով, հիշողության , ինչպես նաև շարժումերի հետ խնդիրներով[4]: Վերջին ախտանշանները դիտվում են նաև երկարատև ծխողների ու ցիանիդով թունավորումների դեպքում:

Կաղապար:Infobox medical condition (new)

Ածխաթթվի մոնօքսիդով (շմոլ գազով) թունավորումները կարող են լինել և՛ պատահական , և՛ հանդիսանալ որպես որևէ մեկի կյանքին վերջ դնելու փորձ[5]: Ածխածնի մոնօքսիդը՝ CO, անգույն և անհոտ գազ է , որն ի սկզբանե շնչառական համակարգը գրգռող ազդեցությունից զուրկ է[4] :Սինթեզվում է թերայրման ժամանակ , ինչպես նաև կարող է հանդիսանալ օրգանական ռեակցիաների վերջանյութ[4]: Բացի այդ, ածխաթթվի մոնօքսիդ առաջանում է մեքենաների շարժիչներից, գազօջախների ու այլ կենցաղային հարմարանքների օգտագործումից, որոնք գործարկվում են ածխաթթվի հիմքով վառելիքներով[2]: Կարող է հանդիսանալ նաև երկքլոր մեթանի քայքայման արգասիք[6]: Առավել վտանգավոր ազդեցեւթյուններ ունի համապատասղանաբար ածխաթթվի մոնօքսիդի կապումը հեմօգլոբինին, ինչի հետևանքով առաջանում է կարբօքսիհեմոգլոբին (HbCO) տոքսիկ միացությունը, որը խաթարում է արյան միջոցով թթվածնի մատակարարմանը հյուսվածքներ ու բջիջներ, քանզի հեմոգլոբինն այլևս թթվածին կապել չի կարողանում[4]: Այս ամենի հետ մեկտեղ , միոգոբինի և միտոքոնդրիալ ցիտոքրոմ օքսիդազայի ֆունկցիաները ևս խաթարվում են[3]: Ախտորոշումը կատարում ենք չափելով HbCO-ի մակարդակն արյան մեջ , ընդ ուրում չծխողների մոտ այն պետք է լինի 3% -ից , իսկ ծխողների մոտ 10% -ից ավելի[3]:

Միջոցառումերը , որոնք ուղղված են ածխաթթվի մոնօքսիդով թունավորման կանխարգելմանը , ուղղված են ածխաթթվի մոնօքսիդի մակարդակի որոշիչների օգտագործմանը, տարաբնույթ գազեր պարունակող միջավայրերի օդափոխմանը , ծխնելույզներն ու բուխարիները մաքուր պահելուն, մեքենաների շարժիչները սարքին պահելուն[2] :Ածխածնի մոնօքսիդով թունավորված մարդկանց անհրաժեշտ է 100% թթվածնով ապահովել[3][4]:Ընդ որում հիվանդին թթվածին կտանք այնքան ժամանակ քանի դեռ հիմնական ախտանշանները, մասնավորապես, HbCO-ի մակարդակը չի պակասել 10%-ից: Միևնույն ժամանակ նշենք, որ բարձր ճնշման տակ թթվածինն օգնում է ոչ միայն ածխաթթվի մոնօքսիդով , այլ նաև բազմաթիվ այլ թունավորումերի դեպքում, թե ինչ առավելություն ունի սովորական մակարդակով օդի թթվածնի համեմատությամբ, դեռևս բացահայտված չէ[3][5]: Մահվան ցուցանիշը տատանվում է բավականին լայն սահմաններում՝ 1-ից մինչև 30%[3]:

ԱՄՆ-ում ածխաթթվի մոնօքսիդով թունավորումների տարեկան մոտ 20000 դեպք է արձանագրվում , որոնք կապված չեն հրդեհների հետ [2][7]: Շատ երկրներում այն հանդիսանում է ամենատարածված մահացու ելք ունեցող թունավորումերի պատճառը[8]: ԱՄՆ-ում տարեկան , հրդեհների հետ չկապված թունավորումների մոտ 400 դեպք է արձանագրվում[2]: Թունավորումներն ավելի հաճախ գլուխ են բարձրացնում ձմռանը, ավելի կոնկրետ տվյալ գազով աշխատող սարքավորումների օգտագործումից: Ածծաթթվի մոնօքսիդի տոքսիկ ազդեցությունը հայտնի է եղել դեռևս հնագույն ժամանակներից[9]: Այն փաստը , որ հեմոգլոբինը ածխացնի մոնօքսիդի հետ կապվելիս առաջացնում է տոքսիկ միացություն բացահայտվել է 1857 թվականին [10]: Հարկ է նշել ,որ այն թունավոր չէ ֆոտոսինթեզ իրականացնող օրգանիզմների համար[11]:

Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ածխածնի մոնօքսիդը ինքնին թունավոր չէ,իր թունավոր ազդեցությունը թողնում է հեմոգլոբինի հետ կապված վիճակում:Այն հեշտորեն ներծծվում է թոքերով[12]:Գազի ներշնչումը կաթող է բերել հիպօքսիայի, նյարդային համակարգի ախտահարումների , նույնիսկ մահվան:Ընդ որում տարբեր ազգային պատկանելիություն ունեցող մարդկանց մոտ դիտվում է ածխածնի մոնօքսիդի ընկալունակության տարբեր աստիճաններ[13]: Միջինում , 100մգ/լ կամ ավելի պարունակությունը խիստ վտանգավոր են համարվում մարդկանց կյանքի համար[14]: Սրտի արատ ունեցող մարդկանց դեպքում ածխածնի մոնօքսիդով թունավորումը հանգեցնում է կյանքի միջին տևողության նշանակալիորեն կարճեցմանը[15]:Ածխածնի մոնօքսիդի ընկալունակությունը հաշվելիս հաշվի ենք առնում բազմաթիվ գործոններ, մասնավորապես՝ անհատի ֆիզիկական ակտիվությունը, թոքերի օդափոխությունը, առողջական վիճակը՝ ունեցել է արդյոք սրտանոթային հիվանդություններ, անեմիաներ , պորֆիրիաներ, մանգաղաձև անեմիա կամ ժառանգական այլ հիվանդություններ՝ կապված արյան հետ, գլխուղեղի ախտահարումներ, հաշվի ենք առնում նաև սրտային ծավալը,տվյալ շրջանի մթնոլորտային ճնշումն ու անհատի նյութափոխանակային առանձնահատկությունները[16][17][18]:

Ածխածնի մոնօքսիդով թունավորման հետևանքներն առողջության վրա օդում համապատասխան մգ/լ կոնցենրացիաների պայմաններում:[19][20]
Կոնցենտրացիա Ախտանշաններ
35 մգ/լ (0.0035%), (0.035‰) Գլխացավեր ու իրականության աղճատված ընկալում վեցից ութ ժամվերի ընթացքում գազի ներշնչման պայմաններում :
100 մգ/լ (0.01%), (0.1‰) Թույլ գլխացավեր երկու -երեք ժամվա ընթացքում :
200 մգ/լ (0.02%), (0.2‰) Թույլ գլխացավեր երկու- երեք ժամվա ընթացքում , ինչպես նաև տվյալ իրավիճակում ճիշտ դատողությաններ անելու անկարողություն:
400 մգ/լ (0.04%), (0.4‰) Ճակատի շրջանում կենտրոնացած գլխացավեր մեկից երկու ժամվա ընթացքում:
800 մգ/լ (0.08%), (0.8‰) Գլխապտույտներ, սրտխառնոցներ, ցնցումեր 45 րոպեների ընթացքում, որը երկու ժամվա ընթացքում վերանում է :
1,600 մգ/լ (0.16%), (1.6‰) Գլխացավեր, տախիկարդիա, գլխապտույտներ և սրտխառնոցներ առաջին 20 րոպեների ընթացքում , տվյալ կոնցենտրացիայի պայմաններում, առանց բժշկական միջամտությունների մահ ավելի քիչ քան 2 ժամվա ընթացքում:
3,200 մգ/լ (0.32%), (3.2‰) Գլխացավեր, գլխապտույտներ և սրտխառնոց 5-10 րոպեների ընթացքում : Մահվան կբերի մոտ 30 րոպեյի ընթացում:
6,400 մգ/լ (0.64%), (6.4‰) Գլխացավ և գլխապտույտներ մեկից երկու րոպեյի ընթացքում , ցնցումներ, շնչելու անկարողություն և մահ ավելի քիչ քան քսան րոպեյի ընթացքում :
12,800 մգ/լ (1.28%), (12.8‰) Գիտակցության կորուստ 2–3 շնչառական շարժում կատարելուց հետո:Մահ երեք րոպեյի ընթացքում:


Սուր թունավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շմոլ գազով թունավորման հիմնական և ամենաէական վտանգը կայանում է նրանում , որ խաթարվում է դեպի հյուսվածքներ ու բջիջներ թթվածնի մատակարարումը, հետևաբար ախտահարվում են կենտրոնական նյարդային համակարգն ու սիրտը[21]: Սկզբնական ախտանշաններն են ՝ գլխացավերը, սրտխառնոցները,ընդհանուր թուլությունն ու դողէրոցքը[22]:Այս ախտանշանները շատ դեպքերում համընկնում են սննադային թունավորումների, բորբոքման պրոցեսների սկզբնական փուլի ,մասնավորապես, ստամոքսաաղիքային համակարգի բորբոքումների, ինչպես նաև գրիպի հիմնական ախտանշաններին[23]:Գլխացավերը շմոլ գազով սուր թունավորման հիմնական ախտաշանն է : Հիվանդների կողմից նկարագրվում է , որպես բութ, շարունակական , առավել կենտրոնացված ճակատային շրջանում ցավեր[24]: Կոնցենտրացիայի շարունակական բարձրացումն ուղեկցվում է տախիկարդիայով, նվազող զարկերակային ճնշմամբ, սրտային առիթմիայով[25][26], ԿՆՀ ախտանշանները ներառում են ՝ կենտրոնացման անկարողություն,իրականության իռացիոնալ ընկալում ,պատրանքներ, կենտրոնական նյարդային համակարգի ֆունկցիաների ընկճում, ատաքսիա, շնչարգելում, էպիլեպտիֆորմ նոպաներ, գիտակցության կորուստ և մահ[27][28]:Առավել քիչ տարածված ախտանշաններն են ՝սրտամկանի իշեմիան,նախասրտերի ֆիբրիլյացիան, թոքաբորբը, թոքային այտուցները, գլյուկոզի բարձր պարունակությունն արյան մեջ, մկանների նեկրոզը՝ զարգացող ացիդոզի հետևանքով, վերջինս զարգանում է լակտատի կուտակումից, սուր երիկամային անբավարարությունը, մաշկի ախտահարումները, բազմաթիվ խնդիրներ լսողության և տեսողության հետ կապված [29][30][31][32]:

Շմոլ գազով սուր թունավորումներին բնորոշ ախտանշաններն ուղեկցվում են նաև բազմաթիվ նյարդաբանական խնդիրներով: Հիվանդներն ունենում են խնդիրներ բարձր-ինտելեկտուալ գործունեության հետ կապված, ամնեզիաներ, մտավոր հետամնացություն , կարճաժամկետ հիշողության կորուստ, տագնապի զգացողություն, ոչ ճիշտ քայլվածք, Պարկինսոնիզմին բնորոշ ախտանշաններ, դեպրեսիվ տրամադրություն և գլխուղեղի ծոծակային բլթի ախտահարմամաբ պայմանավորված մասնակի կամ ամբողջովին կուրություն: [33][34]Դեպրեսիվ տրամադրությունն ի հայտ է գալիս հիմնականում այն անձանց մոտ, ովքեր մինչ թունավորումն ունեցել են ընկճախտ [35]: Այս ուշ ախտանշաններն ի հայտ են գալիս ավելի քան 50% մարդկանց մոտ, թունավորումից 2-ից 40 օրերի ընթացքում[36]:Բավականին դժվար է կանխատեսել , թե հիվանդներից ում մոտ ի հայտ կգան նյարդաբանական այս ախտանշանները, սակայն միջին հասակը, գիտակցության կորուստները թունավորման ընթացքում, արդեն անհատի մոտ առկա նյարդաբանական հիվանդությունները նշանակալիորեն մեծացնում են ախտանշանների ի հայտ գալու հավանականությունը[37]:

Եվս մեկ դասական ախտանշան , որն առավել հաճախ հայտնաբերվում է մահացած, քամ ողջ մարդկաց մոտ, նրանց բավականին առողջ տեսքն ու կարմիր այտերն են: Կարմիր այտերը , սակայն, որպես ախտորոշման միջոց, չեն օգտագործվում: Արդեն իսկ մահացած մարդկանց մոտ , այն օգտագործվում է , քանզի բնորոշ սփրթնած և սպիտակ մաշկի փոխարեն , տեսնում ենք կենդանի մարդկաց բնորոշ վարդագույն այտեր[38][39]

CO գազով թունավորման ախտանշանները

[40]:

Քրոնիկական թունավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քրոնիկական թունավորման դեպքում շմոլ գազի համեմատաբար քիչ կոնցենտրացիաները հանգեցնում են մշտական գլխացավերի , դեպրեսիաների, ցնցումների, հիշողության կորստի, սրտխառնոցների, լսողության հետ խնդիրների ու փսխումների[41][42]:Դեռևս բացահայտված չէ, արդյոք կարող է քրոնիկական թունավորումը գազի քիչ կոնցենտրացիաների դեպքում բերել նյարդաբանական խանգարումների:[43] Սովորաբար, օրգանիզմից շմոլ գազի հեռացման դեպքում , ախտանշաններն ինքնին վերանում են , եթե կլինիկայում չի արձանագրվել սուր թունավորման դեպք[44]: Արձանագրվել է դեպք, երբ երեք տարվա ընթացքում քիչ կոնցենտրացիաներով շմոլ գազի ներշնչման պայմաններում ՝ վառարանը վառելու պատճառով , անհատի մոտ մշտական հիշողության կորուստ և ուսանելու հետ խնդիրներ են առաջ եկել[45]: Քրոնիկական թունավորումը կարող է սրտանոթային հիվանդություններով տառապող մարդկանց վիճակը զգալիորեն վատթարացնել[46]: Քրոնիկական թունավորումը գլխավոր ռիսկի գործոն է հանդիսանում աթերոսկլերոզի զարգացման համար[47][48]: Ամենամեծ ռիսկային խմբում են գտնվում հղիներն ու սրտի պսակաձև անոթների հետ խնդիր ունեցող անձինք[49]: Փորձարարական կենդանիների մոտ շմոլ գազով թունավորումը բերում է լսողության շեշտակի վատթարացմանը ՝ նույնիսկ բարձր աղմուկների պայմաններում[50]: Մարդկանց դեպքում լսողության վատացում դիտվում է հենց թունավորման ժամանակ:[51] Այս դեպքում աղմուկների ուժգնությունը մեծ նշանակություն չի ունեցել:

Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շմոլ գազ սինթեզվում է օրգանական տարբեր նյութերի թերայրման պայմաններում, այնինչ ռեակցիայի համար բավարար թթվածնային պայմաններում ածխաթթու գազ (CO2) կսինթեզենք: Ածխածնի մոնօքսիդի աղբյուր է հանդիսանում նաև ծխախոտը, օջախները, փայտյա վառարանները , ջեռուցիչները, շմոլ գազով աշխատող սարքավորումները, պրոպանով լիցքավորված սարքավորումները, զոդիչները , խոտհնձիչները , էլեկտրական գեներատորները, ասֆալտապատման մեքենաները [52][53][54][55][56][57][58]: Առավել վտանգավոր է , երբ տվյալ սարքավորումն օգտագործվում է որևէ կառույցներում կամ փակ տարածքներում[59] :

Բեռնատարների հետևում երեխաների երթևեկությունը ևս կարող է հանգեցնել շմոլ գազով թունավորման[60]: Մեքենաների շարժիչների անսարքությունները կարող են հանգեցնել գազի լցմանը մեքենայի խցիկ: Նավերի շարժիչների անսարքությունները ևս հանգեցնում են շմոլ գազի առաջացմանը[61][62]:

Ներկերը ջնջելու համար նախատեսված նյութերում պարունակվում է երկքլորմեթան, որի կատաբոլիզմից ևս առաջանում է ածխածնի մոնօքսիդ[63][64][65][66]:Ածխածնի մոնօքսիդ կարող է առաջանալ նաև փակ տարածություններում ՝ անբավարար թթվածնի պայմաններում , օրգանական որևէ նյութի կատաբոլիզմի արդյունքում[67]:

Ածխածնի մոնօքսիդ առաջանում է հանքերում , որտեղ գազի կոնցենտրացիայի գերազանցումը անգամ երեք տոկոսից, հանգեցնում է մահվան անգամ մեկ անգամ ներշնչում կատարելիս[68]:

Ածխածնի մոնօքսիդ առաջանում է նաև սուզորդնորին ստորջրյա պայմաններում թթվածին մատակարող սարքերից[69]:

Ածխածնի մոնօքսիդ(CO,շմոլ գազ)
Կոնցենտրացիա աղբյուր
0,1 մգ/լ մթնոլորտային օդ,
0.5 - 5 մգ/լ միջին կոնցենտրացիան տներում,
5 - 15 մգ/լ գազօջախների օգտագործման ընթացքում առաջացած ,
100 - 200 մգ/լ Մեքսիկայի կենտրոնական շրջանում մեքենաների շահարկումից,
5,000 մգ/լ տան օջախներից, վառարաններից,
7,000 մգ/լ մեքենաների խլացուցիչների կողմից արտազատված,
30,000 մգ/լ ածխի հանքերից:


Ախտաֆիզիոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրգանիզմի վրա շմոլ գազի ազդեցությունները բավականին բարդ են և համակարգային , դեռևս ամբողջությամբ պարզաբանված չեն[70]:Հայտնի է ածխածնի մոնօքսիդի թունավոր ազդեցությունը հեմոգլոբինին, միոգլոբինին և միտոքոնդրիալ ցիտոքրոմ օքսիդազային կապված վիճակում, որն ամբողջությամբ արգելափակում է թթվածնի մուտքն օրգաններ ու հյուսվածքներ, ինչպես նաև ածխածնի մոնօքսիդի հետևանքով ուղեղի լիպիդների գերօքսիդացումը[71][72][73]:

Հեմոգլոբին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ածխածնի մոնօքսիդի դիֆուզիայի գործակիցը զգալիորեն գերազանցում է թթվածնի դիֆուզիայի գործակցին: Ընդ որում , միակ ֆերմենտը , որի օգնությամբ սինթեզում ենք ածխածնի մոնօքսիդ ՝ հեմ օքսիգենազան է , որը տեղակայված է բոլոր բջիջներում ու քայքայում է հեմը: Նորմայում, արյան պլազմայում ածխածնի մոնօքսիդի կոնցենտրացիան մոտ է 0 մմսս, քանզի ունենալով բավականին բարձր դիֆուզիայի գործակից, մեր օրգանիզմը հեշտությամբ ազատվում է դրանից[74]:Երբ ածխածնի մոնօքսիդը չի հեռացվում օրգանիզմից, այն կապվում է հեմոգլոբինի հետ՝ կարբօքսիհեմոգլոբինի առաջացմամբ, վերջինս ել խաթարում է դեպի օրգաններ ու հյուսվածքներ մաքուր թթվածնի մատակարարումը:Կապը հեմոգլոբինի ու ածխածնի մոնօքսիդի միջև մոտավորապես 230 անգամ առավել ուժեղ է , քան կապը հեմոգլոբինի ու թթվածնի միջև, հետևապես հեմոգլոբինը նախընտրում է կապվել ածխածնի մոնօքսիդի հետ [75][76][77]: Հեմոգլոբինը հեմպրոտեին է , որն ունակ է փոխադրելու չորս մոլեկուլ թթվածին: Այն պրոտոպորֆիրին IX և երկաթի միացություն է իրենից ներկայացնում: Պրոտոպորֆիրին IX իր հերթին կազմված է չորս պիրոլային օղակներից: Պետք է նշել , որ երկաթը կապվում է պիրոլային օղակներին չորս ազոտի ատոմների միջոցով, երկուսին կովալենտ, երկուսին՝ կոորդինացիոն կապերով: Երկաթի երրորդ կոորդինացիոն կապը կամ հինգերորդ կապը նախատեսված է ապոսպիտակուցին , իսկ վեցերորդ կամ չորրորդ կոորդինացիոն կապը նախատեսված է թթվածին տեղափոխելու համար[78]:Ածխածնի մոնօքսիդի մեկ մոլեկուլի կապումն անգամ հեմոգլոբինի հետ, նշանակալիորեն փոքրացնում է հեմոգլոբինի խնամակցությունը թթվածնի նկատմամբ: Հեմոգլոբինն այս պայմաններում պահում է թթվածինը , որը պետք է մատակարարվեր հյուսվածքներին[79]:Այս գործընթացը բնութագրվում է օքսիհեմոգլոբինի փեղեքման կորի տեղաշարժմանը դեպի ձախ[80]:Թեպետև հեմոգլոբինի աֆինությունը թթվածնի նկատմամբ նշանակալիորեն նվազում է շմոլ գազով թունավորումների դեպքում, որոշ քանակությամբ թթվածին մատակարարվում է հյուսվածքներին:Սա հանգեցնում է հիպօքսիայի հետևանքով հյուսվածքների ախտահարումների[81]:Հեմոգլոբինը կարբօքսիհեմոգլոբինի փոխարկման ընթացքում ստանում է բաց կարմիր գունավորում , հետևաբար բաց կարմիր գունավորում են ստանում թե՛ հյուսվածքները, թե՛ խանութներից գնված միսը:

Միոգլոբին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շմոլ գազը կապվում է նաև միոգլոբինի հետ , որը հեմպրոտեին է , ունի 60 անգամ ավելի բարձր խնամակցություն ածխածնի մոնօքսիդի նկատմամբ , քան թթվածնի[82]:Ածխածնի մոնօքսիդի կապվելը միոգլոբինին, նվազեցնում է թթվածին կապելու հնարավորությունը[83]: Կլինիկորեն արտահայտվում է սրտային ծավալի կրճատմամբ ու զարկերակային ճնշման անկմամբ, որը կարող է առաջ բերել ուղեղի իշեմիա[84]:Արձանագրվել են դեպքեր, երբ թունավորման ախտանշանները կրկին վերադարձել են , վերջինս արտահայտվել է բարձրացած կարբօքսիհեմոգլոբինի մակարդակով, որը հետևանք է միոգլոբինից շմոլ գազի ուշ անջատմամբ , և կարբօքսիհեմոգլոբինի ինքնաբերաբար միացմամբ հեմոգլոբինին[85]:

Ցիտոքրոմ օքսիդազա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շմոլ գազի մյուս թունավոր աղդեցությունն ընդգրկում է միտոքոնդրալ շնչառական շղթայի ֆերմենտ ցիտոքրոմ օքսիդազայի հետ կապմամբ , որը պատասխանատու է աշխատող հյուսվածքներ թթվածնի մատակարարման համար:Ածխածնի մոնօքսիդը կապվում է ցիտոքրոմ օքսիդազային առավել թույլ կապով , քան թթվածնին, հետևաբար հանգեցնում է ներբջջային հիպօքսիայի՝ կապվելուց առաջ[86]: Շմոլ գազի ու ցիտոքրոմ օքսիդազայի կապվելը , խաթարում է աերոբ մետաբոլիզմն ու արդյունավետ ադենոզին եռֆոսֆորական թթվի սինթեզին: Բջիջներն այս պայմաններում անցում են կատարում անաերոբ նյութափոխանակությանն ու հանգեցնում հիպօքսիայի, ացիդոզի առաջացման, և , վերջապես, բջիջների մահվան[87]:Ցիտոքրոմ օքսիդազայից ածխաթթվի մոնօքսիդի դիսոցացման տևողությունը բավականին երկար է ,հետևաբար, աերոբ նյութափոխանակության խաթարումը ևս երկարում է [88]:

Ազդեցությունը կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շմոլ գազով թունավորումները , իհարկե, բավականին մեծ ազդեցություն են թողնում առաջնահերթ մեր էրիթրոցիտների վրա՝ բերելով վերջիններիս ձևախախտման , ինչպես նաև առաջացնում մի շարք քիմիական միջնորդանյութեր, որոնք կարող են բերել գլխուղեղի լիպիդային գերօքսիդացման: Ածխածնի մոնօքսիդը հանգեցնում էնդոթելոցիտների ու թրոմբոցիտների կողմից NO-ի անջատմանն եւ թթվածնի ագրեսիվ ձևերի առաջացմանը, ներառյալ պերօքսինիտրիլի[89]: Գլխուղեղում հանգեցնում է միտոքոնդրիումների դիսֆունկցիայի,գլխուղեղի մազանոթներ արնահոսությունների, լեյկոցիտների սեքեստրացիայի և ապոպոզի մեխանիզմի ակտիվացմանը[90]:Այս ամենը հանգեցնում է կենտրոնական նյարդային համակարգի սպիտակ նյութի դեմիելինիզացման՝ Գրինկերի միելինոպաթիայի, որը կարող է հանգեցնել գլխուղեղի այտուցի և նեկրոզի[91]:Գլխուղեղի այս վնասվածքն առաջանում է թունավորումից հետո: Իր բացասական ազդեցությունն է թողնում կոգնիտիվ հատկանիշների, հատկապես՝ հիշողության վրա ու բերում ոչ նորմալ շարժումների: Հետևյալ ախտանշանները կապված են, իհարկե, գլխուղեղի սպիտակ նյութի ու հիմնային կորիզների վնասման հետ[92][93]: Թունավորման այս ախտանշաններին են միանում նաև սպիակ նյութի , գորշ նյութի, ուղեղիկի, հիպոկամպի, գլխուղեղի կեղևի երկկողմանի նեկրոզը[94][95][96][97]:

Հղիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ածխածնի մոնօքսիդով թունավորումներն առաջնահերթ շատ վտանգավոր հետևանքներ կարող են թողնել պտղի վրա: Անբավարար թթվածնի մատակարարման հետևանքով առաջանում է պտղի հիպօքսիա, բացի այդ, ածխացնի մոնօքսիդն ունակ է հաղթահարելու ընկերքային պատնեշն ու կապվելու պտղի հեմոգլոբինի՝պտղի մոտ կարբօքսիհեմոգլոբինի առաջացմամբ, ինչն արդեն անմիջական հիպօքսիայի կհանգեցնի: Ընդ որում , պտղի հեմոգլոբինն ունի 10-15 անգամ առավել բարձր աֆինություն շմոլ գազի նկատմամբ , քան հասուն մարդկանց հեմոգլոբինը՝ հանգեցնելով ավելի վատ հետևանքների , քան հասուն մարդկանց մոտ[98]:Պտղի կարբօքսիհեմոգլոբինն առավել ուշ է անջատվում հեմոգլոբինից, բերելով տարբեր թունավոր քիմիական նյութերի առաջացման [99], հետևապես հղի կանանց թունավորումները շմոլ գազով շատ դեպքրում բերում են պտղի ներարգանդային մահվան[100]:

Ախտորոշումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ դեպքերում ածխածնի մոնօքսիդով թունավորումներն ախտորոշելը բավականին դժվար է , հաշվի առնելով այն փաստը, որ ախտանշանները համընկնում են մեծ թվով այլ հիվանդությունների ախտանշաններին,օրինակ՝ այլ քիմիական նյութերով թունավորումերին, գրիպին ու ինֆեկցիոն պրոցեսներին[101][102]:Հետևաբար, շմոլ գազով թունավորումն ախտորոշում ենք արյան մեջ չափելով վերջինիս կոնցենտրացիան:Հաշվի ենք առնում կարբօքսիհեմոգլոբինի կոնցենտրացիան ու համեմատում արյան հեմոգլոբինի պարունակության հետ[103]:Կարբօքսիհեմոգլոբինի կոնցենտրացիան , ֆիզիոլիգիական նորմայում , չպետք է գերազանցի 5%-ը, իսկ օրական երկու տուփ ծխախոտ օգտագործողների մոտ կարող է հասնել մինչև 9%-ի[104]:Թունավորված մրդկանց արյան մեջ կարբօքսիհեմոգլոբինի կոնցենտրացիան հասնում է 10-30% -ի, իսկ արդեն մահացած մարդկանց արյան փորձանմուշում՝ 30-90% -ի[105][106]:Չնայած որ շատ մարդիկ թունավորումից որոշ ժամանակ անց գանգատվում են գլխապտույտներից, գլխացավերից ու սրտխառնոցներից, նրանց արյան փորձանմուշում կարբօքսիհեմոգլոբինի կոնցենտրացիան նորմայի սահմաններում է , հետևապես կրկնակի թունավորում ախտորոշել այս ախտանշանների հիման վրա չենք կարող:[107]

Չափումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դատաբժշկական փորձաքննություններ ժամանակ ածխածնի մոնօքսիդի կոնցենտրացիան կարող ենք չափել սպեկտրոֆոտոմետրիկ կամ քրոմատոգրաֆիկ եղանակներով, որպեսզի հաստատենք շմոլ գազով թունավորման հետևանքով արձանագրված մահը:

Ածխածնի մոնօքսիդի կոնցենտրացիայի չափման համար լայնորեն կիրառվում է CO-օքսիմետրը:[108][109]Վերջինս օգտագործվում է բժշկական պրակտիկայում այնպես, ինչպես պուլսօքսիմետրը[110]: Այս սարքավորումներն ուղարկելով բազմաթիվ ալիքներ դեպի մատի մազանոթ, չափում են լույսի կլանումը տարբեր տիպի հեմոգլոբինների կողմից[111]:Պուլսօքսիմետրը չենք կարող կիրառել շմոլ գազով թունավորումների ախտորոշումներ իրականացնելիս, քանզի հիվանդի արյան մեձ հեմոգլոբինի հագեցվածությունը թթվածնով նորմայի սահմաններում կարող է լինել

Այս սարքն արտածում է շմոլ գազի կոնցենտրացիան արտաշնչված օդում (մմսս)

[112]:Այս երևեւյթը հանդիպում է այն դեպքերում , երբ կարբօքսիհեմոգլոբինը պուլսօքսիմետրի կողմից սխալմամբ ընկալվում է որպես օքսիհեմոգլոբին[113]:

Շմոլ գազի կոնցենտրացիան հաշվելու համար օգտագործում ենք նաև հատուկ սարքեր, որոնք մեկ շնչառական ցիկլի ընթացքում չափում են ածխածնի մոնօքսիդի կոնցենտրացիան, վերջինս նշանակալիորեն տարբերվում է ներշնչված ու արտաշնչված օդերում համապատասխանաբար[114] [115]:Չափման համար անհրաժեշտ է սկզբում երկար ներշնչում կատարել ու շունչը պահել, որպեսզի արյան կազմում գտնվող CO-ն հասցնի փոխադրվել դեպի թոքեր: Դժվարացած շնչառություն ունեցող մարդկանց դեպքում հետևյալ սարքն օգտագործել չենք կարող, հետևաբար կփոխարինենք հոմոլոգներով:

Տարբերակիչ ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ածխածնի մոնօքսիդով թունավորումն իր հիմնական նախանշաններով շատ նման է այլ հիվանդություններին՝ գրիպ, դեպրեսիաներ, քրոնիկական հոգնածություն, ցավեր կրծքավանդակի շրջանում, գլխացավեր, միգրեն[116]:Ածխածնի մոնօքսիդն իր այս հատկության պատճառով ստացել է ՚՚շատ լավ նմանակող՚՚ անվանումը[117]: Տարբերակիչ ախտորոշումը ներառում է նաև սուր շնչառական դիսթրես համախտանիշը, լեռնային հիվանդություն, կաթնաթթվի կուտակման հետևանքով զարգացած ացիդոզը, դիաբետիկ կետոացիդոզը, մենինգիտները, մեթհեմոգլոբինեմիան, տարբեր օպիատային նյութերով ու ալկոհոլային ըմպելիքներով թունավորումները[118]:


Կանխարգելումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանխարգելիչ միջոցառումներն ընդգրկում են մարդկանց սովորեցնելը ճիշտ օգտվել տնային վառարաններից ու ջեռուցման տարբեր միջոցներից, գազօջախներից , ինչպես նաև շմոլ գազի կոնցենտրացիայի որոշիչների տեղադրումն այդ սարքերի վրա[119], քանզի լինելով անհոտ, անհամ ու անգույն գազ, շմոլ գազը չենք կարող ոչ՛ տեսնել, ոչ՛ էլ հոտն առնել:[120]:

Ածխածնի մոնօքսիդի որոշիչ(դետեկտոր)

ԱՄՆ-ի Սպառողների գնված իրերի ապահովության կոմիտեն հայտարարել է , որ ածխածնի մոնօքսիդի որոշիչների տեղադրումը նույնքան կարևոր է, որքան ծխի որոշիչների տեղադրումը, և խորհուրդ տվել , որ յուրաքանչյուր սեփական տանն ու շենքերում՝ ամեն հարկի հաշվարկով, առնվազն մեկ որոշիչ տեղադրվի[121]:Սարքերը բավականին մատչելի են[122] ու հասանելի , լիցքավորվում են կամ՛ մարտկոցով, կամ՛ տատանողական հոսանքով, կամ՛ էլ առանց լիցքավորման ընդհանրապես[123]:Որոշիչները տեղադրում են սովորաբար գազի աղբյուր հանդիսացող սարքավորումների վրա կամ մերձակայքում: Շմոլ գազի կոնցենտրացիայի բարձրացման դեպքում սարքը ձայն է արձակում ՝ հնարավորություն տալով տարածքում գտնվող մարդկանց էվակուացմանն ու տարածքի ակտիվ օդափոխմանը[124][125]:Ի տարբերություն ծխի որոշիչների, շմոլ գազի որոշիչներն առաստաղի վրա ամրացնելու կարիք չկա:

Ածխածնի մոնօքսիդի որոշիչների օգտագործումն արդեն սովորական է դարձել բազմաթիվ տարածաշրջաններում : ԱՄՆ-ում 2009 թվականից ԱԿՊԱ-ի որոշմամբ պետական կազմակերպություններում ՝ կառույցի բոլոր հարկերում ,տեղադրվել են շմոլ գազի որոշիչներ: Կոնցենրացիայի բարձրացման դեպքում ազդակները փոխանցվում են առողջապահական կազմակերպություններին ու հրշեջ ծառայությանը:

Հիմնական ուղեցույցները որոշիչներ օգտագործելիս ներառում են[126]`

1.որոշիչների լիցքավորիչները պետք ցույց տան լիցքավորման աստիճանը առնվազն տասներկու ժամերի ընթացքում,

2.որոշիչները պետք է տեղադրվեն նույն սենյակներում , որտեղ գտնվում են վառելիքի այրմամբ աշխատող սարքերը ,

3.որոշիչները պետք է տեղադրված լինեն բնակելի կառույցների բոլոր հարկերում ու կանոնավոր օդափոխության ենթարկվող բոլոր տարածքներում :
Որոշիչնեչը հսկման պետք է ենթարկվեն ամեն տարի ՝ նվազագույնը մեկ անգամ, համապատասխան կազմակերպությունների կողմից[127]:


Իրավական պահանջներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱԳՊԱ-ի սահմանած ստանդարտները չեն պարտադրվում օրենքով, մինչդեռ 2006 թվականի ապրլին ԱՄ նահանգ Մասսաչուսեցում կայացված որոշման համաձայն , ածխածնի մոնօքսիդի որոշիչներ պետք է տեղադրվեն այն բոլոր կառույցներում , որոնք ռիսկի գործոններ են հանդիսանում շմոլ գազով թունավորումների համար, անկախ նրանից, արդյոք բնակելի են , վարձակալված, թե ոչ բնակելի[128]:Որոշումը կայացվել է այն դեպքից հետո, երբ 2005 թվականին մահացավ յոթամյա Նիկոլ Գարաֆալոն , ջեռուցման համակարգից գազի արտահոսքի պատճառով[129]:

Համաշխարհային առողջապահական կազմակերպության խորհուրդները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ չափումները ցույց են տալիս կարբոքսիհեմոգլոբինի (COHb) կիսաքայքայման պարբերությունը ՝ 2.5%-ը չգերազանցելու դեպքում, համապատասխան ճնշման պայմաններում: Չափումները արված են դրսում:

  • 100 մգ/լ (87 մմսս.) - 15 րոպե
  • 60 մգ/լ (52 մմսս.) - 30 րոպե
  • 30 մգ/լ (26 մմսս.) - 1 ժ
  • 10 մգ/լ (9 մմսս.) - 8 ժ

Ներսում կատարված չափումների համաձայն կարբօքսիհեմոգլոբինի կիսաքայքայման պարբերությունը հավասար է 7մգ/լ (6 մմսս. ճնշման պայմաններում) 24 ժամվա ընթացքում (երբ COHb-ի կոնցենտրացիան չի գերազանցում 2%-ը):

Բուժումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջնահերթ շմոլ գազով թունավորված անձանց անհրաժեշտ էանմիջապես հեռացնել տվյալ տարածքից, իսկ գիտակցությունը կորցրած անձինք կարիք կարող են ունենալ սիրտ-թոքային վերակենդանացման [130]:Թթվածնային դիմակ հագցնելը կրճատում է ածխածնի մոնօքսիդի կիսատրոհման պարբերությունը 320 րոպեյից մինչև 80 րոպե[131]:Թթվածինն արագացնում է ածխածնի մոնօքսիդի պոկումը կարբօքսիհեմոգլոբինից ու ազատ հեմոգլոբինի առաջացումը [132][133]: Հղի կանանց, սպառնացող բազմատիվ վտանգներից խուսափելու նպատակով, թթվածին տալիս են շատ ավելի երկար ժամանակ , քան ոչ հղի կանանց[134]:

Կարբօքսիհեմոգլոբինի կիսատրոհման ժամանակը (T 1/2)
Թթվածնի պարցիալ ճնշում ժամանակ
21% թթվածին նորմալ մթնոլորտային ճնշման պայմաններում( մաքուր օդ) 5 ժամ 20 րոպե
100% թթվածին նորմալ մթնոլորտային ճնշման պայմաններում (թթվածնային դիմակ) 1 ժամ 20 րոպե
100% թթվածին բարձր ճնշման պայմաններում (3 մթնոլորտ ) 23 րոպե

Բարձր ճնշման տակ թթվածնի մատակարարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բարձր ճնշման տակ թթվածնի մատակարարումը օգտագործվում է որպես շմոլ գազով թունավորման արդյունավետ բուժման եղանակ, քանզի զգալիորեն արագացնում է ածխախնի մոնօքսիդի կիսատրոհման պարբերությունը , անջատումը և՛ կարբօքսիհեմոգլոբինի [135] , և՛ ցիտոքրոմ օքսիդազայի [136] կազմից, ունենալով առավել մեծ խնամակցություն հեմոգլոբինի նկատմամբ, քան սովորական թթվածինն ունի: Երեք մթնոլորտային ճնշման պայմաններում թթվածնի մատակարարումն արագացնում է ածխածնի մոնօքսիդի կիսատրոհման պարբերությունը մինչև 23(~80/3) րոպեյի, համեմատած թթվածնային դիմակով կիսատրոհման պարբերության հետ, որը կազմում է 80 րոպե[137]:Բացի կիսատրոհման պարբերության արագացումից , այն նաև նպաստում է թթվածնի տրանսպորտին արյան պլազմայով դեպի հյուսվածքներ՝ շրջանցելով հեմոգլոբինին կապված վիճակում փոխադրումը[138]: Ինչևէ բավականին հակասական կարծիքներ կան , թե բարձր ճնշման տակ մատակարարվող թթվածինն ինչքանով է առավել արդյունավետ դարձնում պլազմայով հյուսվածքներ արյան մատակարարմանը, քանզի ինչպես հայտնի է թթվածնի լուծելիությունը բավականին ցածր է` 100մլ արյան մեջ լուծվում է մոտ 0,31մլ թթվածին [139][140][141][142][143][144]: Կատարվել է փորձարկում , որի շրջանակներում 6 մարդկանց պատահականության սկզբունքով փորձել են բուժել երկու եղանակներով՝ նորմալ և բարձր ճնշման տակ թթվածին տալով : Հետազոտվողներից չորսի մոտ բարձրացել է դեպի հյուսվածքներ արյան մատակարարումը, իսկ երկուսի մոտ որևէ փոփոխություն չի արձանագրվել:[145][146][147][148][149][150]Ներկայումս կան բազմաթիվ հետազոտություններ, թե ինչ ազդեցություն ունեն օրգանիզմի վրա բարձր և ցածր ճնշման տակ մատակարարվող թթվածինները[151]:

Այլ տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այնպիսի բարդությունների դեպքում, ինչպիսինք են ՝ թոքի այտուցները, ճնշման անկումը, էպիլեպտիֆորմ նոպաները, սրտի տարբեր ֆունկցիաների խաթարումները, ացիդոզը , պահանջում են բուժում:Անկանոն մկանային շարժումների ու էպիլեպտիֆորմ նոպաների դեպքում ցուցված է հիվանդներին տալ Դիազեպամ կամ Դանտրոլեն: Դիազեպամն անհրաժեշտ է տալ համապատասխան շնչառությանն աջակցող միջոցների հետ միասին[152] :Ճնշման անկման դեմ պայքարի հիմնական միջոցը ներերակային ներարկումների կիրառումն է ,սրտամկանի դեպրեսիաների դեպքում՝ անոթասեղմիչների կիրառումը[153]:Սուր ացիդոզների դեպքում հիվանդին կտանք նատրիումի բիկարբոնատ, սակայն վերջինս վիճելի է , քանզի հյուսվածքների թթվածնով մատակարարումը խթանվում է հենց թթվային պայմաններում[154]:Ացիդոզի բուժումը կարող է իրականացվել նաև միայն թթվածնով թերապիայի օգնությամբ[155][156]:Նյարդահոգեբանական խանգարումները հանդիսանում են ածխածնի մոնօքսիդով թունավորումների ամենաբարդ հետևանքներից մեկը: Գլխուղեղի վնասվածքները կախտորոշենք համակարգչային տոմոգրաֆիայի կամ մագնիսառեզոնանսային շերտագրության միջոցով[157][158][159]: Նյարդաբանական խնդիրներիդեպքում անհրաժեշտ են ընդարձակ ազդեցությամբ դեղամիջոցների կիրառում[160]: Բավականին դժվար է կանխատեսել թունավորման հետ մեկտեղ հետևյալ ախտանշաններն ունեցող մարդկանց մոտ հնարավոր ինչ բարդություններ կառաջանան, օրինակ՝ կոմաներ , ացիդոզ , սրտի կանգ[161]: Սուր թունավորումների մոտավորապես 30%-ն ավարտվել է մահով[162]:Էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիայի կիրառմամբ կարող ենք թեթևացնել նյարդահոգեբանական խնդիրները շմոլ գազով թունավորումների ժամաակ[163]: Այժմ կիրառվում է հատուկ սարք, որը մատակարարում է ածխաթթու գազ ՝ նպաստելով շնչառության հաճախացմանը[164]:

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ածխածնի մոնօքսիդով թունավորումների հետևանքով մահացած մարդկանց թիվը դեռևս հայտնի չէ [165][166]: Շմոլ գազով թունավորումներն ամբողջ աշխարհում կազմում են թունավորումների ամենամեծ տոկոսը [167]: Թունավորումներն ավելի շատ հանդիպում են ձմռան ամիսների ընթացքում[168][169][170][171], ինչը պայմանավորված է ձմռան ամիսների ընթացքում ջեռուցման տարբեր միջոցների օգտագործումն ու տարածքի չօդափոխումն ընդհանրապես[172][173]: ԱՄՆ-ում տարեկան հիվանդանոց են դիմում շմոլ գազի թունավորուման պատճառով մոտ 40.000 հազար մարդիկ[174], որոնց 95%-ը գազերի ոչ ճիշտ օգտագործման հետևանք է[175][176] : Շատ արդյունաբերական երկրներում ածխածնի մոնօքսիդի հետևանքով առաջացած թունավորումները կազմում են դեպքերի ավելիի քան 50%-ը[177]:ԱՄՆ-ում տարեկան արձանագրվում է մոտ 200 մահվան դեպք ջեռուցման սարքերի օգտագործման հետևանքով[178]:Գազի ներշնչման հետևանքով ԱՄն-ում տարեկան մահանում են 5613 մարդիկ [179]: Ամեն տարի մոտ 500 ամերիկացի մահանում է թունավորմից անհայտ պատճառներով , իսկ ավելի քան 2000-ն այս եղանակով սեփական կյանքին վերջ են դնում[180]: 1977-1988 թվականներին՝ 10 տարվա ընթացքում , շմոլ գազով թունավորումից ԱՄՆ-ում արձանագրվել են 25,889 մահվան դեպքեր ինքնասպանության, իսկ 30,244 մահվան դեպքեր՝ անհայտ պատճառներով [181]: Նոր Զելանդիայում 2001-2002 թվականներին արձանագրվել է 206 մահվան դեպք շմոլ գազով թունավորման պատճառով: Ընդ որում , Նոր Զելանդիայում արձանագրվող մահվան դեպքերի 43.9%-ը հենց շմոլ գազով թունավորման հետևանք են եղել[182], իսկ Հարավային Կորեայում 2001-2003 թվականների ընթացքում արձանագրվել է 1950 շմոլ գազով թունավորման դեպք, ընդ որում՝ 254 -ը մահացու[183]: 2001-ից 2006 թվականների ընթացքում Երուսաղեմում 100.000 մարկանցից 3.53%-ի մոտ արձանագրվել է շմոլ գազով թունավորման դեպք՝ անհայտ պատճառներով[184]: Չինաստանում 10 տարվա հետազոտությունների ընթացքում արձանագրված տվյալների համաձայն արձանագրվել է 218 թունավորման դեպք՝ 16.5%-ը շմոլ գազից[185]:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շմոլ գազով թունավորումների մասին առաջին պատկերացումները՝ դեռևս մ.թ.ա. 200 թվականին , տրվել են Արիստոտելի կողմից [186]:Հին Հռոմում շմոլ գազով թունավորումներն օգտագործվել են որպես ինքնասպանության միջոց մ.թ.ա 100 թվականին[187]: Մ.թ.հ 350 թվականին Հուլիոս Կեսարը թունավորվել է շմոլ գազով, որի մասին գրել է իր աշխատությունում՝ Միսոպոգոնում , նշելով, որ չնայած դաժան եղանակային պայմաններին , կրակ չէին վառում,հաշվի առնելով պատերի խոնավությունը, այլ տաք ածուխների օգնությամբ էին տաքանում , մի օր էլ ինքը քնում է ածուխներով ջեռուցվող սենյակում, և հետո իրեն արդեն իր ենթականերն են դուրս հանում [188]: Սակայն սենյակում մահանում է թունավորման հետևանքով նրա դաշնակից Ջովիանը:

Ջոն Սկոթ Հոլդեյնը ածխածնի մոնօքսիդը համարում էր խոնավ փայտի թերայրման հետևանքով առաջացած մահացու արգասիք ՝ուսումնասիրելով բազմաթիվ հանքագոփորների դիակներ: Նշանց մաշկն ունեցել է անսովոր վարդագույն գունավորում, կարբօքսիհեմոգլոբինի առաջացման պատճառով: Իր հետազոտությունների շնորհիվ ստեղծել է գազից պաշպանող սարքեր աշխատողների համար: Նա ուսումնասիրեց ածխածնի մոնօքսիդի թունավոր ազդեցությունը հենց իր օրգանիզմի վրա՝ փակ խցիկում, հետագայում նկարագրելով իր փորձի արդյունքները: թվականի վերջին նա առաջարկեց օգտագործել փոքր կենդանիներին , որպեսզի գետնի տակ հայտնաբերվի վնասակար գազերի առկայությունը:Այդ նպատակով օգտագործում էին սպիտակ առնետների կամ դեղձանիկների: Ունենալով արագ նյութափոխանակություն ՝ նրանք ավելի շուտ էին արձագանքում միջավայրում թունավոր գազերի առկայությանը, որն էլ ազդակ էր հանդիսանում աշխատողների համար:1986-ից արդեն կենդանիները փոխարինվեցին գազի որոշիչներով:

Հոլոքոստի ընթացքում ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին, գերմանացի նացիստներն օգտագործելով գազով մարդատարներ սպանեցին շուրջ 700,000 բանտարկյալների շմոլ գազի օգտագործմամբ: Շմոլ գազով թունավորումն օգտագործվում էր նաև բազմաթիվ համակենտրոնացման ճամբարներում ՝ Տրեբինկայում, Սոբիբորում, Բելզեցում: Գազի օգտագործումը սկսվել է դեռևս T4 գործողության ժամանակ , երբ նացիստները Գերմանիայում սպանում էին մտավոր հետամնաց մարդկանց[189]:

Թթվածնի միջոցով բուժումների կիրառումը սկսվեց 1868 թվականից[190]: 1895 թվականին Հոլդենում սկզբնական շրջանում հետազոտում էին բարձր ճնշման թթվածնի արդյունավետությունը մկների վրա, այնինչ մարդկանց վրա հետազոտությունները սկսվեցին 1960 թվականից[191]:



  1. ↑ Schottke, David (2016). Emergency Medical Responder: Your First Response in Emergency Care (անգլերեն). Jones & Bartlett Learning. էջ 224. ISBN 978-1284107272. Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին. Վերցված է 2 July 2017-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Health, National Center for Environmental (30 December 2015). «Carbon Monoxide Poisoning – Frequently Asked Questions». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 5 July 2017-ին. Վերցված է 2 July 2017-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Guzman, JA (October 2012). «Carbon monoxide poisoning». Critical Care Clinics. 28 (4): 537–48. doi:10.1016/j.ccc.2012.07.007. PMC 1992290. PMID 22998990.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Bleecker, ML (2015). «Carbon monoxide intoxication». Occupational Neurology. Handbook of Clinical Neurology. Vol. 131. էջեր 191–203. doi:10.1016/B978-0-444-62627-1.00024-X. ISBN 978-0444626271. PMID 26563790.
  5. ↑ 5,0 5,1 Buckley, NA; Juurlink, DN; Isbister, G; Bennett, MH; Lavonas, EJ (13 April 2011). «Hyperbaric oxygen for carbon monoxide poisoning». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD002041. doi:10.1002/14651858.CD002041.pub3. PMID 21491385.
  6. ↑ Ferri, Fred F. (2016). Ferri's Clinical Advisor 2017 E-Book: 5 Books in 1 (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. էջեր 227–28. ISBN 978-0323448383. Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին. Վերցված է 2 July 2017-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  7. ↑ Penney, David G. (2007). Carbon Monoxide Poisoning (անգլերեն). CRC Press. էջ 569. ISBN 978-0849384189. Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին. Վերցված է 2 July 2017-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  8. ↑ Omaye ST (Nov 2002). «Metabolic modulation of carbon monoxide toxicity». Toxicology. 180 (2): 139–50. doi:10.1016/S0300-483X(02)00387-6. PMID 12324190.
  9. ↑ Blumenthal, I (June 2001). «Carbon monoxide poisoning». Journal of the Royal Society of Medicine. 94 (6): 270–72. doi:10.1177/014107680109400604. PMC 1281520. PMID 11387414.
  10. ↑ Blumenthal, I (June 2001). «Carbon monoxide poisoning». Journal of the Royal Society of Medicine. 94 (6): 270–72. doi:10.1177/014107680109400604. PMC 1281520. PMID 11387414.
  11. ↑ «Carbon monoxide». ernet.in. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-14-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  12. ↑ Ernst A, Zibrak JD (November 1998). «Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 339 (22): 1603–08. doi:10.1056/NEJM199811263392206. PMID 9828249.
  13. ↑ Ernst A, Zibrak JD (November 1998). «Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 339 (22): 1603–08. doi:10.1056/NEJM199811263392206. PMID 9828249.
  14. ↑ Prockop LD, Chichkova RI (Nov 2007). «Carbon monoxide intoxication: an updated review». Journal of the Neurological Sciences. 262 (1–2): 122–30. doi:10.1016/j.jns.2007.06.037. PMID 17720201.
  15. ↑ Henry CR, Satran D, Lindgren B, Adkinson C, Nicholson CI, Henry TD (January 2006). «Myocardial Injury and Long-term Mortality Following Moderate to Severe Carbon Monoxide Poisoning» (Free full text). JAMA. 295 (4): 398–402. doi:10.1001/jama.295.4.398. PMID 16434630.
  16. ↑ «Carbon Monoxide». American Lung Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-05-28-ին. Վերցված է 2009-09-14-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  17. ↑ Lipman GS (2006). «Carbon monoxide toxicity at high altitude». Wilderness & Environmental Medicine. 17 (2): 144–45. doi:10.1580/1080-6032(2006)17[144:CMTAHA]2.0.CO;2. PMID 16805152.
  18. ↑ first draft prepared by Mr J. Raub. (1999). Environmental Health Criteria 213 (Carbon Monoxide). Geneva: International Programme on Chemical Safety, World Health Organization. ISBN 978-9241572132.
  19. ↑ Goldstein M (December 2008). «Carbon monoxide poisoning». Journal of Emergency Nursing. 34 (6): 538–42. doi:10.1016/j.jen.2007.11.014. PMC 1992290. PMID 19022078.
  20. ↑ Struttmann T, Scheerer A, Prince TS, Goldstein LA (Nov 1998). «Unintentional carbon monoxide poisoning from an unlikely source». The Journal of the American Board of Family Practice. 11 (6): 481–84. doi:10.3122/jabfm.11.6.481. PMID 9876005.
  21. ↑ Kao LW, Nañagas KA (March 2006). «Toxicity associated with carbon monoxide». Clinics in Laboratory Medicine. 26 (1): 99–125. doi:10.1016/j.cll.2006.01.005. PMID 16567227.
  22. ↑ Hardy KR, Thom SR (1994). «Pathophysiology and treatment of carbon monoxide poisoning». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 32 (6): 613–29. doi:10.3109/15563659409017973. PMID 7966524.
  23. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  24. ↑ Hampson NB, Hampson LA (March 2002). «Characteristics of headache associated with acute carbon monoxide poisoning». Headache. 42 (3): 220–23. doi:10.1046/j.1526-4610.2002.02055.x. PMID 11903546.
  25. ↑ Choi IS (June 2001). «Carbon monoxide poisoning: systemic manifestations and complications». Journal of Korean Medical Science. 16 (3): 253–61. doi:10.3346/jkms.2001.16.3.253. PMC 3054741. PMID 11410684.
  26. ↑ Tritapepe L, Macchiarelli G, Rocco M, Scopinaro F, Schillaci O, Martuscelli E, Motta PM (April 1998). «Functional and ultrastructural evidence of myocardial stunning after acute carbon monoxide poisoning». Critical Care Medicine. 26 (4): 797–801. doi:10.1097/00003246-199804000-00034. PMID 9559621.
  27. ↑ Weaver LK (March 2009). «Clinical practice. Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 360 (12): 1217–25. doi:10.1056/NEJMcp0808891. PMID 19297574.
  28. ↑ Shochat, Guy N (17 February 2009). «Toxicity, Carbon Monoxide». emedicine. Արխիվացված է օրիգինալից 9 March 2009-ին. Վերցված է 2009-04-27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  29. ↑ Choi IS (June 2001). «Carbon monoxide poisoning: systemic manifestations and complications». Journal of Korean Medical Science. 16 (3): 253–61. doi:10.3346/jkms.2001.16.3.253. PMC 3054741. PMID 11410684.
  30. ↑ Marius-Nunez AL (February 1990). «Myocardial infarction with normal coronary arteries after acute exposure to carbon monoxide». Chest. 97 (2): 491–94. doi:10.1378/chest.97.2.491. PMID 2298080.
  31. ↑ Gandini C, Castoldi AF, Candura SM, Locatelli C, Butera R, Priori S, Manzo L (2001). «Carbon monoxide cardiotoxicity». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 39 (1): 35–44. doi:10.1081/CLT-100102878. PMID 11327225.
  32. ↑ Sokal JA (December 1985). «The effect of exposure duration on the blood level of glucose, pyruvate and lactate in acute carbon monoxide intoxication in man». Journal of Applied Toxicology: JAT. 5 (6): 395–97. doi:10.1002/jat.2550050611. PMID 4078220.
  33. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  34. ↑ Choi IS (July 1983). «Delayed neurologic sequelae in carbon monoxide intoxication». Archives of Neurology. 40 (7): 433–35. doi:10.1001/archneur.1983.04050070063016. PMID 6860181.
  35. ↑ Roohi F, Kula RW, Mehta N (July 2001). «Twenty-nine years after carbon monoxide intoxication». Clinical Neurology and Neurosurgery. 103 (2): 92–95. doi:10.1016/S0303-8467(01)00119-6. PMID 11516551.
  36. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  37. ↑ Myers RA, Snyder SK, Emhoff TA (December 1985). «Subacute sequelae of carbon monoxide poisoning». Annals of Emergency Medicine. 14 (12): 1163–67. doi:10.1016/S0196-0644(85)81022-2. PMID 4061987.
  38. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  39. ↑ Simini B (October 1998). «Cherry-red discolouration in carbon monoxide poisoning». Lancet. 352 (9134): 1154. doi:10.1016/S0140-6736(05)79807-X. PMID 9798630.
  40. ↑ Brooks DE, Lin E, Ahktar J (February 2002). «What is cherry red, and who cares?». The Journal of Emergency Medicine. 22 (2): 213–14. doi:10.1016/S0736-4679(01)00469-3. PMID 11858933.
  41. ↑ Fawcett TA, Moon RE, Fracica PJ, Mebane GY, Theil DR, Piantadosi CA (January 1992). «Warehouse workers' headache. Carbon monoxide poisoning from propane-fueled forklifts». Journal of Occupational Medicine. 34 (1): 12–15. PMID 1552375.
  42. ↑ Johnson, Ann-Christin (2009). The Nordic Expert Group for criteria documentation of health risks from chemicals. 142, Occupational exposure to chemicals and hearing impairment. Morata, Thais C. Göteborg: University of Gothenburg. ISBN 978-9185971213. OCLC 939229378.
  43. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  44. ↑ Fawcett TA, Moon RE, Fracica PJ, Mebane GY, Theil DR, Piantadosi CA (January 1992). «Warehouse workers' headache. Carbon monoxide poisoning from propane-fueled forklifts». Journal of Occupational Medicine. 34 (1): 12–15. PMID 1552375.
  45. ↑ Ryan CM (1990). «Memory disturbances following chronic, low-level carbon monoxide exposure». Archives of Clinical Neuropsychology. 5 (1): 59–67. doi:10.1016/0887-6177(90)90007-C. PMID 14589544.
  46. ↑ Fawcett TA, Moon RE, Fracica PJ, Mebane GY, Theil DR, Piantadosi CA (January 1992). «Warehouse workers' headache. Carbon monoxide poisoning from propane-fueled forklifts». Journal of Occupational Medicine. 34 (1): 12–15. PMID 1552375.
  47. ↑ Davutoglu, V (November 2009). «Chronic carbon monoxide exposure is associated with the increases in carotid intima-media thickness and C-reactive protein level». Tohoku J Exp Med. 219 (3): 201–06. doi:10.1620/tjem.219.201. PMID 19851048.
  48. ↑ Shephard, Roy (1983). Carbon Monoxide The Silent Killer. Springfield Illinois: Charles C Thomas. էջեր 93–96.
  49. ↑ Allred EN, Bleecker ER, Chaitman BR, Dahms TE, Gottlieb SO, Hackney JD, Pagano M, Selvester RH, Walden SM, Warren J (Nov 1989). «Short-term effects of carbon monoxide exposure on the exercise performance of subjects with coronary artery disease». The New England Journal of Medicine. 321 (21): 1426–32. doi:10.1056/NEJM198911233212102. PMID 2682242.
  50. ↑ Fechter, LD (2004). «Promotion of noise-induced hearing loss by chemical contaminants». Journal of Toxicology and Environmental Health. Part A. 67 (8–10): 727–40. doi:10.1080/15287390490428206. PMID 15192865.
  51. ↑ Johnson, Ann-Christin (2009). The Nordic Expert Group for criteria documentation of health risks from chemicals. 142, Occupational exposure to chemicals and hearing impairment. Morata, Thais C. Göteborg: University of Gothenburg. ISBN 978-9185971213. OCLC 939229378.
  52. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  53. ↑ Fawcett TA, Moon RE, Fracica PJ, Mebane GY, Theil DR, Piantadosi CA (January 1992). «Warehouse workers' headache. Carbon monoxide poisoning from propane-fueled forklifts». Journal of Occupational Medicine. 34 (1): 12–15. PMID 1552375.
  54. ↑ Marc B, Bouchez-Buvry A, Wepierre JL, Boniol L, Vaquero P, Garnier M (June 2001). «Carbon-monoxide poisoning in young drug addicts due to indoor use of a gasoline-powered generator». Journal of Clinical Forensic Medicine. 8 (2): 54–56. doi:10.1054/jcfm.2001.0474. PMID 16083675.
  55. ↑ Johnson C, Moran J, Paine S, Anderson H, Breysse P (October 1975). «Abatement of toxic levels of carbon monoxide in Seattle ice-skating rinks». American Journal of Public Health. 65 (10): 1087–90. doi:10.2105/AJPH.65.10.1087. PMC 1776025. PMID 1163706.
  56. ↑ «NIOSH Carbon Monoxide Hazards from Small Gasoline Powered Engines». United States National Institute for Occupational Safety and Health. Արխիվացված է օրիգինալից 2007-10-29-ին. Վերցված է 2007-10-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  57. ↑ Fife CE, Smith LA, Maus EA, McCarthy JJ, Koehler MZ, Hawkins T, Hampson NB (June 2009). «Dying to play video games: carbon monoxide poisoning from electrical generators used after hurricane Ike». Pediatrics. 123 (6): e1035–38. doi:10.1542/peds.2008-3273. PMID 19482736.
  58. ↑ Emmerich, SJ (July 2011). Measured CO Concentrations at NIST IAQ Test House from Operation of Portable Electric Generators in Attached Garage – Interim Report (Report). United States National Institute of Standards and Technology. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-24-ին. Վերցված է 2012-04-18-ին. {{cite report}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  59. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  60. ↑ Hampson NB, Norkool DM (January 1992). «Carbon monoxide poisoning in children riding in the back of pickup trucks». JAMA. 267 (4): 538–40. doi:10.1001/jama.267.4.538. PMID 1370334.
  61. ↑ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (December 2000). «Houseboat-associated carbon monoxide poisonings on Lake Powell—Arizona and Utah, 2000». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 49 (49): 1105–1108. PMID 11917924.
  62. ↑ «NIOSH Carbon Monoxide Dangers in Boating». United States National Institute for Occupational Safety and Health. Արխիվացված է օրիգինալից 2007-10-13-ին. Վերցված է 2007-10-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  63. ↑ van Veen, MP; Fortezza F; Spaans E; Mensinga TT (2002). «Non-professional paint stripping, model prediction and experimental validation of indoor dichloromethane levels». Indoor Air. 12 (2): 92–97. doi:10.1034/j.1600-0668.2002.01109.x. PMID 12216472.
  64. ↑ Kubic VL, Anders MW (March 1975). «Metabolism of dihalomethanes to carbon monoxide. II. In vitro studies». Drug Metabolism and Disposition. 3 (2): 104–12. PMID 236156.
  65. ↑ Dueñas A, Felipe S, Ruiz-Mambrilla M, Martín-Escudero JC, García-Calvo C (January 2000). «CO poisoning caused by inhalation of CH3Cl contained in personal defense spray». The American Journal of Emergency Medicine. 18 (1): 120–21. doi:10.1016/S0735-6757(00)90070-6. PMID 10674554.
  66. ↑ Varon J, Marik PE, Fromm RE, Gueler A (1999). «Carbon monoxide poisoning: A review for clinicians». The Journal of Emergency Medicine. 17 (1): 87–93. doi:10.1016/S0736-4679(98)00128-0. PMID 9950394.
  67. ↑ Dart, RC (2004). Medical toxicology. Philadelphia: Williams & Wilkins. էջ 1169. ISBN 978-0781728454.
  68. ↑ Roberts, H C W (September 1952), Report on the causes of, and circumstances attending, the explosion which occurred at Easington Colliery, County Durham, on the 29th May, 1951., Cmd 8646, London: Her Majesty's Stationery Office, էջ 39, hdl:1842/5365
  69. ↑ Austin CC, Ecobichon DJ, Dussault G, Tirado C (December 1997). «Carbon monoxide and water vapor contamination of compressed breathing air for firefighters and divers». Journal of Toxicology and Environmental Health. 52 (5): 403–23. doi:10.1080/00984109708984073. PMID 9388533.
  70. ↑ Hardy KR, Thom SR (1994). «Pathophysiology and treatment of carbon monoxide poisoning». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 32 (6): 613–29. doi:10.3109/15563659409017973. PMID 7966524.
  71. ↑ Weaver LK (March 2009). «Clinical practice. Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 360 (12): 1217–25. doi:10.1056/NEJMcp0808891. PMID 19297574.
  72. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  73. ↑ Gorman D, Drewry A, Huang YL, Sames C (May 2003). «The clinical toxicology of carbon monoxide». Toxicology. 187 (1): 25–38. doi:10.1016/S0300-483X(03)00005-2. PMID 12679050.
  74. ↑ Dunn, Robert B.; Kudrath, W.; Passo, SS; Wilson, LB (2011). «7-3». USMLE Step 1 Lecture Notes: Physiology. էջեր 167–68.
  75. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  76. ↑ Townsend CL, Maynard RL (October 2002). «Effects on health of prolonged exposure to low concentrations of carbon monoxide». Occupational and Environmental Medicine. 59 (10): 708–11. doi:10.1136/oem.59.10.708. PMC 1740215. PMID 12356933.
  77. ↑ Haldane J (1895). «The action of carbonic oxide on man» (PDF). The Journal of Physiology. 18 (5–6): 430–62. doi:10.1113/jphysiol.1895.sp000578. PMC 1514663. PMID 16992272. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011-07-08-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  78. ↑ Gorman D, Drewry A, Huang YL, Sames C (May 2003). «The clinical toxicology of carbon monoxide». Toxicology. 187 (1): 25–38. doi:10.1016/S0300-483X(03)00005-2. PMID 12679050.
  79. ↑ Gorman D, Drewry A, Huang YL, Sames C (May 2003). «The clinical toxicology of carbon monoxide». Toxicology. 187 (1): 25–38. doi:10.1016/S0300-483X(03)00005-2. PMID 12679050.
  80. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  81. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  82. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  83. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  84. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  85. ↑ Omaye ST (Nov 2002). «Metabolic modulation of carbon monoxide toxicity». Toxicology. 180 (2): 139–50. doi:10.1016/S0300-483X(02)00387-6. PMID 12324190.
  86. ↑ Gorman DF, Runciman WB (November 1991). «Carbon monoxide poisoning». Anaesthesia and Intensive Care. 19 (4): 506–11. doi:10.1177/0310057X9101900403. PMID 1750629.
  87. ↑ Alonso JR, Cardellach F, Lopez S, Casademont J, Miro O (September 2003). «Carbon monoxide specifically inhibits cytochrome c oxidase of human mitochondrial respiratory chain». Pharmacology & Toxicology. 93 (3): 142–46. doi:10.1034/j.1600-0773.2003.930306.x. PMID 12969439.
  88. ↑ Hardy KR, Thom SR (1994). «Pathophysiology and treatment of carbon monoxide poisoning». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 32 (6): 613–29. doi:10.3109/15563659409017973. PMID 7966524.
  89. ↑ Hardy KR, Thom SR (1994). «Pathophysiology and treatment of carbon monoxide poisoning». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 32 (6): 613–29. doi:10.3109/15563659409017973. PMID 7966524.
  90. ↑ Blumenthal I (June 2001). «Carbon monoxide poisoning» (Free full text). Journal of the Royal Society of Medicine. 94 (6): 270–72. doi:10.1177/014107680109400604. PMC 1281520. PMID 11387414.
  91. ↑ Gorman D, Drewry A, Huang YL, Sames C (May 2003). «The clinical toxicology of carbon monoxide». Toxicology. 187 (1): 25–38. doi:10.1016/S0300-483X(03)00005-2. PMID 12679050.
  92. ↑ Blumenthal I (June 2001). «Carbon monoxide poisoning» (Free full text). Journal of the Royal Society of Medicine. 94 (6): 270–72. doi:10.1177/014107680109400604. PMC 1281520. PMID 11387414.
  93. ↑ Fan HC, Wang AC, Lo CP, Chang KP, Chen SJ (July 2009). «Damage of cerebellar white matter due to carbon monoxide poisoning: a case report». The American Journal of Emergency Medicine. 27 (6): 757.e5–e7. doi:10.1016/j.ajem.2008.10.021. PMID 19751650.
  94. ↑ Prockop LD, Chichkova RI (Nov 2007). «Carbon monoxide intoxication: an updated review». Journal of the Neurological Sciences. 262 (1–2): 122–30. doi:10.1016/j.jns.2007.06.037. PMID 17720201.
  95. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  96. ↑ Fukuhara M, Abe I, Matsumura K, Kaseda S, Yamashita Y, Shida K, Kawashima H, Fujishima M (April 1996). «Circadian variations of blood pressure in patients with sequelae of carbon monoxide poisoning». American Journal of Hypertension. 9 (4 Part 1): 300–05. doi:10.1016/0895-7061(95)00342-8. PMID 8722431.
  97. ↑ Blumenthal I (June 2001). «Carbon monoxide poisoning» (Free full text). Journal of the Royal Society of Medicine. 94 (6): 270–72. doi:10.1177/014107680109400604. PMC 1281520. PMID 11387414.
  98. ↑ Omaye ST (Nov 2002). «Metabolic modulation of carbon monoxide toxicity». Toxicology. 180 (2): 139–50. doi:10.1016/S0300-483X(02)00387-6. PMID 12324190.
  99. ↑ Greingor JL, Tosi JM, Ruhlmann S, Aussedat M (September 2001). «Acute carbon monoxide intoxication during pregnancy. One case report and review of the literature». Emergency Medicine Journal. 18 (5): 399–401. doi:10.1136/emj.18.5.399. PMC 1725677. PMID 11559621.
  100. ↑ Farrow JR, Davis GJ, Roy TM, McCloud LC, Nichols GR (November 1990). «Fetal death due to nonlethal maternal carbon monoxide poisoning». Journal of Forensic Sciences. 35 (6): 1448–52. PMID 2262778.
  101. ↑ Varon J, Marik PE, Fromm RE, Gueler A (1999). «Carbon monoxide poisoning: A review for clinicians». The Journal of Emergency Medicine. 17 (1): 87–93. doi:10.1016/S0736-4679(98)00128-0. PMID 9950394.
  102. ↑ Bennetto L, Powter L, Scolding NJ (April 2008). «Accidental carbon monoxide poisoning presenting without a history of exposure: A case report». Journal of Medical Case Reports. 2 (1): 118. doi:10.1186/1752-1947-2-118. PMC 2390579. PMID 18430228.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  103. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  104. ↑ Ford MD, Delaney KA, Ling LJ, Erickson T, eds. (2001). Clinical Toxicology. WB Saunders Company. էջ 1046. ISBN 978-0721654850.
  105. ↑ Sato K, Tamaki K, Hattori H, et al. Determination of total hemoglobin in forensic blood samples with special reference to carboxyhemoglobin analysis. For. Sci. Int. 48: 89–96, 1990.
  106. ↑ R. Baselt, Disposition of Toxic Drugs and Chemicals in Man, 8th edition, Biomedical Publications, Foster City, CA, 2008, pp. 237–41.
  107. ↑ Keleş A, Demircan A, Kurtoğlu G (June 2008). «Carbon monoxide poisoning: how many patients do we miss?». European Journal of Emergency Medicine. 15 (3): 154–57. doi:10.1097/MEJ.0b013e3282efd519. PMID 18460956.
  108. ↑ Rodkey FL, Hill TA, Pitts LL, Robertson RF (August 1979). «Spectrophotometric measurement of carboxyhemoglobin and methemoglobin in blood». Clinical Chemistry. 25 (8): 1388–93. PMID 455674. Վերցված է 2009-07-17-ին.
  109. ↑ Rees PJ, Chilvers C, Clark TJ (January 1980). «Evaluation of methods used to estimate inhaled dose of carbon monoxide». Thorax. 35 (1): 47–51. doi:10.1136/thx.35.1.47. PMC 471219. PMID 7361284.
  110. ↑ Coulange M, Barthelemy A, Hug F, Thierry AL, De Haro L (March 2008). «Reliability of new pulse CO-oximeter in victims of carbon monoxide poisoning». Undersea & Hyperbaric Medicine. 35 (2): 107–11. PMID 18500075. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-25-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  111. ↑ Maisel, William; Roger J. Lewis (2010). «Noninvasive Measurement of Carboxyhemoglobin: How Accurate is Accurate Enough?». Annals of Emergency Medicine. 56 (4): 389–91. doi:10.1016/j.annemergmed.2010.05.025. PMID 20646785.
  112. ↑ Vegfors M, Lennmarken C (May 1991). «Carboxyhaemoglobinaemia and pulse oximetry». British Journal of Anaesthesia. 66 (5): 625–626. doi:10.1093/bja/66.5.625. PMID 2031826.
  113. ↑ Barker SJ, Tremper KK (May 1987). «The effect of carbon monoxide inhalation on pulse oximetry and transcutaneous PO2». Anesthesiology. 66 (5): 677–79. doi:10.1097/00000542-198705000-00014. PMID 3578881.
  114. ↑ Jarvis, M. (1986). «Low cost carbon monoxide monitors in smoking assessment». Thorax. 41 (11): 886–87. doi:10.1136/thx.41.11.886. PMC 460516. PMID 3824275.
  115. ↑ Wald, Nicholas (1981). «Carbon monoxide in breath in relation to smoking and carboxyhaemoglobin levels». Thorax. 36 (5): 366–69. doi:10.1136/thx.36.5.366. PMC 471511. PMID 7314006.
  116. ↑ Ilano AL, Raffin TA (Jan 1990). «Management of carbon monoxide poisoning». Chest. 97 (1): 165–69. doi:10.1378/chest.97.1.165. PMID 2403894.
  117. ↑ Kao LW, Nañagas KA (March 2006). «Toxicity associated with carbon monoxide». Clinics in Laboratory Medicine. 26 (1): 99–125. doi:10.1016/j.cll.2006.01.005. PMID 16567227.
  118. ↑ Shochat, Guy N (17 February 2009). «Toxicity, Carbon Monoxide». emedicine. Արխիվացված է օրիգինալից 9 March 2009-ին. Վերցված է 2009-04-27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  119. ↑ Ernst A, Zibrak JD (November 1998). «Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 339 (22): 1603–08. doi:10.1056/NEJM199811263392206. PMID 9828249.
  120. ↑ Millar IL, Mouldey PG (2008). «Compressed breathing air – the potential for evil from within». Diving and Hyperbaric Medicine. 38 (2): 145–51. PMID 22692708. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-12-25-ին. Վերցված է 2013-04-14-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  121. ↑ «Carbon Monoxide Detectors Can Save Lives: CPSC Document #5010». US Consumer Product Safety Commission. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-04-09-ին. Վերցված է 2009-04-30-ին.
  122. ↑ Krenzelok EP, Roth R, Full R (September 1996). «Carbon monoxide ... the silent killer with an audible solution». The American Journal of Emergency Medicine. 14 (5): 484–86. doi:10.1016/S0735-6757(96)90159-X. PMID 8765117.
  123. ↑ Lipinski, Edward R (February 14, 1999). «Keeping Watch on Carbon Monoxide». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից June 23, 2011-ին. Վերցված է 2009-09-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  124. ↑ Krenzelok EP, Roth R, Full R (September 1996). «Carbon monoxide ... the silent killer with an audible solution». The American Journal of Emergency Medicine. 14 (5): 484–86. doi:10.1016/S0735-6757(96)90159-X. PMID 8765117.
  125. ↑ Yoon SS, Macdonald SC, Parrish RG (March 1998). «Deaths from unintentional carbon monoxide poisoning and potential for prevention with carbon monoxide detectors». JAMA. 279 (9): 685–87. doi:10.1001/jama.279.9.685. PMID 9496987.
  126. ↑ NFPA 720: Standard for the Installation of Carbon Monoxide (CO) Detection and Warning Equipment. Quincy, MA: National Fire Protection Agency. 2009.
  127. ↑ «Gas Safety in the Home». UK Gas Safe Register. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-02-ին. Վերցված է 2013-05-27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  128. ↑ «MGL Ch. 148 §28F1⁄2 – Nicole's Law, effective March 31, 2006». malegislature.gov. Արխիվացված է օրիգինալից December 30, 2012-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  129. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-05-ին. Վերցված է 2013-02-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  130. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  131. ↑ Weaver LK (March 2009). «Clinical practice. Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 360 (12): 1217–25. doi:10.1056/NEJMcp0808891. PMID 19297574.
  132. ↑ Raub JA, Mathieu-Nolf M, Hampson NB, Thom SR (April 2000). «Carbon monoxide poisoning-a public health perspective». Toxicology. 145 (1): 1–14. doi:10.1016/S0300-483X(99)00217-6. PMID 10771127. {{cite journal}}: Unknown parameter |subscription= ignored (|url-access= suggested) (օգնություն)
  133. ↑ Olson KR (1984). «Carbon monoxide poisoning: Mechanisms, presentation, and controversies in management». The Journal of Emergency Medicine. 1 (3): 233–43. doi:10.1016/0736-4679(84)90078-7. PMID 6491241.
  134. ↑ Margulies JL (November 1986). «Acute carbon monoxide poisoning during pregnancy». The American Journal of Emergency Medicine. 4 (6): 516–19. doi:10.1016/S0735-6757(86)80008-0. PMID 3778597.
  135. ↑ Raub JA, Mathieu-Nolf M, Hampson NB, Thom SR (April 2000). «Carbon monoxide poisoning-a public health perspective». Toxicology. 145 (1): 1–14. doi:10.1016/S0300-483X(99)00217-6. PMID 10771127. {{cite journal}}: Unknown parameter |subscription= ignored (|url-access= suggested) (օգնություն)
  136. ↑ Brown DB, Mueller GL, Golich FC (November 1992). «Hyperbaric oxygen treatment for carbon monoxide poisoning in pregnancy: a case report». Aviation, Space, and Environmental Medicine. 63 (11): 1011–14. PMID 1445151.
  137. ↑ Raub JA, Mathieu-Nolf M, Hampson NB, Thom SR (April 2000). «Carbon monoxide poisoning-a public health perspective». Toxicology. 145 (1): 1–14. doi:10.1016/S0300-483X(99)00217-6. PMID 10771127. {{cite journal}}: Unknown parameter |subscription= ignored (|url-access= suggested) (օգնություն)
  138. ↑ Olson KR (1984). «Carbon monoxide poisoning: Mechanisms, presentation, and controversies in management». The Journal of Emergency Medicine. 1 (3): 233–43. doi:10.1016/0736-4679(84)90078-7. PMID 6491241.
  139. ↑ Buckley NA, Isbister GK, Stokes B, Juurlink DN (2005). «Hyperbaric oxygen for carbon monoxide poisoning: a systematic review and critical analysis of the evidence». Toxicological Reviews. 24 (2): 75–92. doi:10.2165/00139709-200524020-00002. PMID 16180928.
  140. ↑ Buckley, Nick A.; Juurlink, David N.; Isbister, Geoff; Bennett, Michael H.; Lavonas, Eric J. (2011-04-13). «Hyperbaric oxygen for carbon monoxide poisoning». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD002041. doi:10.1002/14651858.CD002041.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 21491385.
  141. ↑ Henry JA (2005). «Hyperbaric therapy for carbon monoxide poisoning: to treat or not to treat, that is the question». Toxicological Reviews. 24 (3): 149–150. doi:10.2165/00139709-200524030-00002. PMID 16390211.
  142. ↑ Olson KR (2005). «Hyperbaric oxygen or normobaric oxygen?». Toxicological Reviews. 24 (3): 151, discussion 159–60. doi:10.2165/00139709-200524030-00003. PMID 16390212.
  143. ↑ Seger D (2005). «The myth». Toxicological Reviews. 24 (3): 155–56. doi:10.2165/00139709-200524030-00005. PMID 16390214.
  144. ↑ Thom SR (2005). «Hyperbaric oxygen therapy for carbon monoxide poisoning: Is it time to end the debates?». Toxicological Reviews. 24 (3): 157–58. doi:10.2165/00139709-200524030-00006. PMID 16390215.
  145. ↑ Scheinkestel CD, Bailey M, Myles PS, Jones K, Cooper DJ, Millar IL, Tuxen DV (March 1999). «Hyperbaric or normobaric oxygen for acute carbon monoxide poisoning: a randomized controlled clinical trial». The Medical Journal of Australia. 170 (5): 203–10. doi:10.5694/j.1326-5377.1999.tb140318.x. PMID 10092916. Արխիվացված է օրիգինալից (Free full text) 2008-09-05-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  146. ↑ Thom SR, Taber RL, Mendiguren II, Clark JM, Hardy KR, Fisher AB (April 1995). «Delayed neuropsychologic sequelae after carbon monoxide poisoning: prevention by treatment with hyperbaric oxygen». Annals of Emergency Medicine. 25 (4): 474–80. doi:10.1016/S0196-0644(95)70261-X. PMID 7710151.
  147. ↑ Raphael JC, Elkharrat D, Jars-Guincestre MC, Chastang C, Chasles V, Vercken JB, Gajdos P (August 1989). «Trial of normobaric and hyperbaric oxygen for acute carbon monoxide intoxication». Lancet. 2 (8660): 414–19. doi:10.1016/S0140-6736(89)90592-8. PMID 2569600.
  148. ↑ Ducasse JL, Celsis P, Marc-Vergnes JP (March 1995). «Non-comatose patients with acute carbon monoxide poisoning: hyperbaric or normobaric oxygenation?». Undersea & Hyperbaric Medicine. 22 (1): 9–15. PMID 7742714. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-11-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  149. ↑ Mathieu D, Mathieu-Nolf M, Durak C, Wattel F, Tempe JP, Bouachour G, Sainty JM (1996). «Randomized prospective study comparing the effect of HBO vs 12 hours NBO in non-comatose CO-poisoned patients: results of the preliminary analysis». Undersea & Hyperbaric Medicine. 23: 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-02-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  150. ↑ Weaver LK, Hopkins RO, Chan KJ, Churchill S, Elliott CG, Clemmer TP, Orme JF, Thomas FO, Morris AH (October 2002). «Hyperbaric oxygen for acute carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 347 (14): 1057–67. doi:10.1056/NEJMoa013121. PMID 12362006.
  151. ↑ Buckley NA, Isbister GK, Stokes B, Juurlink DN (2005). «Hyperbaric oxygen for carbon monoxide poisoning: a systematic review and critical analysis of the evidence». Toxicological Reviews. 24 (2): 75–92. doi:10.2165/00139709-200524020-00002. PMID 16180928.
  152. ↑ Bateman DN (October 2003). «Carbon Monoxide». Medicine. 31 (10): 233. doi:10.1383/medc.31.10.41.27810.
  153. ↑ Tomaszewski C (January 1999). «Carbon monoxide poisoning. Early awareness and intervention can save lives». Postgraduate Medicine. 105 (1): 39–40, 43–48, 50. doi:10.3810/pgm.1999.01.496. PMID 9924492.
  154. ↑ Peirce EC (1986). «Treating acidemia in carbon monoxide poisoning may be dangerous». Journal of Hyperbaric Medicine. 1 (2): 87–97. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-03-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  155. ↑ Lewis Goldfrank; Neal Flomenbaum; Neal Lewin; Mary Ann Howland; Robert Hoffman; Lewis Nelson (2002). «Carbon Monoxide». Goldfrank's toxicologic emergencies (7th ed.). New York: McGraw-Hill. էջեր 1689–1704. ISBN 978-0071360012.
  156. ↑ Shochat, Guy N (17 February 2009). «Toxicity, Carbon Monoxide». emedicine. Արխիվացված է օրիգինալից 9 March 2009-ին. Վերցված է 2009-04-27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  157. ↑ Hardy KR, Thom SR (1994). «Pathophysiology and treatment of carbon monoxide poisoning». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 32 (6): 613–29. doi:10.3109/15563659409017973. PMID 7966524.
  158. ↑ Devine SA, Kirkley SM, Palumbo CL, White RF (October 2002). «MRI and neuropsychological correlates of carbon monoxide exposure: a case report». Environmental Health Perspectives. 110 (10): 1051–55. doi:10.1289/ehp.021101051. PMC 1241033. PMID 12361932. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-07-07-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  159. ↑ O'Donnell P, Buxton PJ, Pitkin A, Jarvis LJ (April 2000). «The magnetic resonance imaging appearances of the brain in acute carbon monoxide poisoning». Clinical Radiology. 55 (4): 273–80. doi:10.1053/crad.1999.0369. PMID 10767186.
  160. ↑ Weaver LK (March 2009). «Clinical practice. Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 360 (12): 1217–25. doi:10.1056/NEJMcp0808891. PMID 19297574.
  161. ↑ Shochat, Guy N (17 February 2009). «Toxicity, Carbon Monoxide». emedicine. Արխիվացված է օրիգինալից 9 March 2009-ին. Վերցված է 2009-04-27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  162. ↑ Varon J, Marik PE, Fromm RE, Gueler A (1999). «Carbon monoxide poisoning: A review for clinicians». The Journal of Emergency Medicine. 17 (1): 87–93. doi:10.1016/S0736-4679(98)00128-0. PMID 9950394.
  163. ↑ Chiang, CL; Tseng, MC (27 September 2011). «Safe use of electroconvulsive therapy in a highly suicidal survivor of carbon monoxide poisoning». Gen Hosp Psychiatry.
  164. ↑ «Press Announcements - FDA allows marketing of new device to help treat carbon monoxide poisoning». www.fda.gov (անգլերեն). Վերցված է 21 March 2019-ին.
  165. ↑ Hardy KR, Thom SR (1994). «Pathophysiology and treatment of carbon monoxide poisoning». Journal of Toxicology. Clinical Toxicology. 32 (6): 613–29. doi:10.3109/15563659409017973. PMID 7966524.
  166. ↑ Varon J, Marik PE, Fromm RE, Gueler A (1999). «Carbon monoxide poisoning: A review for clinicians». The Journal of Emergency Medicine. 17 (1): 87–93. doi:10.1016/S0736-4679(98)00128-0. PMID 9950394.
  167. ↑ Thom SR (October 2002). «Hyperbaric-oxygen therapy for acute carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 347 (14): 1105–06. doi:10.1056/NEJMe020103. PMID 12362013.
  168. ↑ Kao LW, Nañagas KA (March 2006). «Toxicity associated with carbon monoxide». Clinics in Laboratory Medicine. 26 (1): 99–125. doi:10.1016/j.cll.2006.01.005. PMID 16567227.
  169. ↑ Ernst A, Zibrak JD (November 1998). «Carbon monoxide poisoning». The New England Journal of Medicine. 339 (22): 1603–08. doi:10.1056/NEJM199811263392206. PMID 9828249.
  170. ↑ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (November 1996). «Deaths from motor-vehicle-related unintentional carbon monoxide poisoning—Colorado, 1996, New Mexico, 1980–1995, and United States, 1979–1992». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 45 (47): 1029–32. PMID 8965803. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-06-24-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  171. ↑ Partrick M, Fiesseler F, Shih R, Riggs R, Hung O (2009). «Monthly variations in the diagnosis of carbon monoxide exposures in the emergency department». Undersea & Hyperbaric Medicine. 36 (3): 161–67. PMID 19860138.
  172. ↑ Kao LW, Nañagas KA (March 2006). «Toxicity associated with carbon monoxide». Clinics in Laboratory Medicine. 26 (1): 99–125. doi:10.1016/j.cll.2006.01.005. PMID 16567227.
  173. ↑ Heckerling PS (May 1987). «Occult carbon monoxide poisoning: a cause of winter headache». The American Journal of Emergency Medicine. 5 (3): 201–04. doi:10.1016/0735-6757(87)90320-2. PMID 3580051.
  174. ↑ Hampson NB (September 1998). «Emergency department visits for carbon monoxide poisoning in the Pacific Northwest». The Journal of Emergency Medicine. 16 (5): 695–98. doi:10.1016/S0736-4679(98)00080-8. PMID 9752939.
  175. ↑ «2004 Addendum to Overseas and Australian Statistics and Benchmarks for Customer Gas Safety Incidents» (PDF). Office of Gas Safety, Victoria. 2004. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-09-24-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  176. ↑ «The risk of carbon monoxide poisoning from domestic gas appliances» (PDF). Report to the Department of Resources, Energy and Tourism. Feb 2012. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-03-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  177. ↑ Omaye ST (Nov 2002). «Metabolic modulation of carbon monoxide toxicity». Toxicology. 180 (2): 139–50. doi:10.1016/S0300-483X(02)00387-6. PMID 12324190.
  178. ↑ «Carbon Monoxide Detectors Can Save Lives: CPSC Document #5010». US Consumer Product Safety Commission. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-04-09-ին. Վերցված է 2009-04-30-ին.
  179. ↑ Cobb N, Etzel RA (August 7, 1991). «Unintentional carbon monoxide-related deaths in the United States, 1979 through 1988». JAMA. 266 (5): 659–63. doi:10.1001/jama.266.5.659. PMID 1712865. Արխիվացված է օրիգինալից September 21, 2008-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  180. ↑ «Carbon Monoxide poisoning fact sheet» (PDF). Centers for Disease Control and Prevention. July 2006. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008-12-18-ին. Վերցված է 2008-12-16-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  181. ↑ Cobb N, Etzel RA (August 7, 1991). «Unintentional carbon monoxide-related deaths in the United States, 1979 through 1988». JAMA. 266 (5): 659–63. doi:10.1001/jama.266.5.659. PMID 1712865. Արխիվացված է օրիգինալից September 21, 2008-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  182. ↑ McDowell R, Fowles J, Phillips D (November 2005). «Deaths from poisoning in New Zealand: 2001–2002». The New Zealand Medical Journal. 118 (1225): U1725. PMID 16286939. Արխիվացված է օրիգինալից (Free full text) 2011-07-14-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  183. ↑ Song KJ, Shin SD, Cone DC (September 2009). «Socioeconomic status and severity-based incidence of poisoning: a nationwide cohort study». Clinical Toxicology. 47 (8): 818–26. doi:10.1080/15563650903158870. PMID 19640232.
  184. ↑ Salameh S, Amitai Y, Antopolsky M, Rott D, Stalnicowicz R (February 2009). «Carbon monoxide poisoning in Jerusalem: epidemiology and risk factors». Clinical Toxicology. 47 (2): 137–41. doi:10.1080/15563650801986711. PMID 18720104.
  185. ↑ Liu Q, Zhou L, Zheng N, Zhuo L, Liu Y, Liu L (December 2009). «Poisoning deaths in China: type and prevalence detected at the Tongji Forensic Medical Center in Hubei». Forensic Science International. 193 (1–3): 88–94. doi:10.1016/j.forsciint.2009.09.013. PMID 19854011.
  186. ↑ Penney, David G. (2007). Carbon Monoxide Poisoning (անգլերեն). CRC Press. էջ 754. ISBN 978-0849384189. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  187. ↑ Penney, David G. (2007). Carbon Monoxide Poisoning (անգլերեն). CRC Press. էջ 754. ISBN 978-0849384189. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  188. ↑ Julian, Misopogon 341C-D
  189. ↑ Totten S, Bartrop P, Markusen E (2007). Dictionary of Genocide. Greenwood. էջեր 129, 156. ISBN 978-0313346422. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-26-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  190. ↑ Penney, David G. (2007). Carbon Monoxide Poisoning (անգլերեն). CRC Press. էջ 754. ISBN 978-0849384189. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  191. ↑ Penney, David G. (2007). Carbon Monoxide Poisoning (անգլերեն). CRC Press. էջ 754. ISBN 978-0849384189. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Մինելի_Դերձակյան/Ավազարկղ&oldid=6319479» էջից