Մասնակից:Իրինա̠Ղազարյան/Ավազարկղ 2

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%BB%D0%B5

Տրիբուլե (ֆր.՝ Triboulet, ), Թագավորներ Լյուդովիկոս XIIի և Ֆրանցիսկ I-ի պալատական ծաղրածու

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմությանը հայտնի են երկու ծաղրածուներ այս մականունով, որոնցից մեկի մասին են միայն պահպանվել տվյալներ: Նրա իրական անունը Նիկոլյա Ֆերիալ է/կամ Ֆեվրիալ, ծնվել է մոտավոր 1479 թվականին Բլուայում, որտեղ հաճախ էր իջևանում թագավորական արքունիկը: Նա փոքր հասակ ուներ, գրեթե թզուկ էր, այնպես որ նրա ծաղրածու դառնալը կարծես նրա համար էր կանխորոշված: Նա տարբերվում էր սովորական ծաղրածուներից. խելացի էր, հաճախ սարկաստիկ և ջղային, երբեմն կարող էր հիմար ձևանալ անհրաժեշտության դեպքում:

Պահպանվել է նաև նրա կերպարը՝ Ժան Կլուէի նկարում:

Ի սկզբանե Տրիբուլեն եղել է Լյուդովիկոս XII-ի ծաղրածուն, բայց նրա այդ շրջանի գործունեության մասին ոչինչ հայտնի չէ: Նրա արարքների մասին պատմությունները վերաբերում են Ֆրանցիսկ Առաջինի շրջանին:

Այդ դարաշրջանում ծաղրածուների հումորը բավական կոպիտ էին՝ պալատական տղամարդկանց և կանանց քացի տալը, կամ հագուկապի մասին հումորները համարվում էին նորմալ: Ծաղրածուների արտաքին տեսքն առանձնացնում էր նրանց ամբոխից՝ Վառ գունավոր հագուստ, տարօրինակ գլխարկ, գավազան հիշեցնող չծչխկան խաղալիք:

Տրիբուլեի մասին եր օրեր հասած բոլոր պատմությունները չեն, որ կարող ենք վստահաբար նրան վերագրել: Ինչպես օրինակ հետևյալ պատմությունը: Տրիբուլեին արգելված էր ծաղրել թագուհուն և պալատական կանանց, սակայն նա մշտապես խախտում էր այդ արգելքը: Թագավորը հերթական ծաղրը լսելուց հետո որոշում է մահապատժի ենթարկել Տրիբուլեին և առաջարկում է նրան ընտրել իր համար ամենահարմար մահի տարբերակը: Տրիբուլեն ընտրում է մահ ծերությունից: Թագավորին ոչինչ չի մնում, քան ներել նրան:^[1]

Արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տրիբուլեի կերպարը շատ տարածված է արևմտաեվրոպական արվեստում: Արդեն 16-րդ դարում Տրիբուլեն դառնում է գրական կերպար: Առաջինը նրա մասին գրել է Բոնավանտյուր Դեպերիեն իր «Նոր զվարճանքներ և ուրախ զրույցներ» գրքում: Ծառայելով Ֆրանցիսկ Առաջինի քրոջը, Դեպերիեն կարող էր անձամբ հանդիպած լինել Ծաղրածուին, կամ շատ պատմություններ լսել նրա մասին: Ռաբլեի «Գարգանտյուա և Պանտագրուել»-ի երրորդ գրքում հերոսները ճշտելու համար ամուսնանա Պանուրգը, թե ոչ, ի վերջո որոշում են դիմել Տրիբուլեին: Ընդ որում Պանտագրյուելն ու Պանգուրը իրար հերթ չտալով գովաբանում էին ծաղրածուին, բայց երկուսն էլ հանգում են այն մտքին, որ Տրիբուլեն «խելագար է անկասկած...անփոփոխ և հոյակապ»^[2]:

Տրիբուլեն Վիկտոր Հյուգոյի «Արքան զվարճանում է» դրամայում գլխավոր կերպարներից մեկն է: Վ.Հյուգոյի այդ ստեղծագործության հիման վրա Ջուզեպե Վերդին ստեղծեց իր հայտնի «Ռիգոլետո» օպերան (պրեմիերան 1851 թվականի մարտի 11-ին), որտեղ, գրաքննություն պահանջով, գործողությունը տեղափոխվել է Մանտույ, իսկ Ֆրանցիսկ Առաջինը դարձել Մանտույի դուքս, իսկ Տրիբուլեն՝ Ռիգոլետո:

Տրիբուլեն Միշել Զևակոյի (1910) համանուն վեպի գլխավոր հերոսն է:

Ալեքսանդր Դյուման իր «Ասկանիո» և «Կոմսուհի դը Մոնսորո» վեպերում օգտագործում է Տրիբուլեի կերպարը մի քանի դրվագներում: Մեր օրերում Տրիբուլեն կարմիր հագած ծաղրածու է, որը հանդիսանում է շվեյցարական Մոնթե քաղաքի կարնավալի ավանդական կերպար^[3]^[4]:

Անեկդոտներ Տրիբուլեի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի օր Տրիբուլեն դիմեց Ֆրանցիսկ Առաջինին բողոքելով մի հայտնի պալատականից.

-Ձեր ընդ մեծություն, ինձ մահով են սպառնում

-Մի մտահոգվիր, ծաղրածու՛: Նա, ով կխլի քո կյանքը, կես ժամից կհայտնվի կախաղանին

-Ա՜խ, ձեր ընդ գերազանցություն, իսկ չի լինի այնպես անել, որպեսզի նա լինի կախված ոչ թե կես ժամ հետո, այլ առաջ, այն պահից, երբ ինձ կսպանի:

Երբ հայտնի դարձավ, որ Կարլ V-րդը պատրաստվում է Ֆրանսիայի միջով է ընթանալու Գենտի ապստամբությունը խաղաղեցնելու, Տրիբուլեն եկավ Ֆրանցիսկի մոտ և ասաց.

-

Однажды Трибуле обратился к Франциску I с жалобой на одного знатного дворянина.

— Сир! Мне угрожают смертью!
— Ну, не волнуйся, шут. Тот, кто лишит тебя жизни, через четверть часа будет повешен.
— Ах, ваше величество, а нельзя ли сделать так, чтобы он был повешен не через, а за четверть часа до того, как убьёт меня? Так будет надёжнее^[5].

Когда стало известно, что Карл V собирается проехать через Францию, чтобы усмирить восстание в Генте, Трибуле пришёл к Франциску I и сказал:

— Государь разрешите посвятить вам мой новый труд, который я назвал «Альманахом глупцов». В нём перечислены все величайшие глупцы на земле во главе с королём дурачков.
— И кто же это? — поинтересовался Франциск.
— Карл V, ваше величество. Ведь никому, кроме него, не пришло в голову явиться в страну короля Франции после того, как он держал вас у себя пленником, — ответил шут.
— А если он благополучно проедет через всё моё королевство?
— Тогда, ваше величество, мне придётся стереть имя императора и заменить его другим.
— Чьим же?
— Вашим, сир. Ведь в таком случае вы окажетесь ещё глупее него^[6].

Поскольку шут нарушил приказ Франциска I, запрещавший Трибуле шутить над королевой и придворными дамами, король приказал казнить его. Будучи достойным монархом в течение многих лет, Франциск пожаловал Трибуле право выбрать, как он умрёт. Трибуле, с его острым умом, сказал следующее: «Bon sire, par sainte Nitouche et saint Pansard, patrons de la folie, je demande à mourir de vieillesse»^[7], что переводится как «Государь, ради святой Нитуш и святого Пансара, покровителей безумия, я предпочитаю умереть от старости». Не имея другого выбора, кроме как рассмеяться, король приказал, чтобы Трибуле не был казнён, а вместо казни был изгнан из королевства.

Пользуясь благосклонностью правителей, Трибуле позволял себе очень много вольностей. Он мог запросто подойти к вельможе и на глазах у всех разрезать ему рейтузы. За остроумие и сумасбродство его прославили известные писатели.

Источник: https://kulturologia.ru/blogs/061116/32138/ ^[8]

^[9] խմբագրել կոդը

^[10] ձեռքով

^[11] - խմբագրել

Անեկդոտներ Տրիբուլեի մասին^[11]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Трибуле, персонаж пьесы «Король забавляется». Статуэтка работы Сары Бернар (1877)
Трибуле (иллюстрация Гюстава Доре)
Обложка журнала Le Triboulet (издавался в 1878–1931 годах)
Трибуле на карнавале в Монте (2006)