Մասնակից:Էրիկ Պեպանյան/Ավազարկղ16
Պարօդոնտիտ (հին հունարեն՝ παρα-՝ «հար», ὀδούς՝ «ատամ», լատին․՝ -itis՝ վերջածանց, որը ցույց է տալիս հիվանդության բորբոքային բնույթը), այլ կերպ, պարօդոնտալ հյուսվածքների բորբոքային հիվանդություն, որը բնութագրվում է վերին կամ/և ստորին ծնոտների ալվեոլային մասի նորմալ կառուցվածքի ոչնչացմամբ: Ինչպես պարօդոնտիտը, այնպես էլ պարոդոնտալ այլ հիվանդությունները բավականին տարածված են:
Պարօդոնտիտի դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դասակարգումը ըստ ՀՄԴ-10-ի (1997 թ.):
Սուր պարօդոնտիտ (K05.2):
K05.20 - լնդերի ծագման պերիօդոնտալ (պարօդոնտալ) թարախակույտ առանց ֆիստուլայի,
K05.21 - լնդերի ծագման պերիօդոնտալ (պարօդոնտալ) թարախակույտ ֆիստուլայով։
Քրոնիկ պարօդոնտիտ (KО5.3):
K05.30 - տեղայնացված,
K05.31 - ընդհանրացված,
K05.32 - քրոնիկ պերիկորոնիտ (հարպսակաբորբ),
K05.33 - խտացված ֆոլիկուլ (սանձիկի հիպերտրոֆիա)։
Դասակարգում ըստ բարդության աստիճանի․
Թեթև - պարօդոնտալ գրպանները 4 մմ-ից ոչ ավելի, միջարմատային միջնապատի ոսկրային հյուսվածքի ոչնչացում մինչև արմատների երկարության 1/3-ը, պաթոլոգիական շարժունակություն չկա։
Միջին - գրպանները 4-ից 6 մմ, միջնապատերի ոսկրային հյուսվածքի ոչնչացում արմատների երկարության 1/3-1/2-ով, պաթոլոգիական շարժունակություն 1-2 աստիճան:
Ծանր - գրպանների խորությունը ավելի քան 6 մմ, միջնապատերի ոսկրային հյուսվածքի ոչնչացումը ավելի քան արմատների երկարության ½-ով, պաթոլոգիական շարժունակությունը 2-3 աստիճան:
Ըստ տարածվածության․
Տեղայնացված (կիզակետային) և ընդհանրացված
Կլինիկական դրսևորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիվանդությունը դրսևորվում է ալվեոլային մասերի պրոգրեսիվ ոչնչացմամբ (մասնավորապես՝ այդ պրոցեսների ատամնային բջիջները)։ Նախնական փուլերի ախտանիշները քիչ են․ լնդերի արյունահոսություն, փխրուն ատամներ, երբեմն՝ մածուցիկ թուք, ատամնափառեր: Ալվեոլային պրոցեսների արագ ոչնչացման պատճառով ակտիվ և արագ ընթացքով ատամները աստիճանաբար ընկնում են ։
Պարօդոնտիտի սրման ժամանակ կլինիկական դրսևորումներն ավելի բազմազան են՝ լնդերի բորբոքում, ատամնային գրպանիկներից թարախի արտանետում, բերանի տհաճ հոտ, ատամների պաթոլոգիական շարժունակություն, դրանց տեղաշարժեր: Հանդիպում են նաև լնդերի վրա թարախակույտեր և ֆիստուլներ, ենթաստործնոտային ավշային հանգույցների մեծացում և բորբոքում: Պարօդոնտիտի հաճախակի սրացումներով քրոնիկ ընթացքը կարող է ուղեկցվել մանրէաբանական ալերգիաներով:
Էթիոլոգիա և պաթոգենեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարօդոնտիտի զարգացման պատճառները լինում են ընդհանրացված (համակարգային) և տեղայնացված։
- Տեղայնացված պատճառներ․
- Միկրոօրգանիզմներ - պարօդոնտիտի առաջացման հիմնական տեղայնացված պատճառն է։ Դրանց առաջնային աղբյուրը ատամնափառն է ։ Պարօդոնտիտի ծանր դեպքերում առավել հաճախ հայտնաբերվում են Porphyromonas gingivalis, Actinobacillus actinomycetemcomitans, Prevotella intermedia, Treponema denticola։
- Պատճառների մյուս խումբը տրավմատիկ է: Դրանք ներառում են՝ կծվածքի տրավմատիկ անոմալիաներ, բերանի լորձաթաղանթի լարերի և սանձիկերի ուշեղ ամրացում, ատամների դիրքի կուտակումներ և անոմալիաներ, ծամելու մկանների հիպերտոնիա։
- Ընդհանուր պատճառներ․
- Սոմատիկ պաթոլոգիա (շաքարային դիաբետ, իմունային անբավարարություն, վիտամին D-ի անբավարարություն, սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդություններ և այլն), որն ուղեկցվում է այսպես կոչված «պարօդոնտալ համախտանիշով»:
- Բացի այդ, շատ քրոնիկ հիվանդություններ, չունենալով պարօդոնտի վրա հատուկ ազդեցություն, նախատրամադրում են քրոնիկ պարօդոնտիտի առաջացմանը կամ ծանրացնում ընթացքը։
Ռիսկի գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարօդոնտիտի ընթացքի վրա բացասաբար են ազդում ատամնաքարերի նստվածքները, ծխելը[1]։ Հետազոտողների տվյալների համաձայն, ծխախոտի ծուխը և դրա բաղադրիչները նպաստում են կենսաթաղանթի ձևավորմանը, որը ներառում է տարբեր պաթոգեն միկրոօրգանիզմներ, ինչպիսիք են՝ Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, Klebsiella pneumoniae и Pseudomonas aeruginosa[2]։ Ծխելը կարող է մեծացնել հավանականությունը, որ այդ միկրոօրգանիզմներից մի քանիսը ոչ միայն ինտենսիվորեն կբազմապատկվեն, այլև ամուր կամրապնդվեն բերանի խոռոչում ՝ աջակցելով քրոնիկ բորբոքումներին և պարօդոնտալ հիվանդություններին։
Կապը այլ հիվանդությունների հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երիկամների քրոնիկ հիվանդություններ․ Վերջերս կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ պարօդոնտիտը կապված է մի շարք համակարգային հիվանդությունների հետ, որոնցից է երիկամների քրոնիկ հիվանդությունը[3]: Բիրմինգհեմի համալսարանի պրոֆեսոր Յան Չափլը, ավելի քան 13000 մարդու տվյալների ուսումնասիրության արդյունքում, պարզել է, որ վերջին 10 տարիների ընթացքում երիկամների քրոնիկ հիվանդություն ունեցող հիվանդների մոտ մահացության մակարդակը հավասար է 32%-ի՝ պարօդոնտալ հիվանդության բացակայության դեպքում, մինչդեռ պարօդոնտալ հիվանդությամբ և երիկամների հիվանդությամբ տառապող հիվանդների մոտ մահացության մակարդակը հավասար է 41%-ի, ինչը համեմատելի է շաքարախտով և առանց դրա CKD-ով հիվանդների մահացության մակարդակի հետ[4]։
Այցհայմերի հիվանդություն․ Ըստ Mark De-ի և Marina Harris-ի Այցհայմերի հիվանդության ճանաչողական անկումը փոխկապակցված է հիվանդի պարօդոնտիտի առկայության հետ: Հետազոտությունը հրապարակվել Է Plos One ամսագրում[5], և ըստ դրա արդյունքների՝ լնդերի հիվանդությունը կապված է կոգնիտիվ ֆունկցիաների վեցակի նվազման հետ (մասնակցել է 59 մարդ, տևողությունը՝ 6 ամիս)։ 2014 թվականին հրապարակվել է հետազոտություն, որը ցույց է տվել, որ Ալցհեյմերի հիվանդությամբ հիվանդների ուղեղի բիոպտատում հայտնաբերվում է պարօդոնտալ հիվանդության հարուցիչ մանրէ en:Porphyromonas gingivalis[6]։
Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռեմիսիայի փուլում՝ բերանի խոռոչի անձնական հիգիենայի բարձր մակարդակ, կոշտ, բուսական սննդի օգտագործում, բոլոր ատամների հավասարաչափ մասնակցությունը ծամելուն, ատամների նստվածքների ժամանակին հեռացումը և ատամների պլոմբավորումը: Պարօդոնտիտի վաղ հայտնաբերման համար անհրաժեշտ է լայնածավալ հետազոտություն, որը ներառում է տեղեկատվության հավաքում, հետազոտություն, ատամնալնդային գրպանների խորության զոնդավորում, ինչպես նաև ռադիոգրաֆիա։
Բուժման մեթոդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1. Պահպանողական
Փակ և բաց կուրետաժը պարօդոնտոլոգիական բուժման ոսկե ստանդարտ է: Սա էթիոտրոպիկ բուժում է, որի ընթացքում հեռացվում է հիվանդության պատճառ հանդիսացող կենսաթաղանթը և ենթամաշկային ատամնաքարը։ Փակ կուրետաժը նախընտրելի է մակերեսային գրպանիկների համար (մինչև 4 մմ), բաց կուրետաժը՝ ավելի բարդ դեպքերում: Նման բուժման նպատակը, որպես կանոն, վիճակի բարելավումն է, սակայն կորցրած ոսկրային հյուսվածքի վերականգնում տեղի չի ունենում։
2. Ռեգեներատիվ, վերականգնողական
Ուղղորդված հյուսվածքների վերականգնումը պոտենցիալ ամենահեռանկարային մոտեցումն է: Հնարավոր է վերականգնել ոսկրային հյուսվածքը, բայց որոշակի պայմաններում: Ավելի հաջող արդյունքներ դրսևորվում է միարմատ ատամների և բազմապատ արատների դեպքում։
3. Ռեզեկցիոն
Ոսկրածուծի պատի մասնահատումը պարօադոնտալ գրպանիկը վերացնելու առավել կանխատեսելի, բայց ամենաքիչ խնայող միջոցն է: Բուժման էսթեիկ արդյունքները առավել ընդունելի չեն, մնացած ոսկրային հյուսվածքը ավելի վատ է հաղթահարում ծամելու ճնշումը: Հետևաբար, այս մոտեցումը աստիճանաբար հնանում է.
4.Այլընտրանքային մեթոդներ՝ ատամի հեռացում, որին հաջորդում է իմպլանտացիան
Հատկապես ծանր դեպքերում պետք է հրաժարվել անբարենպաստ կանխատեսմամբ ատամների պահպանումից և դիտարկել իմպլանտացիայի ավելի կանխատեսելի և հուսալի տարբերակ:
Պարօդոնտոլոգիական բուժման նպատակներն ու արդյունքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1. Կորցրած հյուսվածքների ամբողջական վերականգնում
Անհասանելի: Նույնիսկ ատամնային ամրակցող մասի ամբողջական վերականգնմամբ, կորցրած հյուսվածքներն ամբողջությամբ չեն վերականգնվում.
2. Գրպանների անհետացում
Հնարավոր է նոր կցորդի ձևավորում մասամբ ոսկորի, ցեմենտի և պարօդոնտալ կապանի միջոցով (գագաթային հատվածներում): Կցորդի մնացած մասը ստեղծվում է շարակցական էպիթելի ձևավորման և շարակցական հյուսվածքի արմատային մակերեսին մոտենալու միջոցով: Այս բուժումը համարվում է պարօդոնտոլոգիական բուժման շատ լավ արդյունք:
3.Կցորդի կորստի դադարեցում
Գրպանները մնում են, բայց մակերեսային են և անգործուն: Այս արդյունքը ձեռք է բերվում շատ դեպքերում և համարվում է բավարար:
4. Կլինիկական դրսևորումների վերացում կամ նվազում
Պարօդոնտալ հյուսվածքների վերականգնում տեղի չի ունենում, գրպանները պահպանվում են, լնդերի արյունահոսությունը դադարում է: Նման արդյունքը կարելի է համարել մասնակի հաջողություն։ Այնուամենայնիվ, նման վիճակի երկարաժամկետ պահպանման համար պահանջվում են հաճախակի և կանոնավոր հետևողական ստուգումներ, և հիվանդի մոտիվացիան նույնպես չափազանց կարևոր է:
Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարօդոնտոլոգիական բուժման առաջին փուլը բերանի խոռոչի ճիշտ անձնական հիգիենայի ուսուցումն է և ձեռք բերված արդյունքի վերահսկումը: Պարօդոնտիտի բուժումը մեծապես կախված է հիվանդի մոտիվացիայից: Եթե դա բավարար չէ, անօգուտ է հույս դնել հաջողության վրա:
Հաջորդ փուլը բերանի խոռոչի մասնագիտական հիգիենան է։ Լնդերի բորբոքումը (գինգիվիտ) և մակերեսային գրպանիկները միանգամայն հնարավոր է վերացնել այս պարզ ընթացակարգով:
Այնուհետև վերջնական զոնդավորումից հետո (2-3 շաբաթ անց) որոշում է կայացվում մնացած գրպանների ճակատագրի վերաբերյալ։ Միջին ծանրության պարօդոնտիտը կարող է վերացվել փակ կամ բաց կուրետաժով: Ծանր ձևերով հնարավոր է անմիջապես անցնել ուղղորդված ոսկրային վերականգնմանը կամ բուժման ռեզեկցիոն մեթոդներին:
Վիրաբուժական միջամտությունների ավարտից հետո բուժումը չի ավարտվում: Հիվանդը պետք է իր կյանքի մնացած ժամանակահատվածում ինքնուրույն պահպանի անձնական հիգիենայի բարձր մակարդակը, պարբերաբար ներկայանա հետագա ստուգումների, անհրաժեշտության դեպքում իրականացնի բերանի խոռոչի մասնագիտական հիգիենա:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ K-Y Zee. Smoking and periodontal disease // Australian Dental Journal. — 2009. — Т. 54 (Սեպտեմբեր). — С. 44-50. — .
- ↑ «Suppression of overt gingival inflammation in tobacco smokers - clinical and mechanistic considerations». Վերցված է 2016-07-08-ին.
- ↑ «Association between periodontitis and mortality in stages 3-5 chronic kidney disease: NHANES III and linked mortality study» (անգլերեն). Վերցված է 2017-04-06-ին.
- ↑ Catharine Paddock PhD (18 February 2016). «Gum disease associated with kidney disease deaths» (անգլերեն). Medical News Today. Վերցված է 2016-03-14-ին.
- ↑ Mark Ide, Marina Harris et al. Periodontitis and Cognitive Decline in Alzheimer’s Disease // PLOS One. — March 10, 2016.
- ↑ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25571822, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4488989/
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Терапевтическая стоматология: учебник для вузов: в 3ч. / Под ред. проф. Г. М. Барера. — М.:ГЭОТАР-Медиа,2008. — Ч. 2: Болезни пародонта. — 236 с.
- Болезни пародонта, Каз., 1971;
- Лемецкая Т. И., Болезни пародонта (пародонтопатии), М., 1972;
- Рыбаков А. И., Иванов В. С., Клиника терапевтической стоматологии, М., 1973.
- Курякина Н. В., Кутепова Т. Ф. Заболевания пародонта. — М.: «Медицинская книга», 2003, 160 с.
- Лукиных Л. М. Болезни пародонта. Клиника диагностика, лечение и профилактика / Л. М. Лукиных, Е. Н. Жулев, И. Н. Чупрунова. — Нижний Новгород: изд-во НГМА, 2005. — 322 с.
- Мюллер Х. П. Пародонтология. — Львов: изд-во «ГалДент», 2004. — 256 с.
- Питер Феди. Пародонтологическая азбука/ Питер Феди, Артур Вернино, Джон Грей.- Изд. Дом «Азбука», 2003.- 287 с.
- Пародонтит // Большая медицинская энциклопедия, 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия. — Т. 18.