Սահմանաքար
| Ենթակատեգորիա | աշխարհագրական ցուցիչ, boundary point, փոքր հուշարձան  | |
|---|---|---|
| Մասն է | մուտքի կետ, աշխարհագրական սահման | |
Սահմանաքար կամ սահմանային ցուցիչ, ամուր նյութից պարաստված, երկարաժամկետ ֆիզիկական նշիչ, որը նույնականացնում է ցամաքային սահմանի սկիզբը կամ սահմանի փոփոխությունը, հատկապես սահմանի ուղղության փոփոխությունը[1] Գոյություն ունեն սահմանանշանների մի քանի այլ տեսակներ, որոնք հայտնի են որպես սահմանային ծառեր[2][3], սահմանային սյուներ[1]։
Նպատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Ջոսիա Օբերի, սահմանային ցուցիչները «մարդկային, մշակութային, սոցիալական իմաստներ պարտադրելու միջոց են երբեմնի չտարբերակված բնական միջավայրին»։ Սահմանային նշանները կապված են սոցիալական հիերարխիայի հետ, քանի որ դրանք բխում են անձի կամ խմբի լիազորությունից՝ հայտարարելու տվյալ տարածքի սահմանները քաղաքական, սոցիալական կամ կրոնական պատճառներով։ Օբերը նշում է, որ «որոշելը, թե ով և ինչ նպատակով կարող է օգտագործել վարելահողերի հողամասերը, ունի անմիջական և ակնհայտ տնտեսական հետևանքներ»[4]։
Շատ սահմաններ նկարվել են աշխարհագրական լայնության կամ երկարություն անտեսանելի գծերով, ինչը հաճախ ստեղծում է անհրաժեշտությունը նշելու այդ սահմանները հողի վրա, որքան հնարավոր է ճշգրիտ, օգտագործելով ժամանակակից տեխնոլոգիաները[5]։ GPS տեխնոլոգիան ցույց է տվել, որ շատ սահմաններ հողի վրա անճշտորեն են նշված[5]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սահմանային քարերը սկզբում ծառայել են սուրբ վայրերը նշելու համար։ Սահման նշելու այս ավանդույթը տարածվել է ողջ Եվրոպայում։ Օրինական տարածքը տեսանելի է դարձել սահմանաքարերով։ Քարերը, որոնք իրավաբանորեն պարտադիր են համարվել, հատուկ պաշտպանության տակ են եղել։ Այս պաշտպանությունը հիշատակվում է վաղ ժողովրդական իրավունքում և նաև միջնադարյան իրավական ժողովածուներում[6]։
Հռոմեացիները Տերմինուսում ունեցել են սահմանաքարերի իրենց աստվածը։ Երբ Հռոմի Կապիտոլիումի վրա Յուպիտերի պատվին տաճար պետք է կառուցվեր, մի հին սահմանաքար խանգարել է, ի վերջո, աուսպիցիայով որոշել են, տաճարը կառուցել է բարձրագույն հռոմեական աստծո սահմանաքարի շուրջ[7]։
Միջնադարից ի վեր գերմանական տարածքներում սահմանների ճշտումները և քարերի ճիշտ տեղադրման պատասխանատվությունն ընկել է դատավորների վրա։ Վաղ սահմանաքարերը սկզբում բաղկացած են եղել հիմնական քարից և ավելի փոքր կողային քարերից՝ « վկաներից »։ «Վկաները» խնդիր են ունեցել քարը նշել որպես դիտավորյալ դրված սահմանաքա՝ երաշխավորել են քարի իսկությունը։ Դրանք սկզբում կառուցվել են այն երկու հողակտորների վրա, որոնք պետք է առանձնացվեին, սակայն հետագայում դրանք տեղադրվել են սահմանի վրա[8]։
Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավանդաբար, սահմանային նշանները հաճախ պատրաստել են քարից, սակայն հետագայում շատերը պատրաստել են բետոնով կամ տարբեր նյութերի խառնուրդից[9]։ Դրանք սովորաբար տեղադրվում են նշանավոր կամ հատկապես տեսանելի կետում։ Շատերի վրա գրված են համապատասխան տեղեկություններ, ինչպիսիք են սահմանատիրոջ անվան հապավումը և հաճախ ամսաթիվը[10]։
Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սահմանաքարեր, հողաբաժանումները նշող կոփածո հատուկ քարեր Հին Հայաստանում։ Դրվել են գյուղերի ու ագարակների սահմանագլուխներին՝ Արտաշես Ա թագավորի ձեռնարկած հողային բարեփոխումների կապակցութամբ։ Մովսես Խորենացու այս հաղորդումը հաստատվում է Սևանա լճի առափնյա շրջաններում, Սպիտակում և Սյունիքում հայտնաբերված մոտ մեկ տասնյակ սահմանաքարերուվ, որոնց վրա կան Զարեհ Երվանդունու որդի Արտաշես արքայի անունով արամեերեն արձանագրություններ[11]։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սարգսյան Գ. Խ., Հելլենիստական դարաշրջանի Հայաստանը և Մովսես Խորենացին, Երևան, 1966 թ.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Porter, John (1990 թ․ հունիս). AN HISTORICAL PERSPECTIVE – Longitude 129 degrees east, and why it is not the longest, straight line in the world. National Perspectives – 32nd Australian Surveyors Congress Technical Papers 31 March – 6 April 1990. Canberra: The Institution: Eyepiece – Official Organ of The Institution of Surveyors, Australia, W.A. Division. էջեր 18–24.
- ↑ Tarkiainen, Ü (2012). «Trees for marking boundaries of landed property in premodern Estonia». Estonian Journal of Ecology. 61 (1): 53. doi:10.3176/eco.2012.1.06.
- ↑ Blomley, Nicholas (2016 թ․ հունվարի 28). «The Boundaries of Property: Complexity, Relationality, and Spatiality: The Boundaries of Property». Law & Society Review. 50 (1): 224–255. doi:10.1111/lasr.12182.
- ↑ Ober, Josiah (1995). «Greek Horoi: Artifactual Texts and the Contingency of Meaning» (PDF). Methods in the Mediterranean: Historical and Archaeological Views of Texts and Archaeology. Leiden: Brill: 89–123. doi:10.1163/9789004329409_005. ISBN 9789004329409. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 3-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Porter, John (1990 թ․ հունիս). AN HISTORICAL PERSPECTIVE – Longitude 129 degrees east, and why it is not the longest, straight line in the world. National Perspectives – 32nd Australian Surveyors Congress Technical Papers 31 March – 6 April 1990. Canberra: The Institution: Eyepiece – Official Organ of The Institution of Surveyors, Australia, W.A. Division. էջեր 18–24.
- ↑ vgl. Franz Simmerding: Grenzzeichen, Grenzsetzer und Grenzfrevler. Ein Beitrag zur Kultur-, Rechts- und Sozialgeschichte. Hrsg.: Pankraz Fried. Deutscher Verein für Vermessungswesen, München 1996, S. 92.
{{cite book}}: no-break space character in|title=at position 200 (օգնություն) - ↑ Lothar Schmitt: Der Siegelring des Erasmus von Rotterdam. Auf den Spuren eines Rätsels der Renaissancezeit (= Basler Kostbarkeiten. Band 30). Historisches Museum Basel, 2009, ISBN 978-3-9523034-7-4, S. 19 (hmb.ch [PDF; 4,2 MB; abgerufen am 5. März 2023]).
{{cite book}}: no-break space character in|title=at position 110 (օգնություն) - ↑ vgl. Կաղապար:Literatur
- ↑ «1921 WA-NT Border Determinations». Kununurra Historical Society Inc. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 9-ին.
- ↑ Porter, John (1990 թ․ հունիս). AN HISTORICAL PERSPECTIVE – Longitude 129 degrees east, and why it is not the longest, straight line in the world. National Perspectives – 32nd Australian Surveyors Congress Technical Papers 31 March – 6 April 1990. Canberra: The Institution: Eyepiece – Official Organ of The Institution of Surveyors, Australia, W.A. Division. էջեր 18–24.
- ↑ «Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 10.djvu/146 — Վիքիդարան». hy.wikisource.org. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 24-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սահմանաքար» հոդվածին։ |
| ||||||
