Կանադական տիեզերական գործակալություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կանադական տիեզերական գործակալություն
Տեսակտիեզերական գործակալություն և Կանադական դաշնային վարչություն կամ գործակալություն
Երկիր Կանադա
ՀապավումCSA և ASC
Հիմնադրվածմարտի 1, 1989
Գլխադասային գրասենյակԼոնգյոյ, Քվեբեկ, Կանադա, John H. Chapman Space Centre և Քվեբեկ, Կանադա
Անձնակազմ670 մարդ (2016)[1]
Կայքasc-csa.gc.ca​(անգլ.)​(ֆր.)

Կանադական տիեզերական գործակալություն (ԿՏԳ, ֆր.՝ Agence Spatiale Canadienne, ASC), հիմնադրվել է Կանադական տիեզերական գործակալության ակտի հիման վրա, որը թագավորական հավանության է արժանացել 1990 թվականի մայիսի 10-ին։ Գործակալությունը հաշվետու է Կանադայի Նորարարության, գիտության և տնտեսական զարգացման նախարարությանը։ Կանադական տիեզերական գործակալության ներկայիս նախագահն է Սիլվան Լապորտը, որն այս պաշտոնը ստանձնել է 2015 թվականի մարտի 9-ին 2015 թվականի փետրվարի 27-ի նշանակումից հետո[2]։

ԿՏԳ գլխամասը գտնվում է Լոնգեյի Ջոն Հ. Չեփմեն տիեզերական կենտրոնում։ Գործակալությունը գրասենյակներ ունի նաև Օտտավայում` Դեյվիդ Ֆլորիդա լաբորատորիա, կապի փոքրիկ գրասենյակներ Հյուստոնում, Վաշինգտոնում և Փարիզում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանադական տիեզերական գործակալության զինանշանը, 1991 թվականի հուլիսի 25, Կանադայի հերալդիական հեղինակության կողմից

Կանադայի վերին մթնոլորտի և տիեզերական ծրագրի ծագումը կարելի է դիտարկել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո[3]։ 1945-1960 թվականներին Կանադան, պաշտպանական հետազոտությունների հովանու ներքո, ձեռնամուխ եղավ մի շարք փոքրիկ գործարկիչ և արբանյակային հարակից նախագծերի` ներառյալ Black Brant rocket-ի զարգացումը, ինչպես նաև առաջադեմ ուսումնասիրություններ[4]։ 1957 թվականին Կանադայի պաշտպանության հետազոտությունների հեռահաղորդակցության ցանցի (DRTE) գիտնականներն ու ճարտարագետները, ղեկավար Ջոն Հ. Չափմանի ղեկավարությամբ սկսեցին նախապես հայտնի S-27 կամ Topside Sounder Project նախագիծը։ Այս աշխատանքը շուտով կհանգեցնի Կանադայի առաջին ալիքին, որը հայտնի է որպես Alouette 1: Այս աշխատանքը շուտով կհանգեցներ Կանադայի առաջին արբանյակի զարգացմանը, որը հայտնի է որպես Alouette 1:

1962 թվականի սեպտեմբերին Alouette-ի մեկնարկի շնորհիվ Կանադան դարձավ երրորդ երկիրը, որն արհեստական արբանյակ տարածեց, տեղադրեց տիեզերքում։ Այդ ժամանակ Կանադան միայն ուներ վերին մթնոլորտային գործարկման հնարավորություններ (օդերևութաբանական հրթիռներ), հետևաբար Alouette 1-ը ամերիկյան ՆԱՍԱ-ն դեպի վեր ուղարկեց Կալիֆոռնիայի Լոմպոկի Վանդենբերգ օդուժի բազայից։

1980-ականներին այս և այլ տիեզերքի հետ կապված գործողությունները ստիպեցին Կանադայի կառավարությանը հրապարակել Կանադայի տիեզերական գործակալության ակտը, որը հաստատեց Կանադայի տիեզերական գործակալությունը։ Օրենքը ստացավ թագավորական համաձայնություն 1990 թվականի մայիսի 10-ին և ուժի մեջ մտավ 1990 թվականի դեկտեմբերի 14-ին[5]։

1999 թվականին ԿՏԳ 'A-base' ֆինասավորման նախագծից անցավ 300 միլիոն դոլար ֆիքսված տարեկան բյուջեի։ Իրական բյուջեն տարեցտարի տարբերվում է լրացուցիչ ծախսերի և հատուկ նախագծերի պատճառով։

Կանադայի տիեզերական գործակալության մանդատն է նպաստել տիեզերքի խաղաղ օգտագործմանն ու զարգացմանը, գիտության միջոցով տիեզերքի գիտելիքները զարգացնելու և ապահովելու տիեզերական գիտությունն ու տեխնոլոգիան կանադացիների համար սոցիալական և տնտեսական օգուտներ ապահովելու համար։ Կանադական տիեզերական գործակալության առաքելության հայտարարության մեջ նշվում է, որ գործակալությունը հավատարիմ է տիեզերական գիտելիքների մշակմանը և կիրառմանը` ի օգուտ Կանադայի և մարդկության։

Նախագահներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1989- մայիսի 4, 1992 – Լարկին Կերվին[6]
  • Մայիսի 4, 1992– հուլիսի 15, 1994 - Ռոլանդ Դորե[7]
  • Նոյեմբերի 21, 1994– 2001 - Ուիլյամ ՄաքԴոնալդ Էվանս[8]
  • Նոյեմբերի 22, 2001– նոյեմբերի 28, 2005– Մարկ Գարնո[9]
  • Ապրիլի 12, 2007– December 31, 2007 - Լորիեր Բուասվերտ[10]
  • Հունվարի 1, 2008- սեպտեմբերի 2, 2008 - Գայ Բյուժոլդ
  • Սեպտեմբերի 2, 2008 – փետրվարի 1, 2013 - Սթիվեն Մաքքլեյն[11]
  • Փետրվարի 2, 2013 – օգոստոսի 5, 2013 - Գիլես Լեկլերկ (ժամանակավոր)
  • Օգոստոսի 6, 2013 - նոյեմբերի 3, 2014 - Ուոլթեր Նատինչիկ
  • Նոյեմբերի 3, 2014 - մարտի 9, 2015 - Լյուկ Բրյուլե, ժամանակավոր[12]
  • Մարտի 9, 2015 - Սիլվան Լապորտ[13]

Կանադական արբանյակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Alouette 1` առաջին արբանյակը, որը կառուցվել էր ոչ Միացյալ Նահանգներում, ոչ էլ Խորհրդային Միությունում
Անվանում Մեկնարկ Դադարեցում Նպատակ
Alouette 1 Սեպտեմբերի 29, 1962 1972 Իոնոսֆերային հետազոտություն
Alouette 2 Նոյեմբերի 29, 1965 Օգոստոսի 1, 1975 Իոնոսֆերային հետազոտություն
ISIS 1 Հունվարի 30, 1969 1990 Իոնոսֆերային հետազոտություն
ISIS 2 Ապրիլի 1, 1971 1990 Իոնոսֆերային հետազոտություն
Hermes Հունվարի 17, 1976 Նոյեմբեր, 1979 Փորձարարական հեռահաղորդակցության արբանյակ
RADARSAT-1 Նոյեմբերի 4, 1995 March 29, 2013 Կոմերցիոն երկրազննման արբանյակ[14]
MOST Հունիսի 30, 2003 Գործում է տիեզերական հեռադիտակ
SCISAT-1 Օգոստոսի 12, 2003 Գործում է Երկիրը զննող արբանյակ (Երկրի մթնոլորտ)
RADARSAT-2 Դեկտեմբերի14, 2007 Գործում է Կոմերցիոն երկրազննման արբանյակ
NEOSSat Փետրվարի 25, 2013 Գործում է Զննում է երկրամերձ օբյեկտները[15]
Sapphire Փետրվարի 25, 2013 Գործում է Ռազմական տիեզերական հսկողություն[15][16]
BRITE Փետրվարի 25, 2013 Գործում է տիեզերական հեռադիտակ[15][17]
CASSIOPE Սեպտեմբերի 29, 2013 Գործում է Իոնոսֆերային հետազոտություն, փորձնական հեռահաղորդակցություն[18][19]
M3MSat Հունիսի 22, 2016 Գործում է Կապի արբանյակ[20]
RADARSAT Constellation 2018 Պլանավորված է Կոմերցիոն երկրային դիտարկման արբանյակ

Բացի այդ, կան կոմերցիոն արբանյակներ` թողարկված Telesat հեռահաղորդակցման ընկերության կողմից, նախկին թագավորական կորպորացիա, որը 1998 թվականին սեփականաշնորհվել է։ Դրանք են Anik արբանյակները, Nimiq արբանյակները (բոլորը ներկայում օգտագործվում են Bell TV) և MSAT-1: Հետագայում տեխնոլոգիական և հետազոտական արբանյակները մշակվել են Տորոնտոյի համալսարանի Տիեզերական ուսումնասիրությունների ինստիտուտի կողմից[21]` ներառելով CanX ծրագիրը, ExactView-9 և GHGSat-D:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ http://www.asc-csa.gc.ca/eng/publications/rpp-2015.asp
  2. ↑ «PM announces changes in the senior ranks of the Public Service». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  3. ↑ Andrew Godefroy. Defence & Discovery: Canada's Military Space Program, 1945–1974. Vancouver: University of British Columbia Press, 2011. 978-0-7748-1959-6 http://www.ubcpress.ubc.ca/search/title_book.asp?BookID=299173226 Արխիվացված 2012-03-13 Wayback Machine
  4. ↑ Andrew Godefroy. Defence & Discovery: Canada's Military Space Program, 1945–1974. Vancouver: University of British Columbia Press, 2011. 978-0-7748-1959-6, chapters 2–6.
  5. ↑ «Canadian Space Agency Act». Department of Justice. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.
  6. ↑ «(John) Larkin Kerwin». Science.ca. GCS Research Society. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.
  7. ↑ Canadian Space Milestones - Canadian Space Agency. Asc-csa.gc.ca. Retrieved on 2013-08-21.
  8. ↑ «William MacDonald Evans Receives Canadian Space Award». Marketwire. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 1-ին.
  9. ↑ [1] History of the Canadian Astronaut Corps. Retrieved on 2014-05-04
  10. ↑ Black, Chuck. «The Commercial Space Blog». Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 1-ին.
  11. ↑ Steve MacLean annonce son départ de l'Agence spatiale canadienne - Agence spatiale canadienne Արխիվացված 2013-02-04 Wayback Machine. Asc-csa.gc.ca (2013-01-15). Retrieved on 2013-08-21.
  12. ↑ «Luc Brûlé, Interim President, Canadian Space Agency». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  13. ↑ «PM announces a change in the senior ranks of the Public Service». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  14. ↑ «RADARSAT-1: Seventeen Years of Technological Success» (Press release). Canadian Space Agency. 2013 թ․ մայիսի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 30-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Indian rocket launches asteroid hunter, 6 other satellites - NBC News.com. Science.nbcnews.com (2013-02-25). Retrieved on 2013-08-21.
  16. ↑ SSTL's 40th satellite platform launch: Sapphire reaches orbit. Spacedaily.com. Retrieved on 2013-08-21.
  17. ↑ Canada Stays at the Forefront of տիեզերական հեռադիտակ Technology with the Launch of New Surveillance Satellite - Canadian Space Agency Արխիվացված 2013-03-01 Wayback Machine. Asc-csa.gc.ca (2013-02-25). Retrieved on 2013-08-21.
  18. ↑ Foust, Jeff (2013 թ․ մարտի 27). «After Dragon, SpaceX's focus returns to Falcon». NewSpace Journal. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 5-ին.
  19. ↑ Graham, Will. «SpaceX successfully launches debut Falcon 9 v1.1». NASASpaceFlight. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  20. ↑ «M3MSat CSA Satellite Page».
  21. ↑ «University of Toronto Institute for Aerospace Studies - Space Flight Laboratory». Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կանադական տիեզերական գործակալություն» հոդվածին։
Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
BNF: 12488965s · ISNI: 0000000406464180 · Microsoft: 2800055578 · SUDOC: 034098372 · VIAF: 142590928 · WorldCat VIAF: 142590928
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կանադական_տիեզերական_գործակալություն&oldid=9352039» էջից