Ծովահեն երեխա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ծովահեն երեխա, Փարիզի սկզբունքների սահմանում, ըստ որի «ծովահեն երեխա» է համարվում 18 տարեկանից ցածր ցանկացած սեռի անձ, որը հավաքագրվել կամ օգտագործվել է ծովահենական խմբավորման կողմից ցանկացած կարգավիճակով՝ որպես զինյալը նավերի նավապետների և բանակցողների պահակազոր, սուրհանդակ, լրտեսներ, նաև սեռական նպատակներով, և՛ ծովում, և՛ ցամաքում։

Երեխաները կարող են կամավոր մասնակցել ծովահենական գործունեությանը՝ սոցիալ-տնտեսական հուսահատությունից, ընտանիքի պահանջով, հասակակիցների ազդեցությամբ կամ կարող են բռնի կերպով առևանգվել ծովահենական խմբավորումների կողմից։

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան մի շարք պատճառներ, թե ինչու չափահաս ծովահեն հրամանատարը համարում է, որ երեխաները կարևոր մարտավարական նշանակություն ունեն։ Այս ընկալումները երեխաներին խոցելի են դարձնում առևանգման կամ բռնի հավաքագրման համար։ Ինչպես նշել է Կարլ Կոնրադին[1].

«Ծովահենների հրամանատարները հավաքագրում են երեխաներին, քանի որ նրանք խոցելի են և հեշտությամբ մանիպուլյացիաների են ենթարկվում, անվախ են և անտեղյակ իրենց գործողությունների երկարաժամկետ հետևանքների մասին. ծախսատար չեն, շատ են զարգացող երկրներում, որոնք ամենից շատ են տառապում ծովահենությունից. փոքր են հասակով և, հետևաբար, ճարպիկ են, հեշտ ներշնչվող և հիմնականում անխոցելի են դատական գործընթացների համար, և քանի որ դրանք բարոյական մարտահրավեր են ներկայացնում իրենց թշնամիներին։

Այլ դեպքերում երեխաները կարող են կամավոր մասնակցել ծովահենական գործունեությանը։ Այնուամենայնիվ, ինչպես պնդում է Կանադայում գործող Roméo Dallaire Child Soldiers Initiative-ը, ««կամավոր» զորակոչը պետք է հասկանալ սահմանափակ ընտրությունների և հանգամանքների տեսանկյունից, որոնք կարող են գոյություն ունենալ որոշակի երկրի համատեքստում»[2]։ Եթե երեխան ծայրահեղ աղքատ է, տեղահանվել է իր տնից, բաժանվել է ընտանիքից, սահմանափակ կրթական հնարավորություններ ունի կամ ենթարկվել է կոնֆլիկտների, ապա մեծանում է հավանականությունը, որ նա կդիտի ծովահենությունը որպես սոցիալական առաջընթացի օրինական միջոց։

Միավորված ազգերի կազմակերպության ծովային իրավունքի կոնվենցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև Միավորված ազգերի կազմակերպության Ծովային իրավունքի մասին կոնվենցիան (UNCLOS, 1982) չի քննարկում երեխաների ներգրավվածությունը ծովային հանցագործություններին, այն տալիս է ծովահենության հստակ սահմանում։ 101-րդ հոդվածի համաձայն՝ ծովահենությունը հետևյալն է.

  1. բռնության կամ կալանավորման ցանկացած ապօրինի գործողություն, կամ կողոպուտի ցանկացած գործողություն, որը կատարվել է մասնավոր նպատակների համար, մասնավոր նավի կամ մասնավոր օդանավի անձնակազմի կամ ուղևորների կողմից և ուղղված է.
    1. բաց ծովում, մեկ այլ նավի կամ օդանավի դեմ, կամ այդպիսի նավի վրա կամ օդանավում գտնվող անձանց կամ գույքի դեմ.
    2. նավի, օդանավի, անձանց կամ գույքի դեմ ցանկացած պետության իրավասությունից դուրս գտնվող վայրում.
  2. նավի կամ օդանավի շահագործմանը կամավոր մասնակցության ցանկացած գործողություն՝ այն ծովահենական նավ կամ օդանավ դարձնելու փաստերի իմացությամբ.
  3. «1 կամ «2» ենթակետերում նկարագրված արարքին հրահրելու կամ դիտավորյալ օժանդակելու ցանկացած գործողություն[3]։

UNCLOS-ը ճանաչում է ծովահենության հանցագործության համընդհանուր իրավասությունը, սակայն այն վերաբերում է միայն հանցավոր գործողություններին, որոնք տեղի են ունենում միջազգային ջրերում։ Եթե ծովահենության ակտը տեղի է ունենում երկրի տարածքային ջրերում, դա պետական իրավասության և քրեական հետապնդման խնդիր է։

Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության մանկական աշխատանքի վատագույն ձևերի կոնվենցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության (ԱՄԿ) «Երեխաների աշխատանքի վատագույն ձևերի մասին» կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածը (թիվ 182, 1999 թ.) սահմանում է, որ..

…երեխաների աշխատանքի վատթարագույն ձևեր տերմինը ներառում է.

  1. ստրկության բոլոր ձևերը կամ ստրկությանը նման պրակտիկաները, ինչպիսիք են երեխաների վաճառքը և թրաֆիքինգը, պարտքային ստրկությունը և ճորտատությունը և հարկադիր կամ պարտադիր աշխատանքը, ներառյալ երեխաների հարկադիր կամ պարտադիր հավաքագրումը զինված հակամարտություններում օգտագործելու համար.
  2. երեխային մարմնավաճառության, պոռնոգրաֆիայի արտադրության կամ պոռնոգրաֆիկ ներկայացումների համար օգտագործելը, ձեռք բերելը կամ առաջարկելը.
  3. երեխայի օգտագործումը, ձեռք բերումը կամ առաջարկը ապօրինի գործունեության համար, մասնավորապես՝ համապատասխան միջազգային պայմանագրերով սահմանված թմրամիջոցների արտադրության և շրջանառության համար.
  4. աշխատանք, որն իր բնույթով կամ այն հանգամանքներով, որոնցում իրականացվում է, կարող է վնասել երեխաների առողջությանը, անվտանգությանը կամ բարոյականությանը[4]։

Քանի որ ծովային հանցագործության ցանկացած ձևի մասնակցությունը վտանգավոր է (և իսկապես պոտենցիալ մահացու), մանկական ծովահենությունը ակնհայտորեն մանկական աշխատանքի ամենավատ ձևն է։

Կոնվենցիայի համաձայն՝ երեխա է համարվում 18 տարին չլրացած ցանկացած անձ։

2013 թվականի ապրիլի դրությամբ ութ երկիր չէր ստորագրել ԱՄԿ թիվ 182 կոնվենցիան։ Դրանք ներառում են Կուբան, Էրիթրեան, Հնդկաստանը, Մարշալյան կղզիները, Մյանմարը, Պալաուն, Սոմալին և Տուվալուն[5]։ Այս երկրներից երկուսը` Հնդկաստանը և Սոմալին, ներկայումս ձերբակալում և հետապնդում են ենթադրյալ երեխա ծովահեններին։

Միավորված ազգերի կազմակերպության Երեխայի իրավունքների կոնվենցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության (ԱՄԿ) թիվ 182 կոնվենցիան, այնպես էլ ՄԱԿ-ի Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայի[6] (1990) 1-ին հոդվածը սահմանում է, որ երեխա է համարվում 18 տարեկանից ցածր ցանկացած անձ։ Այնուամենայնիվ, նույն հոդվածը նախազգուշացում և ավելացնում է, որ երկրի քրեական պատասխանատվության նվազագույն տարիքը կարող է լինել 18-ից ցածր, ինչպես նախատեսված է ազգային օրենսդրությամբ։

Մյուս բաժինները, որոնք կարող են որոշակի ազդեցություն ունենալ մանկական ծովահենների կարգավիճակի վրա, ներառված են 6-րդ հոդվածում՝ «Մասնակից պետությունները ճանաչում են, որ յուրաքանչյուր երեխա ունի կյանքի բնածին իրավունք» և «Մասնակից պետությունները պետք է հնարավորինս ապահովեն երեխայի գոյատևումը և զարգացումը»։

Հոդված 19 (1)-ը հաստատում է, որ «Մասնակից պետությունները պետք է ձեռնարկեն բոլոր համապատասխան օրենսդրական, վարչական, սոցիալական և կրթական միջոցները՝ երեխային պաշտպանելու ֆիզիկական կամ մտավոր բռնության բոլոր ձևերից, վնասվածքներից կամ չարաշահումներից, անտեսումից կամ անփույթ վերաբերմունքից, վատ վերաբերմունքից կամ շահագործումից, ներառյալ. սեռական շահագործումը՝ ծնողի(ների), օրինական խնամակալ(ների)ի կամ երեխայի խնամքը ստանձնած ցանկացած այլ անձի խնամքի տակ»։ Այս կետը կարող է հատկապես արդիական լինել այն դեպքերում, երբ երեխայի ծնողները ստիպել են նրան մասնակցել ծովահենական գործունեությանը, կամ երբ պետությունը պատասխանատվություն է կրում բռնված երեխա ծովահենին կալանավորելու, հարցաքննելու, դատելու և/կամ բանտարկելու համար։

Հոդված 32 (1)-ը կրկնում է ԱՄԿ թիվ 182 կոնվենցիան՝ սահմանելով, որ «Մասնակից պետությունները ճանաչում են երեխայի իրավունքը՝ պաշտպանված լինելու տնտեսական շահագործումից և ցանկացած աշխատանք կատարելուց, որը կարող է վտանգավոր լինել կամ խանգարել երեխայի կրթությանը, կամ վնասակար լինել երեխայի առողջությանը կամ ֆիզիկական, մտավոր, հոգևոր, բարոյական կամ սոցիալական զարգացմանը»։

35-րդ հոդվածում ասվում է, որ «Մասնակից պետությունները պետք է ձեռնարկեն բոլոր համապատասխան ազգային, երկկողմ և բազմակողմ միջոցները՝ կանխելու երեխաների առևանգումը, վաճառքը կամ առևտուրը ցանկացած նպատակով կամ որևէ ձևով»։ Երբ ծովահենական հանցախումբը երեխային մշտապես բաժանում է իր ընտանիքից, դա կարող է լինել երեխաների թրաֆիքինգի գործողություն։

37 (ա) հոդվածը հաստատում է, որ «Ոչ մի երեխա չպետք է ենթարկվի խոշտանգումների կամ այլ դաժան, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի։ Տասնութ տարին չլրացած անձանց կողմից կատարված հանցագործությունների համար չի սահմանվում մահապատիժ և ցմահ ազատազրկում` առանց ազատման հնարավորության»։ Նմանապես, 37-րդ հոդվածի «գ» կետը սահմանում է, որ «Ազատությունից զրկված յուրաքանչյուր երեխայի հետ պետք է վերաբերվել մարդասիրորեն և հարգանքով վերաբերվել մարդու բնածին արժանապատվությանը և այնպես, որ հաշվի առնվեն նրա տարիքի մարդկանց կարիքները։ Մասնավորապես, ազատությունից զրկված յուրաքանչյուր երեխա պետք է առանձնացվի մեծահասակներից, եթե դա չհամարվի երեխայի լավագույն շահերից, և նա իրավունք ունի կապ հաստատել իր ընտանիքի հետ նամակագրության և տեսակցությունների միջոցով, բացառությամբ բացառիկ հանգամանքների»։

Վերջապես, 39-րդ հոդվածը սահմանում է, որ «Մասնակից պետությունները պետք է ձեռնարկեն բոլոր համապատասխան միջոցները՝ նպաստելու երեխայի ֆիզիկական և հոգեբանական վերականգնմանը և սոցիալական վերաինտեգրմանը, որի զոհն է՝ անտեսման, շահագործման կամ բռնության ցանկացած ձև. խոշտանգում կամ դաժան, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի ցանկացած այլ ձև. կամ զինված հակամարտություններ։ Նման վերականգնումը և վերաինտեգրումը պետք է տեղի ունենա այնպիսի միջավայրում, որը նպաստում է երեխայի առողջությանը, ինքնահարգանքին և արժանապատվությանը»։

Տարածաշրջանային այլ մեխանիզմներ և կոնվենցիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Սոմալիի ափերի մոտ և Արաբական ծովի տարածքում ծովահենությունը կանխելու լավագույն կառավարում» փաստաթղթի[7] երրորդ տարբերակը (2010թ. հունիս) առաջարկում է գրել օրինակելի հետևողական զեկույց, որը պետք է լրացնի ցանկացած նավի նավապետ, որը ենթարկվել է ծովահենական հարձակման։ Թեև զեկույցը պահանջում է որոշ մանրամասներ՝ հարձակվողների թիվը, նրանց ֆիզիկական տեսքի և օգտագործած զենքերի մասին, բայց պահանջում ճշտել ծովահենների գնահատված տարիքը։

Ասիայում ծովահենության և նավերի դեմ զինված կողոպուտի դեմ պայքարի տարածաշրջանային համագործակցության համաձայնագիրը (ReCAAP) բազմակողմ պայմանագիր է, որը հեշտացնում է տեղեկատվության փոխանակումը պայմանագիրը ստորագրած երկրների միջև։ Հաշվետվության մեխանիզմը չի պահանջում գերի ընկած ծովահենների տարիքին վերաբերող տվյալներ։

Ըստ ՄԱԿ-ի թմրանյութերի և հանցավորության հարցերով գրասենյակի, Սոմալիի ափերի մոտ ծովահենության հարցերով ՄԱԿ-ի Կոնտակտային խումբը մշակում է անչափահաս ծովահենների ձերբակալման և տեղափոխման արձանագրություն, որոնք գերի են ընկել Աֆրիկայի Եղջյուր տարածաշրջանում գործող միջազգային նավատորմերի կողմից։

Ազգային օրենքներ և դատական մեխանիզմներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոմալիի երեք հիմնական ենթաշրջանները (այսինքն՝ Հարավ-կենտրոնը, Պունտլենդը և Սոմալիլենդը) փոխըմբռնման հուշագրեր են ստորագրել Մավրիկիոսի և Սեյշելյան կղզիների կառավարությունների հետ, որոնք թույլ են տալիս դատապարտված ծովահեններին համապատասխան վարույթային գործողություններ են կիրառել և տեղափոխել Սոմալիի բանտեր։ Այս փոխըմբռնման հուշագրերում, սակայն, հստակ ստանդարտ գործառնական ընթացակարգեր չեն նշվում 18 տարեկանից ցածր ծովահենների մշակման կամ տեղափոխման համար։ Քենիան նաև դատում է կասկածյալ սոմալիացի ծովահեններին, բայց ներկայումս բանտարկյալների տեղափոխման պայմանագիր չկա։

ՅՈՒՆԻՍԵՖ-Սոմալիի տվյալներով՝ մոտ 100 երեխա ծովահեն ներկայումս կալանավորված է Պունտլենդ նահանգի Բոսասո քաղաքի բանտում։ Երկրորդ բանտը անչափահաս ծովահենների համար՝ 100 տեղանոց, կառուցվում է Գարուուում, իսկ 70 հոգանոց բանտը անչափահաս ծովահենների համար՝ Սոմալիլենդում։

Սոմալիլենդի Հանրապետության արդարադատության Անչափահասների մասին օրենքը (2007) բարձրացրել է քրեական պատասխանատվության տարիքը 14-ից մինչև 15 տարեկան և սահմանել առանձին դատական մեխանիզմներ անչափահասների համար, ինչպիսիք են երեխաներին հատուկ առաջին ատյանի և վերաքննիչ դատարանները։ Այնուամենայնիվ, Սոմալիլենդի «Ծովահենության դեմ պայքարի մասին» օրենքը (2012) որևէ կոնկրետ հղում չի անում 18 տարեկանից ցածր անձանց։

Սոմալիի Պունտլենդի ենթաշրջանը չունի երեխաների պաշտպանությանը վերաբերող որևէ հատուկ օրենսդրություն, թեև 2013 թվականի ապրիլի դրությամբ որբերի և այլ խոցելի երեխաների վերաբերյալ քաղաքականությոան նախագիծ է ներկայացվել խորհրդարանում։

Հնդկաստանի ծովահենության մասին օրինագիծը (2012) որևէ կոնկրետ հղում չի անում 18 տարեկանից ցածր անձանց։

Միջադեպեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիգերիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիգերիայի երիտասարդ գործազուրկ տղամարդիկ՝ հաճախ հրապուրվելով խոստացված հարստություններով, շքեղ մեքենաներով, թանկարժեք ապրանքներով և զենքերով, ներգրավվում Դելտայի տարածաշրջանում գործող կազմակերպված ծովահեն ավազակախմբերի մեջ։ Այդ ավազակախմբերը ավելի ու ավելի շատ են կազմվում երիտասարդ անդամներից։ Նաև հայտնի է, որ Նիգերիայում սոցիալական վերելքը և գոյատևման համար պայքարն այժմ պահանջում են բռնության կիրառում, քանի որ «…հասարակությունը աստիճանաբար դադարել է ճանաչել արժանիքները, և ուժը դարձել է վստահելի ճանապարհ դեպի սոցիալական և տնտեսական վերին շերտեր։ Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառությունը, մաքսանենգությունը և զինված կողոպուտը դիտվում են որպես արագ հարստանալու ուղիներ»[2] »:

Սոմալի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոմալիի ափերի մոտ մանկական ծովահենության ամենասարսափելի դեպքերից մեկի մասին խոսվել է Canadian Naval Review-ի Broadsides ֆորումում.

2011 թվականի մարտին Արաբական ծովում գործող հնդկական ռազմածովային ուժերը գրավել են Մոզամբիկի դրոշով Vega 5 ձկնորսական նավը։ Սոմալիի ծովահենները մի քանի ամիս առաջ առևանգել էին նավը և գեևեվարել անձնակազմին. Հետագայում վերանորոգել են գողացված նավը և օգտագործել որպես գլխավոր նավ։ Ձերբակալված 61 կողոպտիչներից 25-ը, կամ ամբողջ անձնակազմի մոտ 40%-ը, 15 տարեկանից փոքր են եղել։ Իրոք, հաշվետվությունները ցույց են տվել, որ ծովահեններից չորսը չէին կարող 11 տարեկանից մեծ լինել[1]։

Հաշվետվության մեջ նաև նշված է, որ Սոմալիի Պունտլենդ ինքնավար շրջան կատարած այցի ժամանակ երեխաների և զինված հակամարտությունների հարցերով ՄԱԿ-ի նախկին հատուկ ներկայացուցիչ տիկին Ռադիկա Կուարասվամիին բանտարկված չափահաս ծովահենն ասել է, որ իր գործընկերներն ու վերադասները փրկագնի դիմաց նավեր գրավելուց ավելի ու ավելի են ապավինում երեխա նորակոչիկներին։ Չափահասներից շատերը, ովքեր պատասխանատու են ծովահենության գործողությունները ղեկավարելու համար, դա անում են միայն ցամաքում գտնվող իրենց տներից, այլ ոչ թե բաց ծովում գտնվող նավերից, իսկ վտանգավոր գործեր են անում 15, 16 և 17 տարեկան փոքր երեխաները[8]։

Roméo Dallaire Child Soldiers Initiative-ը որոշել է, որ այն սոմալիցի ծովահենների զգալի մասը, ովքեր ներկայումս դատվում են միջազգային մակարդակով, իրականում 18 տարեկանից ցածր են։ Հնդկաստանում դատավարության ենթարկված 61 ծովահեններից 38-ը (62%) անչափահասներ են. Գերմանիայում 10-ից 3-ը (30%) երեխաներ են. իսկ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում բոլոր երեք սոմալիացի ծովահենները, որոնք ներկայումս ենթարկվում են դատավարության, 18 տարեկանից ցածր են[2]։

Շրի Լանկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Roméo Dallaire Child Soldiers Initiative-ը նշել է[2], որ Թամիլ Իլամի ազատագրման վագրերը համարվում են «…ամենատարածված ռազմածովային ցանցերը [ԱՄՆ-ի կողմից նշանակված] օտարերկրյա ահաբեկչական կազմակերպությունների մեջ[9] …»: Գործողությունների այս ճյուղը, որը կոչվում է « Ծովային վագրեր», բազմաթիվ հարձակումներ են իրականացրել միջազգային բեռնատար նավերի վրա, ներառյալ մի քանիսը, օրինակ՝ Հունաստանում գրանցված Stillus Limassul բեռնատարը, որոնք զենք էին կրում Շրի Լանկայի զինվորականների կհամար[9]։ Իր բանակի պես, Թամիլ Իլամի ազատագրման վագրերի ռազմածովային մասնաճյուղը ակտիվորեն հավաքագրում է երեխա զինվորների։ Իրոք, ապացույցներ կան, որ Թամիլ Իլամի ազատագրման վագրերի կողմից հովանավորվող երեխա զինվորների զինաթափման ժամանակ Ծովային վագրերի անչափահաս անդամները գաղտնի պահվել են[10]։ Նաև շատ սովորական է, որ «...շատ երիտասարդ թամիլները՝ ոմանք մինչև 13 տարեկան, կցվում են ծառայության՝ ծովայինների շարքերը լրացնելու համար, քանի որ երկարատև ապստամբությունը սպառել էԹամիլ Իլամի ազատագրման վագրերի ռեսուրսները[11]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «The Invisible Phenomenon of Child Piracy – Canadian Naval Review».
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 (չաշխատող հղում) http://www.childsoldiers.org/files/publications/2012-DMPP-Children-Youth-Marine-Piracy.pdf
  3. ↑ «Preamble to the United Nations Convention on the Law of the Sea».
  4. ↑ «Convention C182 - Worst Forms of Child Labour Convention, 1999 (No. 182)».
  5. ↑ «Countries that have not ratified this Convention».
  6. ↑ «The Convention on the Rights of the Child».
  7. ↑ «BMP3 - Best Management Practice 3 - Piracy off the Coast of Somalia and Arabian Sea» (PDF).(չաշխատող հղում)
  8. ↑ «UN envoy: Rehabilitate child pirates». 2010 թ․ նոյեմբերի 9.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Welcome to nginx!».
  10. ↑ Hogg, C. L. (2006). Child Recruitment in South Asian Conflicts. Chatham House (The Royal Institute of International Affairs): UK.
  11. ↑ Povlock, P. A. (2011, September 9). 'A Guerilla War at Sea: The Sri Lankan Civil War'. Small Wars Journal. Retrieved from http://smallwarsjournal.com/jrnl/art/a-guerilla-war- at-sea-the-sri-lankan-civil-war.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ծովահեն_երեխա&oldid=9485048» էջից