Խորակերտի վանք
| Խորակերտի վանք | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք և մշակութային արժեք |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Տեղագրություն | Ջիլիզա[1] |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Թեմ | Գուգարաց թեմ |
| Հոգևոր կարգավիճակ | Չգործող |
| Հիմնական ամսաթվերը | 13-րդ դար |
| Ներկա վիճակ | Կանգուն |
| Կազմված է | Գավիթ, Գերեզմանոց, Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին, Եկեղեցի, Մատուռ, Մատուռ, Շրջապարիսպ և Սեղանատուն |
| Ժառանգության կարգավիճակ | մշակութային հուշարձան Հայաստանում[1] |
| Ճարտարապետական ոճ | հայկական ճարտարապետություն |
| Կառուցման սկիզբ | 12-րդ դար |
| Կառուցման ավարտ | 13-րդ դար |
| Հիմնադրված | 13-րդ դար |
| Գմբեթ | 1 |
 | |
 | |
 Khorakert Վիքիպահեստում | |
Խորակերտի վանք (Խոջիկ վանք[2]), 13-րդ դարի ճարտարապետական հուշարձանախումբ Լոռու մարզի Ջիլիզա[3] գյուղում՝ տեղակայված Լալվար լեռան արևմտյան փեշերին։ Վանական համալիրը ներկայում գտնվում է Վրաստանի սահմանապահների վերահսկողության գոտում[4]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Խորակերտի վանքի շրջակայքի հնագույն շինությունների հետքերը թույլ են տալիս ենթադրել, որ այդտեղ է եղել Խորակերտ կամ Խոռակերտ քաղաքը, որի հիմնադրումը Վարդան պատմիչը վերագրում է Հայկի որդի Խոռին[5]։ Քաղաքը 9-րդ դարի Սմբատ Բ թագավորի հրամանով ժառանգել է Աշոտ Գ Ողորմածի որդի Գուրգենը։ Երբեմնի պարսպապատ համալիրից պահպանվել են միջնադարյան եկեղեցին, կիսավեր գավիթը, մատուռների, սեղանատան ավերակները, քանդակազարդ գերեզմանաքարերը[5]։
Ըստ եկեղեցու արևմտյան ճակատի արձանագրության, վանքը և գավիթը կառուցվել են 1251 թվականին։ Ըստ Ա. Յակոբսոնի ճարտարապետական ոճական վերլուծության՝ եկեղեցին հիմնականում XI դարի կառույց է, որի վերին մասը լրացվել է 1251 թվականին։
Կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արտաքուստ 9,6 մ X 14,6 մ չափերի, ուղղանկյուն, արևելքից երկու «հայկական խորշերով» եկեղեցին ներքուստ խաչաձև է՝ երկարած արևմուտք-արևելք առանցքով և չորս անկյուններում ավանդատներով, արևմտյան և հարավային մուտքերով։ Առանձնահատուկ է եկեղեցու գմբեթը (հայկական ճարտարապետության նմանատիպ միակ օրինակը), որի ութանիստ թմբուկը կեսից ցած կազմված է 30 վեցնիստանի սյուներից (բարձրությունը՝ 2 մ), որոնք շատ խիտ տեղադրված, ստեղծում են նեղլիկ բացվածքների տպավորություն։ Նրանց խարիսխներն ու խոյակները կիպ են իրար։ Գմբեթը հիմնվում է 6 փոխհատվող կամարներից կազմված կառուցվածքային հիմնակմախքին և կենտրոնում ավարտվում շթաքարով ձևավորված ավելի փոքր գմբեթով[5]։
Եկեղեցու ճակատները պարզ են, գրեթե զուրկ հարդարանքից։ Ներսում տեղ-տեղ պահպանվել են սվաղի մնացորդներ։ Գավիթը (13,1 մ X 13,1 մ չափերի) պատկանում է 2 զույգ խաչաձևվող կամարներով ծածկվող տիպին։ Կամարների փոխհատումից առաջացած կենտրոնական քառակուսին ծածկված է եղել ութնիստ բրգաձև ծածկով։ Անցումը քառակուսուց ութանկյունին իրականացված է եռանկյունաձև չորս «կախված» նիստերի միջոցով։ Խաչաձևվող կամարները կազմում են ոչ միայն կառուցվածքային, այլև ողջ ճարտարապետական հորինվածքի հիմքը[5]։
.jpg)
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
- ↑ Գուգարքի վանքերը / Գրեց Հ. Հ. Ոսկեան . - Վիեննա։ Մխիթարեան տպարան, 1960։
- ↑ «Ջիլիզայի պատմական հուշարձանները» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 12-ին.
- ↑ Մհեր Վարդանյան. «Սահմանամերձ Ջիլիզայի պատմական անցյալը աշխարհին կներկայացնենք զբոսաշրջիկների միջոցով»
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Հայկական սովետական հանրագիտարան, խմբագիր՝ Վիկտոր Համբարձումյան, Երևան, Հայ սովետական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1979։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Apмянские монастыри XIII в. Xopaкерт и Мшкаванк, Сов. археология, XIV, 1950
- Мнацаканян C.X., Apхитектура армянских npитворов, E., 1952.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Լոռու մարզ․ պատմամշակութային կոթողներ և հուշարձաններ
- Հայ-վրացական սահմանին գտնվող անտառի գեղեցկուհին՝ Խորակերտի վանքը (լուսանկարներ)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 84)։ 
|
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խորակերտի վանք» հոդվածին։ |
|
