Լևոն Մոզյան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լևոն Մոզյան
արմտ. հայ.՝ Լեւոն Մօզեան
Ծնվել էապրիլի 5, 1890(1890-04-05)[1]
ԾննդավայրՇապին Գարահիսար, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել էդեկտեմբերի 9, 1958(1958-12-09)[1] (68 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզի 9-րդ շրջան, Փարիզ
ԳերեզմանՀայ մտավորականների դամբարան
Գրական անունAli Nureddin
Մասնագիտությունգրող, թերթի խմբագրիչ և գրավաճառ
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն և  Ֆրանսիա[2]
ԿրթությունԿեդրոնական վարժարան
ԿուսակցությունՀՅԴ
ԱշխատավայրԱրեւմուտք, Մարտկոց, Երկունք, Կիլիկիա, Ազատամարտ, Ճակատամարտ, Արաջ, Ազատ խոսք, ժողովուրդ և Ալիք
 Levon Mozian Վիքիպահեստում

Լևոն Մոզյան (ֆր.՝ Lévon Mozian ապրիլի 5, 1890(1890-04-05)[1], Շապին Գարահիսար, Օսմանյան կայսրություն - դեկտեմբերի 9, 1958(1958-12-09)[1], Փարիզի 9-րդ շրջան, Փարիզ), հայ գրող։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիտասարդությունն ու սկիզբն Արևելքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լևոն Մոզյանը ծնվել է 1890 թվականի ապրիլի 5-ին Շապին Գարահիսարում[3][4]: Նրա հայրը՝ Հարությունը, գետի ափին ջրաղաց ուներ և հագեցած էր ժամանակակից տեխնիկայով, որի մասին Լևոնն ավելի ուշ կարոտով հիշեց[5]։

Նախնական կրթությունն ստացել է Սիվասում, այնուհետև Կոստանդնուպոլսի Գետրոնագանի հայկական բարձրագույն դպրոցում[4]: Օսմանյան մայրաքաղաքում Լևոն Մոզյանը միանում է Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությանը (ՀՀԴ) [4] իսկ 1912-ին խմբագրում է «Երկունք» թերթը[5] ·[4], FRA Ուսանողների միության օրգան[6], և միանում է «Ազատամարդ» օրաթերթի խմբագրությանը[4], որը նույնպես կապված է կուսակցության հետ։

Հայոց ցեղասպանության ժամանակ նա փախչում է է ապրիլին առաջին ձերբակալություններից, սակայն, չնայած իր ջանքերին, ստիպված է լինում բռնել աքսորի ճանապարհը[4]: Իր այս փորձը նա պատմում է իր «Աքսորի ոդիսականը» գրքում[5]։ Երկու ոստիկաններու ուղեկցութեամբ 1915 թվականի հուլիսին նա անցնում է Քոնիա եւ օգտվում է առաջնորդ Գարեգին Խաչատուրյանի և ազգային վարժարանի տնորեն Մկրտիչ Պարսամյանի օգնությունից, ապա ուղարկվում է դեպի Եղեգլի և Բոզանտի [7]: Նա ձերբակալվել է Մերսինեում (մեղադրվել է դասալիք կամ նույնիսկ բրիտանացիների լրտես լինելու մեջ), ապա բանտարկվել է Տարսուսում[8]: Սեպտեմբերին Տարսոնի տարանցիկ ճամբարում նշանակված բժիշկ Պողոսյանը թույլ է տալիս Լեւոն Մոզյանին, Արամ Անդոնյանին, Երվանդ Օտյանին և Սեպուհ Աղունուն ովքեր հյուրընկալված էին Արամ և Արտաշես Չալվարդջյան եղբայրների կողմից, ովքեր ալյուր են մատակարարում շրջանի թուրք զինվորներին և, հետևաբար, օգտվում են տեղաշարժի հեշտությունից, ինչը նրանց թույլ է տալիս փրկել բազմաթիվ հայերի կյանքեր [9]: Լևոն Մոզյանն այն ժամանակ լինում է Ինտիլիում գտնվող Բաղդադբան շինարարական հրապարակում աշխատող գաղտնի ցանցի անդամ, կարողանում է խուսափել հայ շինարարների լիկվիդացումից և ապաստան է գտնում Համայում 1916 թվականի օգոստոսին [8], շնորհիվ Լևոն Զաքարյանի ով պետական ​​պարտքի տեսուչ է, և ով այնուհետև կանոնավոր ճանապարհորդում է Ադանայի և Բեյրութի միջև[8]: Համայում Լևոն Մոզյանը վերցնում է Ալի Նուրեդին անունը և աշխատում է որպես մաթեմատիկայի ուսուցիչ քաղաքի միակ քոլեջում [8]:

Ապա հասնում է Հալեպ, որտեղից 1919-ին տեղափոխվել է Ադանա (Կիլիկիա) և այնտեղ ամուսնանում է[5]։ Ֆրանսիայի կողմից Կիլիկիայի օկուպացիայի ժամանակ այնտեղ հրատարակել է Guiliguia թերթը (Կիլիկիա[10], « Cilicie »), շրջանի ՀՌՀ կենտրոնական կոմիտեի թերթ[4]:

Ֆրանսիական զորքերի կողմից Կիլիկիայի տարհանումից հետո[4] 1920 թվականին, նա ընտանիքի հետ հեռանում է Ադանայից և երկու տարով վերադառնում Կոստանդնուպոլիս[5]։ Այնտեղ նա աշխատում է FRA «Ջագադամարդ» թերթում [4]: Քեմալականների ներխուժումը թուրքական մայրաքաղաք ստիպում է բնակչության մի մասին փախչել աղետի ժամանակ և նրանց նորից մղում է աքսորի[4]:

Լևոն Մոզյանը մեկնում է Սալոնիկ (Հունաստան), որտեղ հրատարակում է «Ալիք» օրաթերթը (Ալիք[11], « Vague ») 1923 ին[5] իր համեստ միջոցներով և պաշտոնների համադրմամբ (խմբագրում, կառավարում, առաքում, տպագրության օգնական)[4]:

Կարիերա Ֆրանսիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտանիքի հետ Լևոն Մոզյանը 1925 թվականին տեղափոխվում է Փարիզ[4] ·[5]: Ֆրանսիայի մայրաքաղաքում, 1928-ին միանում է Արևմտյան Եվրոպայի FRA-ի կենտրոնական կոմիտեին[4]:

1929-ի սեպտեմբերին Սիմոն Վրացեանի, Մկրտիչ Պարսամեանի, Լ. Գրիգորեանի, Վազգեն Չուչանեանի, Գ. Սասունիի, Ճաւարճ Նարտունիի և Օհան Գարոյի հետ հիմնում է «Նահատակ գրողների ընկերները» միությնը (Նահատակ Գրողներու Բարեկամներ)[4], որի նպատակն է հրատարակել ցեղասպանությունից առաջ և ընթացքում զոհված հայ գրողների ստեղծագործությունները[12]:

1930 թվականին նա ֆրանսիայի քաղաքացիության իրավունք է ստացել[13]։

1930-ական թվականներին նա պատասխանատու է «Արփի» գրախանութի կողմից հրատարակված «Հայկական հասցեների տեղեկատուների» (Ամենուն հասցէն) գրելու համար, որի առաջին երկու համարները (1931 և 1932) հասանելի են Փարիզի Սուրբ Հովհաննես Բապտիստ հայկական տաճարի գրադարանում[14]։

Լինելով FRA-ի ֆրանսիական մասնաճյուղի ներգրավված անդամ, նա մաս է կազմում շարժմանը, որը քննադատում է դրա ուղղությունը 1930-ականների սկզբին[15]:Այս այլախոհական թևի ղեկավարը Վասկեն Չուչանյանի և Մեսրոպ Գույումճյանի հետ հիմնեց «Մարդգոց» (1932-1933) թերթը, որը խոսում էր նրանց պահանջների մասին, և վերջնականապես հեռացվեց կուսակցությունից [15]: Նրա խումբը ներթափանցված էր խորհրդային գործակալների կողմից, որոնք ֆինանսավորում էին այն քաղաքական կուրսի փոփոխության դիմաց՝ ֆինանսավորելով Մոզյանի, Չուչանյանի և Ա. Ափոյանին, և որն ի վերջո հանգեցրեց դրա լուծարմանը 1933 թվականի վերջին [15]:

Պատերազմից հետո Փյուզանդ Թոփալյանի և Լևոն Չորմիսյանի հետ հիմնել է «Արևմուդք» ամսագիրը[16] ·[4]: Նա գրում է բազմաթիվ պարբերականներում, այդ թվում՝ «Հարաչ», «Ժողովուրդ», «Ազատ խոսք», «Լուսարծագ Փարիզ», «Աիսսոր Աբական», «Ազտարար», «Բայկար» և այլն, մասնավորապես սերիալներ, որոնք այնուհետև խմբավորել է իր «Օդիսսեի աքսորում», որը հրատարակվել է իր մահվան տարում։ Նա նաև ղեկավարում է Բելվիլ թաղամասի «Արփի» գրախանութը[17]։

Իր կյանքի ընթացքում նա հետաքրքրվում է գրականությամբ (ֆրանսիացի և արտասահմանցի վիպասաններ, մասնավորապես թարգմանելով Դոստոևսկու «Ոճիր և պատիժ» և «Կարամազով եղբայրներ», ինչպես նաև Գաբրիել Դ'Անունզիոն և Ժան-Պոլ Սարտրը[4]), դեպի մարդկային գիտություններ, հոգեվերլուծություն, փիլիսոփայություն, սոցիոլոգիա[5]… Շատ կապված այն մտքին, որ հայկական սփյուռքը պահպանում է իր հայկականությունը, նա հանդես է գալիս Հայ առաքելական եկեղեցու շուրջ հավաքվելու օգտին[5]։

Մահացել է 1958 թվականի դեկտեմբերի 9-ին։ Թաղված է Փարիզի Բանյո գերեզմանատանը[18]։

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ունի դուստր՝ Սոնյան, ով ծնվել է 1920 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Ադանայում[13]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6542390k/f54
  3. ↑ «Mozian, Léon (1890-1958)». catalogue.bnf.fr (ֆրանսերեն). Վերցված է 02-02-2021-ին.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 {{{1}}}, էջ 4-5 (préface posthume)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 «Biographie de Lévon Mozian». levonmozian.blogspot.com (ֆրանսերեն). Վերցված է 02-02-2021-ին.
  6. ↑ «Երկունք». tert.nla.am.
  7. ↑ Raymond Kévorkian, 2006, էջ 722
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Raymond Kévorkian, 2006, էջ 836-837
  9. ↑ Raymond Kévorkian, 2006, էջ 739-740
  10. ↑ «Կիլիկիա». tert.nla.am.
  11. ↑ «Ալիք / Alik». tert.nla.am.
  12. ↑ Krikor Beledian, 2001, էջ 84
  13. ↑ 13,0 13,1 {{{վերնագիր}}}. — P. 8542. — P. 8542.
  14. ↑ «Bibliothèque de l'Église apostolique arménienne de Paris». bibliotheque-eglise-armenienne.fr (ֆրանսերեն).
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Krikor Beledian, 2001, էջ 127-129
  16. ↑ Krikor Beledian, 2001, էջ 315
  17. ↑ Claire Mouradian; Anouche Kunth (2010). Éditions de l'attribut (ed.). Les Arméniens en France (ֆրանսերեն). էջ 50. ISBN 978-2916002187. {{cite book}}: Unknown parameter |lire en ligne= ignored (|url= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |pages totales= ignored (օգնություն); Unknown parameter |sous-titre= ignored (օգնություն)
  18. ↑ «Sépulture des intellectuels arméniens». geneanet.org (ֆրանսերեն).


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լևոն_Մոզյան&oldid=9802012» էջից