Լյուցեռն (կանտոն)
 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Շվեյցարիա | ||||
| Մասն է | Կենտրոնական Շվեյցարիա | ||||
| Կարգավիճակ | Շվեյցարիայի վարչական բաժանում | ||||
| Մտնում է | Շվեյցարիա | ||||
| Վարչկենտրոն | Լյուցերն | ||||
| Ամենաբարձր կետ | Brienzer Rothorn? | ||||
| ԲԾՄ | 436 մետր | ||||
| Օրենսդրական մարմին | Cantonal Council of Lucerne? | ||||
| Պաշտոնական լեզուներ | գերմաներեն | ||||
| Բնակչություն | ▲409 557 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)[1] | ||||
| Տարածք | 1493,51 կմ² | ||||
 | |||||
| Հիմնադրված է | 1332 թ. | ||||
| Սահմանակցում է | Բեռն, Արգաու, Շվից, Ցուգի կանտոն, Օբվալդեն և Նիդվալդեն | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| ISO 3166-2 կոդ | CH-LU | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | LU | ||||
| lu.ch(գերմ.) | |||||
Լյուցեռն (գերմ.՝ Luzern; ֆր.՝ Lucerne; իտալ.՝ Lucerna; ռոմանշ.՝ Lucerna), գերմանախոս կանտոն Շվեյցարիայի կենտրոնական մասում։ Վարչական կենտրոնը Լյուցեռն քաղաքն է։ Կանտոնն զբաղեցնում է 1493 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ 2012 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել 386 082, որի 15,8 տոկոսը օտարերկրացիներ էին[2]։ Կանտոնը Շվեյցարիայի Համադաշնության մաս է 1332 թվականից։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հնագիտական պեղումների արդյունքները (Ռիգի սարի վրա գտնվող Շտիգելֆադբալմ քարանձավում հայտնաբերված քարե գործիքները, քարանձավային արջի ոսկորները և այլն) վկայում են, որ մարդիկ այստեղ բնակություն են հաստատել դեռևս միջին քարեդարյան ժամանակներում (մեր թվականությունից շուրջ 30 հազար տարի առաջ)։ Մեզոլիթի դարաշրջանի առաջին բնակավայրը Լյուցեռնի կանտոնի տարածքում հայտնաբերվել է Վաուվիլերմոսում (ներկայումս այն ընդգրկված է Շվեյցարիայի՝ համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության գույքացանկում)[3]։ Կանտոնի տարածքւմ հայտնաբերվել են մի շարք հնագույն բնակավայրերի մնացորդներ ևս, որոնց մի մասը ներառված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում[4]։
Վարչական բաժանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանտոնը բաժանված է հետևյալ հինգ շրջանների.
- Էտլեբուխ
- Հոխդորֆ
- Լյուցեռն
- Զուրզեե
- Վիլլիզաու
Տնտեսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանտոնի հողերի շուրջ 90 %-ն օգտագործվում է գյուղատնտեսական նպատակներով[5]; Հիմնական արտադրատեսակներն են հացահատիկը, մրգերը, ծխախոտը, անասնապահական մթերքները։ Արդյունաբերությունը նույնպես զարգացած է։ Կանտոնի տնտեսության հաշվեկշռում մեծ է հատկապես տեքստիլ, մեքենաշինական, ցելյուլոզի-թղթի, փայտամշակման, մետաղագործության, ծխախոտի ու սննդի արտադրության մասնաբաժինը։ Հիշատակման է արժանի այն փաստը, որ Մեցնաու համայնքում է գտնվում լամինատի արտադրության խոշորագույն ընկերություններից մեկի՝ Kronoswiss-ի գլխավոր գրասենյակը։
Չափազանց կարևոր դեր է խաղում զբոսաշրջությունը։ Լյուցեռնի կանտոնն ընդունում է Ալպերում իրենց հանգիստն անցկացնելու եկած տասնյակ հազարավոր զբոսաշրջիկների։ Գերմանիայի և Իտալիայի միջև ուղևորահոսքի էական մասն անցնում է այս կանտոնի միջով։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Կենսոլորտի պահպանման տարածք Էնտլեբուխում -
Լյուցեռն քաղաքի Kapellbruecke-ն -
Կանտոնի նշանավոր բնակավայրերից մեկը՝ Զեմպախ քաղաքը, նույնանուն լճի ափին -
Զեմպախի ճակատամարտը (միջնադարյան որմնանկար) -
Վերականգնված հնագույն տներ Վաուվիլլերմոսում -
Զուրզեեի միջնադարյան եկեղեցու ավերակները -
Լյուցեռնի տարածաշրջանն ու լիճը
Ժողովրդագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանտոնի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները[6]
| Լյուցեռնի կանտոնի պատմական ժողովրդագրություն =w 1850–2000 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Year | 1850 | 1880 | 1900 | 1950 | 1970 | 2000 | |||
| Population | 132,843 | 134,708 | 146,519 | 223,249 | 289,641 | 350,504 | |||
| Percent of Total Swiss Population | 5.6% | 4.8% | 4.4% | 4.7% | 4.6% | 4.8% | |||
| Language | |||||||||
| German | 134,155 | 143,337 | 216,647 | 263,310 | 311,543 | ||||
| Italian | 294 | 2,204 | 3,587 | 15,635 | 6,801 | ||||
| French | 302 | 747 | 2,150 | 2,015 | 2,053 | ||||
| Romansh | 5 | 64 | 338 | 525 | 388 | ||||
| Other | 50 | 167 | 527 | 8,156 | 29,719 | ||||
| Religion | |||||||||
| Catholic[nb 1] | 131,280 | 129,172 | 134,020 | 189,917 | 246,888 | 248,545 | |||
| Protestant | 1,563 | 5,419 | 12,085 | 30,396 | 38,639 | 42,926 | |||
| Christian Catholic | 1,129 | 741 | 471 | ||||||
| Other | 215 | 414 | 1,807 | 3,373 | 58,562 | ||||
| Other, Jewish | 152 | 319 | 497 | 563 | 399 | ||||
| Other, Islam | 372 | 13,227 | |||||||
| Other, None[nb 2] | 1,672 | 20,681 | |||||||
| Nationality | |||||||||
| Swiss | 132,252 | 132,583 | 140,176 | 216,600 | 259,498 | 294,709 | |||
| Foreign | 591 | 2,223 | 6,343 | 6,649 | 30,143 | 55,795 | |||
| Source[6]: | |||||||||
| Notes | |||||||||
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Bilanz der ständigen Wohnbevölkerung nach Kanton, definitive Jahresergebnisse, 2018 — FSO.
- ↑ Federal Department of Statistics (2008). «Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeit, Geschlecht und Kantonen». Արխիվացված է օրիգինալից (Microsoft Excel) 2008 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
- ↑ «KGS-Inventar». KGS Inventar (German). Federal Office of Civil Protection. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 12-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ UNESCO World Heritage Site – Prehistoric Pile dwellings around the Alps
- ↑ Federal Department of Statistics (2008). «Arealstatistik – Kantonsdaten nach 15 Nutzungsarten». Արխիվացված է օրիգինալից (Microsoft Excel) 2009 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 15-ին.(գերմ.)
- ↑ 6,0 6,1 Lucerne in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պաշտոնական կայքէջ (գերմ.)
- Public Records Office / Պետական արխիվ (գերմ.)
- Պաշտոնական վիճակագրություն
- Geoportal (գերմ.) GIS
- Լյուցեռնի զբոսաշրջային կազմակերպության պաշտոնական կայքէջ
- Լյուսեռնի կանտոնի դրոշներ ու քարտեզներ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լյուցեռն (կանտոն)» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||||||||||
