Ինաննա
| Ինաննա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | պատերազմի աստված, love deity? և աստվածուհի |
| Դիցաբանություն | Շումերական կրոն |
| Սեռ | իգական |
| Երևի համընկնում է | Ninegal?, Manungal?, Աստարտե, Venus? և Իշտար |
| Հայր | Sin?, Anu? և Q28482206? |
| Մայր | Ningal? |
| Քույր/Եղբայր | Shamash? և Ereshkigal? |
| Ամուսին | Դումուզի-հովիվ, Anu? և Զաբաբա |
| Զավակներ | Shara? |
 Inanna Վիքիպահեստում | |
Ինաննա, շումերական դիցաբանության և կրոնի մեջ գլխավոր աստվածուհի: Ի սկզբանե Ինաննան համարվել է պարենի հովանավոր, առատ բերքի խորհրդանիշ, պտղաբերության և սիրո աստվածուհի[1]։
Նրա խորհրդանիշը եղեգի կապոցն էր։ Հաճախ պատկերվել է գլխի շուրջ երևացող արևի ճառագայթներով։
Անհայտ հանգամանքներում այս աստվածուհու պաշտամունքը Ուրուկում փոխարինել է Անու աստծո պաշտամունքին: Անուի տեղը զբաղեցնելով՝ Ինաննան միաժամանակ կատարել է և՛ հաղթանակի աստվածուհու, և՛ բերքի աստվածուհու, և՛ արդարադատության աստվածուհու գործառույթները, ինչպես նաև եղել է ընտանեկան կյանքի հովանավոր։
Ինաննան, համարվելով լուսնի աստված, եղել է Նանի և Նինգալ աստվածների դուստրը, այսինքն՝ Էնլիլի թոռն ու Անուի ծոռը (չնայած ուրուկյան տարբերակում Ինաննան համարվել է Անուի դուստրը)[2]։
Էնմերքարի մասին առասպելների համաձայն՝ ի սկզբանե Ինաննան Արատտայի աստվածուհին էր, սակայն ավելի ուշ նրա բարեհաճությունը սկսել է վայելել Արատտայի մրցակից Ուրուկը։
Մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում աքքադական Իշտարի պաշտամունքը լայնորեն տարածվել է խուռիների, միտաննացիների, փյունիկեցիների շրջանում (համապատասխանել էր փյունիկյան Աստարտային[3])։
Երկրպագության գլխավոր վայրը Ուրուկն էր, որտեղ գտնվել է Ինաննա դիցուհու գլխավոր տաճարը՝ է-Անան: Արևածագի աստվածուհին նույնպես նույնացվել է Վեներա մոլորակի (շումերների մոտ Դիլբաթ) և աքքադական Իշտար աստվածուհու հետ[4]։
Ինաննայի ամուսնությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շումերական տեքստերում կարելի է գտնել Ինաննայի և Դումուզիի ծանոթության երկու տարբերակ: Առաջին տարբերակը ներկայացվել է «Դումուզիի խնամախոսությունը» պոեմում, որտեղ նրանք սիրահարվել են միմյանց առաջին հանդիպման ժամանակ, երբ Ինաննան միայնակ քայլելիս ծանոթացել է հովիվ Դումուզիի հետ։ Դումուզին գրկել է նրան, բայց Ինաննան, վախենալով, որ մայրը՝ Նինգալ աստվածուհին, կբարկանա, փորձել է հեռանալ: Այդ ժամանակ Դումուզին նրան առաջարկել է խաբել մորը՝ ասել, թե Ինաննան ընկերուհու հետ քաղաքի հրապարակում պարելիս է եղել։ Գիշերը միասին անցկացնելուց հետո Դումուզին Նինգալից խնդրել է Ինաննայի ձեռքը։ Երկրորդ տարբերակը ներկայացվել է «Դումուզի և Էնկիմդու» պոեմում։ Այս տարբերակի համաձայն՝ Ինաննային սիրահարվել են միանգամից երկու հոգի՝ հովիվ-աստված Դումուզին և հողագործ-աստված Էնկիմդուն։ Նրանք երկուսն էլ խնդրել են նրա ձեռքը և Ինաննան նախապատվությունը տվել է Էնկիմդին: Այդ ժամանակ Դումուզին գնացել է Ինաննայի մոտ և դիմել նրան․
|
Ինչո՞վ եմ ես հողագործ Էնկիմդուից վատը։ Մի՞թե նա ինձնից լավն է։ Նա ջրանցքների, փորվածքների և գութանների տերն է։ Ճիշտ է՝ նա քեզ խոստանում է ձյունաճերմակ կտավ, բայց փոխարենը ես շատ սպիտակ ոչխարներ ունեմ։ Նա քեզ խոստանում է մուգ գործվածքներ, բայց ես էլ սև բրդով ոչխարներ ունեմ։ Գարուց հոգի արբեցնող գարեջուր է պատրաստում, բայց իմ ոչխարների կաթն ավելի համեղ ու օգտակար է։ Նա քեզ առաջարկում է մարմինը հագեցնող հաց և իր աճեցրած լոբին, իսկ ես քեզ կպատրաստեմ պանրի լավագույն տեսակները, որոնք մեղրից էլ համեղ են։ | 
|
Արդյունքում Ինաննան ընտրություն է կատարել Դումուզիի օգտին և նրան հրավիրել իր մոր տուն, որպեսզի նա խնդրի իր ձեռքը։
Ինաննայի յոթ գաղտնի ուժերը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ինաննան հայտնվում էր ամենուր՝ զարդարված գաղտնի ուժեր ունեցող յոթ իրերով:
- «ճակատի հմայք» ժապավեն
- տիրակալության և դատաստանի նշաններ
- լազուրե վզնոց
- կրկնակի ոսկե կախազարդ
- ոսկե ապարանջան
- ցանց «ինձ մոտ, տղամարդիկ, ինձ մոտ»
- գլխաշոր «տիրակալուհու հանդերձանք»
Բոլոր յոթ գաղտնի ուժերը նրանից խլել էր ստորգետնյա թագավորության պահապան Նեթին, երբ Ինաննան իջել էր ստորգետնյա թագավորություն՝ Էրեշկիգալի մոտ:
Ինաննայի մահը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ինաննայի մահը նկարագրվել է «Ինաննայի իջնելը անդրաշխարհ» պոեմում: Ինաննան իջնում է անդրաշխարհ, որտեղ իշխում էր նրա քույրը՝ Էրեշկիգալը: Նա ցանկանում է զոհաբերություններ անել Գուգալանի երկնային ցլին (շումերերեն՝ Gú-gal-an-na «Անուի վայրի ցուլ»), այսինքն Էրեշկիգալի ամուսնուն՝ Ներգալին։ Անդրաշխարհի դարպասների պահապան Նեթին նրան առաջնորդում է յոթ դարպասների միջով, որոնցից յուրաքանչյուրի համար Ինաննան ստիպված էր տալ իր ուժ տվող իրերից մեկը։
|
|
Եվ երբ ներս մտավ նա, |
|
Ի վերջո, նա բացարձակապես մերկ հայտնվում է Էրեշկիգալի և ստորին աշխարհի յոթ դատավորների առջև: Կասկածելով քրոջը անազնիվ մտադրությունների մեջ՝ Էրեշկիգալը իր մահացու հայացքն ուղղում է նրան, ապա Ինաննայի դիակը կախում կեռչանից։
Ինաննայի վերածնունդը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այնուհետև առասպելում տեղի է ունենցել Ինաննայի վերածնունդը։ Նրան օգնության է եկել Էնկի աստվածը։ Եղունգների տակից կեղտ վերցնելով՝ նա ստեղծել էր երկու դևեր՝ փոքրիկ լացակումած և կատակասեր, որոնք կարող են թեթևացնել էրեշկիգալի ցավերը, որը տառապում էր ծննդաբերության տանջանքներից (սիրո և պտղաբերության աստվածուհու հեռանալով՝ երկրի վրա ծննդաբերությունը դադարել են)։ Ի երախտագիտություն դևերը խնդրել են վերակենդանացնել Ինաննային: Էրեշկիգալը համաձայնվել էր, և աստվածուհին վերածնվել էր: Այնուամենայնիվ, Ինաննան չէր կարող առանց փոխարինման հեռանալ «անդրաշխարհից»: Նա պետք է իր փոխարեն ինչ-որ մեկին գտներ երկրի վրա: Վերադառնալով տուն՝ Ինաննան զարմացել է, որ իր ամուսինը՝ Դումուզին, ոչ միայն չի սգացել իր մահը, այլ լիարժեք վայելել է կյանքը: Ինաննան նրան ընտրել էր որպես անդրաշխարհում իրեն փոխարինողը: Դումուզին փորձել է փախչել, բայց տան ճանապարհին Ինաննային ուղեկցող դևերը բռնեցել էին նրան: Գեշտինաննան՝ Դումուզիի քույրը, որոշել է կիսել եղբոր ճակատագիրը։ Վեց ամիսը մեկ Գեշտինաննան զբաղեցրել է Դումուզիի տեղը և երբ Դումուզին վերամիավորվել է Ինաննայի հետ, գարուն է եկել երկրի վրա: Այս առասպելը արտացոլել էր Ինաննայի կերպարի բազմազանությունը։ Նա սիրո և պտղաբերության աստվածուհի էր, բայց նաև դաժան և նենգ ռազմատենչ աստվածուհի, որը որպես բնության անողոք ուժերի անձնավորում էր հանդես գալիս:
Հին Շումերում տարին մեկ անգամ տեղի էր ունեցել հանդիսավոր արարողություն, որի ընթացքում յուրաքանչյուր քաղաքի տիրակալ մարմնավորել է Դումուզիին, իսկ պաշտամունքի գլխավոր սպասավորը՝ Ինաննային։ Համարվել է, որ սուրբ ամուսնության ծեսը, որին մասնակցել են թագավորական զույգը, երկրին պտղաբերություն ու հարստություն է ապահովել:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Инанна / Inanna Шумеро-аккадская мифология». fanfics.me. Արխիվացված է օրիգինալից 2023-06-30-ին. Վերցված է 2023-06-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Куртик Г. Е. Очерки истории шумерской астрономии. — Новое литературное обозрение, 2023. — 280 с. — ISBN 978-5-4448-1879-4
- ↑ I. Cornelius, "Revisiting" Astarte in the Iconography of the Bronze Age Levant [in:] D. T. Sugimoto (ed), Transformation of a Goddess. Ishtar – Astarte – Aphrodite Արխիվացված 2023-10-15 Wayback Machine, 2014, p. 92-93; 95
- ↑ «Послы Аги…». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-08-05-ին. Վերցված է 2019-08-05-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Мифодрама «Нисхождение Инанны в Преисподнюю»