Խուռիներ

Խուռիներ
Ընդհանուր քանակ
Բնակեցում
Առաջավոր Ասիա, Հյուսիսային Միջագետք, Հարավային Անդրկովկաս
Լեզու(ներ)
խուռիերեն
Հավատք(ներ)

Խուռիներ կամ հարիներ-արարտացիներ (նաև՝ հուրիներ, խուրրիներ, սուբարիներ), հնագույն էթնիկ խումբ Առաջավոր Ասիայում։ Մ. թ. ա. IV—III հազարամյակներում բնակվել են Հյուսիսային Միջագետքում, Հայկական լեռնաշխարհում և Անդրկովկասի հվ. շրջաններում։

Խուռիական մշակույթի նմուշ

Մ.թ.ա. III—II հազարամյակներում տարածվել են Միջերկրականի արևելյան ափերը՝ մինչև Պաղեստին (այստեղ հայտնաբերել են Հայկական լեռնաշխարհի մշակույթի նման մշակույթ (այսպես կոչված, Կիրբեթ-Կերաքյան մշակույթ)), Եփրատի վերին հոսանքի շրջանը, ուր ապրել են խեթա-լուվիացիների հարևանությամբ, Ասորեստան և Բաբելոն։ Մ.թ.ա. XVI—XIII դդ. խուռիները Հյուսիսային Միջագետքում ստեղծել են Միտաննի պետությունը, որը էական դեր է խաղացել Առաջավոր Ասիայի քաղաքական և մշակութային կյանքում՝ սերտ հարաբերություն ունենալով Խեթական պետության, Ասորեստանի, Բաբելոնի, Եգիպտոսի, Հայկական լեռնաշխարհի հետ։

Խուռիների ազդեցությունը Հայկական լեռնաշխարհում արտահայտվում է Վանաձորի, Լճաշենի, Թռեղքի բրոնզեդարյան մշակույթում։ Խուռիների էթնիկական տարրը դեր է խաղացել հայ ազգի կազմավորման ընթացքում՝ դառնալով նրա ֆիզիկական-մարդաբանական հիմնական տարրը։ Միտաննիի անկումից հետո խուռիները առաջատար տեղ են գրավել մի շարք մանր պետություններում, այդ թվում՝ Հայկական լեռնաշխարհի հարավում գտնվող Շուբրիայում (Շուպրիա, որի անունը ծագում է խուռիների երկրի երկրորդ՝ Շուբարաու անունից)։

Գրականություն

• Խաչատրյան Ա., Հայաստանի սեպագրական շրջանի քննական պատմություն, Ե., 1933
• Дьяконов И. М., Предыстория армянского народа, E., 1968
• Хачикян М. Л., Шумеро-хурритский словарь из Рас-Шамры как источник по хурритской диалектологии, «Вестник древной истории», 1975, № 3

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 102)։