Թիթեռներ (նկար, Վան Գոգ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Թիթեռներ (Վան Գոգ)ից)
Թիթեռներ
տեսակնկարների շարք
նկարիչՎինսենթ վան Գոգ
տարի1889
նյություղաներկ
գտնվում էՎան Գոգի թանգարան
Ծանոթագրություններ

«Թիթեռներ» (անգլ.՝ Butterflies), Վինսենթ վան Գոգի նկարների շարք, որը նա վրձնել է 1889 և 1890 թվականներին։ Ստեղծել է թիթեռների առնվազն չորս, իսկ ցեցերի՝ մեկ նկար։ Թրթուրի՝ թիթեռի փոխակերպումը վան Գոգի համար խորհրդանշել է տղամարդկանց և կանանց կերպարանափոխության կարողությունը[փա՞ստ]։

Թիթեռներ և ցեցեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեփուկաթևավորների դասին պատկանող թիթեռներն ու ցեցերը միմյանցից սովորաբար տարբերում են մի քանի եղանակով․ թիթեռներն ունեն պայծառ գունավորում և թռչում են ցերեկը, նրանց թևերը կպած չեն իրար ու ծալվում են, երբ թիթեռը գտնվում է հանգստի վիճակում։ Մյուս կողմից, ցեցերն ունեն խամրած գունավորում, ակտիվ են գիշերը և ունեն միացած թևեր․ կան նաև բացառություններ, ինչպես օրինակ՝ որոշ տեսակների գունավոր ցեցերը[1]։

Թիթեռները որպես թեմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիթեռները հանդիպում են կերպարվեստի ու գրականության մեջ հաճախ որպես ազատության, կերպարանափոխության ու կյանքի խորհրդանիշներ։ Վան Գոգն իր աշխատանքներում դրանք օգտագործել է որպես հույսի խորհրդանիշ[2]։

Նրա սիրելի փոխաբերություններից մեկը վերաբերում էր թիթեռների կերպարանափոխության հնարավորություններին[3]։ Իր քրոջը՝ Վիլին գրված նամակում Վան Գոգը նշել է, որ այնպես, ինչպես թրթուրն է խժռում սալաթի արմատները՝ անտեղյակ լինելով այն կերպարանափոխությունից, որն իրեն բզեզ է դարձնելու, այնպես էլ մենք ենք անտեղյակ փոխակերպվելու մեր ներուժից։ Նմանապես, ինքը «որպես նկարիչ պետք է նկարներ նկարի, գուցե դրանից հետագայում ինչ-որ բան դուրս գա»[4]։ Հասարակաց տներում իր հանդիպած մարմնավաճառների մասին մտածելիս Վան Գոգը խորհել է ցանկացած կնոջ մասին,որը հայտնվել է կյանքի հորձանուտում․ «Նա փնտրում է, փնտրում է ու փնտրում-արդյոք ինքը գիտի՞, ինչ է փնտրում։ Կարո՞ղ է նա մի օր կերպարանափոխվել, ինչպես թրթուրը թիթեռնիկի»[3]։ Գուցե այդ հույսն է եղել Վան Գոգի մտքում, երբ նա իր տուն է ընդունել հղի մարմնաավաճառ Սին Հոորնիկին ու վերջինիս դստերը, երբ 1882 թվականին ապրում էր Հաագայում[5]։

Իր ընկերոջը՝ Էմիլ Բեռնարին ուղղված մի նամակում Վան Գոգն օգտագործում է թրթուրի՝ թիթեռի վերափոխման հրաշքը խորհրդածելու համար, թե ինչ հնարավորություններ կարող են լինել տիեզերքում․ «Սակայն, քանի որ ոչինչ չի հակադրվում ենթադրությանը, որ գծերն ու ձևերն ու գույները գոյություն ունեն անհամար այլ մոլորակներում և արևներում նույնպես, մենք ազատություն ունենք մեզ բավականին հանգիստ զգալու համեմատաբար ավելի լավ և տարբեր գոյերի մեջ նկարելու հնարավորությունների համար, գոյություն՝ փոփոխված այնպիսի մի երևույթով, որը հավանաբար պակաս հնարամիտ ու զարմանալի չէ, որքան թրթուրի վերածումը թիթեռի։ Նկարիչ-թիթեռի գոյությունը կխաղարկվեր անթիվ երկնային մարմինների վրա, որոնք մահից հետո չպետք է այլևս ավելի անհասանելի լինի մեզ համար, քան քարտեզների վրայի այն սև կետերը, որոնք խորհրդանշում են մեր երկրային կյանքի քաղաքներն ու գյուղերը»[6]։

Երբ սփոփանքի կարիք էր ունենում, Վան Գոգը բնության մեջ էր խաղաղություն գտնւմ։ Քրոջը՝ Վիլհելմինային գրած նամակում նա նշել է, որ հանդարտվելու համար իրեն անհրաժեշտ է «նայել խոտի ծեղերին, եղևնու ճյուղին, ցորենի հասկին։ Այսպիսով եթե դու ուզում ես վարվել նկարիչների նման, գնա ու փնտրիր կարմիր ու սպիտակ կակաչներ իրենց կապտավուն տերևներով ու ցողունների վրա նրբագեղորեն կախված իրենց կոկոններով»[7]։

Առլում ստեղծված նկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վան Գոգը եկել է Ֆրանսիայի հարավում գտնվող Առլ քաղաքը, երբ երեսուն հինգ տարեկան էր, և այնտեղ ստեղծել իր լավագույն աշխատանքները։ Նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունները՝ Արևածաղիկները, արվել են այս ժամանակահատվածում, որը հավանաբար նրա կյանքի ամենաերջանիկ շրջաններից մեկն է եղել․ նա վստահ է, մտածողությունը՝ հստակ, ակնհայտորեն բավարարված[8]։ Եղբորը՝ Թեոյին գրված նամակում նա նշել է․ «Նկարելն ինչպես հիմա խոստանում է դառնալ ավելի նուրբ, ավելի շատ նման երաժշտությանը, քան քանդակագործությանը, իսկ ամենից շատ՝ այն գույն է խոստանում»։ Նա բացատրել է, որ «լինել երաժշտության նման» նշանակում է մխիթարող լինել[8]։

Խոտ և թիթեռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առլում ստեղծված «Խոտ և թիթեռներ» կտավը մսնավոր հավաքածուի մաս է կազմում[9]։

Երկու սպիտակ թիթեռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանուկ հասակում թիթեռներով հրապուրվելու շնորհիվ Վինսենտ Դեթիեն միջատաբան է դարձել[10]։ Նրա ծննդյան յոթանասունամյակին Միրիամ Ռոտշիլդն իր հիցմունքն փոխաբերաբար արտահայտել էվան Գոգի նկարների միջոցով․ «Երկու սպիտակ թիթեռներ պտտվում են ազատության ու հրճվանքի մեջ։ Ինձ համար նրանք երազանքի խորհրդանիշներ են՝ պոեզիան, որը Վինս Դեթիեն այդքան խորամանկորեն ներարկում է մեր փաստացի տեղեկատվության և գիտելիքների մեջ։ Այս յուրահատուկ սպիտակ թիթեռների նվերով, քո բոլոր ուսանողների անունից, Վինս Դեթիե, ես հայտնում եմ եմ ձեզ իմ ամենաանկեղծ և ջերմագին շնորհակալությունները»[11]։

Նկարի մեկ այլ տարբերակում նուրբ, սպիտակ թիթեեռները պատկերված են խոտածածկ դաշտի վրայով թռչելիս[12]։

Թիթեռների ու այգենկարների խմբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջենիֆեր Հելվին Առլում ստեղծած Վան Գոգի նկարներից հինգը խմբավորել է՝ ելնելով դրանց ոճական նմանությունից։ Այս խմբում ընդգրկված են թիթեռների երկու նկարներ՝ «Երկու սպիտակ թիթեռներն» ու «Խոտ և թիթեռները»։ Աշխատանքներն աչքի են ընկնում նույնական գունային ներկապնակով և ռիթմիկ վրձնահարվածներով[13]։

Հելվին առաջարկել է նկարների ևս մեկ խումբ, որտեղ ընդգրկված են Ալում ստեղծված թիթեռներ պատկերող երկու կտավ և Սեն Ռեմիում ստեղծված «Ծառաբները խոտերի մեջ» կտավը։

Սեն Ռեմիում ստեղծված նկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1889-1890 թվականների Վան Գոգին մեկ տարով ընդունել են Սեն Ռեմիի հոգեբուժարանը։ Այս ընթացքում նա սահմանափակվել է հիվանդանոցի տարածքը նկարելով[14][15], որի շրջանակներում պատկերել է բաղեղապատ ծառեր, յասամաններ ու հիրիկներ[15][16]։

Կանաչ սիրամարգի ցեց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1889 թվականի մայիսին Վան Գոգն սկսել է աշխատել «կանաչ սիրամարգի ցեցը» նկարի վրա, որն ինքն անվանել էր «Մահվան գլուխ ցեցը»։ «Մահվան գլուխ» անունով այս ցեցը հազվադեպ հանդիպող գիշերային ցեց է, որի գույները նկարիչը պատկերել է «զարմանալի հստակությամբ, սև, մոխրագույն, ամպագույն սպիտակ՝ կարմրով երանգավորված ու հազիվ նշմարելի ձիթապտղագույն կանաչով»[17]։ Ցեցը պատկերված է բծավոր նվիկի ֆոնին։ Գույները վառ են՝ համահունչ Վան Գոգի կրքին և հուզական ուժգնությանը[18]։ Վան Գոգի թանգարանում կտավը կրում է «Կայսր ցեց» անունը[19]։

Կակաչներ և թիթեռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Վան Գոգի ծաղիկները» աշխատության հեղինակ Դեբրա Մանկոֆը[20] այսպես է նկարագրել «Կակաչներ և թիթեռներ» կտավը․ «վառ կարմիր կակաչները և թույլ դեղին գույնի թիթեռները աչքի են զարնում ոլորված մութ ցողունների և օրորվող բողբոջների ֆոնին ու դեղնա-ոսկեգույն ետնաֆոնի վրա»։ Մանկոֆը դա համեմատել է ճապոնական արվեսը հետ, որով Բինսենտը հիանում էր[21]։

«Կակաչներ և թիթեռներ» նկարը Վան Գոգն ավարտել է 1889 թվականին, այն յուղաներկ է կտավի վրա։ Նա այն վրձնել է Առլում, որտեղ մի «դեղին տնակ» էր վարձակալել։ Նկարը հիշատակված է Կուրտիս ֆարմվալդի «Existential Butterfly» պոեզիայի գրքում[22]։

Չհնձած խոտ՝ թիթեռներով[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի ազգային պատկերասրահում գտնվող «Չհնձած խոտ՝ թիթեռներով» կտավը, որը նաև հայտնի է «Մարգագետին Սենտ-Պոլ հիվանդանոցի պարտեզում» անվամբ[23], պատկերում է լքված պարտեզի տեսարան՝ բարձր անխնամ խոտերով և մոլախոտերով։ Աշխատանքն ստեղծվել է Սան Ռեմիում գտնվելու ժամանակահատվածի վերջում[14]։

Թիթեռների կորած նկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1888 թվականին վան Գոգն աշխատել է «սպիտակ և դեղին թիթեռների անթիվ բազմությամբ փոշոտ տատասկափշերի» վրա, սակայն նկարը կորել է[24]։

Թիթեռներ պատկերող նկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Pink Peach Tree in Blossom (Reminiscence of Mauve) Vincent van Gogh

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. «What are the differences between butterflies and moths?». Australian Museum. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 19-ին.
  2. Dole, J; Gerard, W; J, Nelson (2004). Butterflies of Oklahoma, Kansas, and North Texas. University of Oklahoma Press. էջ 3. ISBN 0-8061-3554-9.
  3. 3,0 3,1 Gayford, M (2008) [2006]. The Yellow House: Van Gogh, Gauguin, and Nine Turbulent Weeks in Provence. Mariner Books. էջ 7. ISBN 978-0-618-99058-0.
  4. Edwards, C (1989). Van Gogh and God: A Creative Spiritual Quest. Chicago: Loyola Press. էջ 112. ISBN 0-8294-0621-2.
  5. Leaf, A; Lebain, F (2001). Van Gogh's Table: At the Auberge Ravoux. New York: Artisan. էջեր 11–12. ISBN 9781579653156.
  6. Harrison, R, ed. (2011). «Vincent van Gogh. Letter to Emile Bernard. Written 23 June 1888 in Arles». Van Gogh Letters. WebExhibits (funded in part by U.S. Department of Education, Fund for the Improvement of Postsecondary Education). Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 18-ին.
  7. Harrison, R, ed. (2011). «Vincent van Gogh. Letter to Wilhelmina van Gogh. Written 2 July 1889 in Saint-Rémy». Van Gogh Letters. WebExhibits (funded in part by U.S. Department of Education, Fund for the Improvement of Postsecondary Education). Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 18-ին.
  8. 8,0 8,1 Morton, M; Schmunk, P (2000). The Arts Entwined: Music and Painting in the Nineteenth Century. New York: Garland Publishing. էջեր 177–178. ISBN 0-8153-3156-8.
  9. «Grass and Butterflies». Van Gogh Paintings. Van Gogh Gallery. 2011. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 19-ին.
  10. Gelperin, A; Hildebrand, J; Eisner, T (2006). Biographical Memoirs (PDF). Vol. 89. Washington, D.C.: National Academy of Sciences (U.S.). էջեր 4, 8.
  11. National Academy of Sciences (2007). Biographical Memoirs. Vol. 89. Washington, D.C.: National Academy of Sciences (U.S.). էջ 91. ISBN 978-0-309-11372-4.
  12. Shoham, S (2002). Art, crime, and madness: Gesualdo, Caravaggio, Genet, Van Gogh, Artaud. Brighton, England: Sussex Academic Press. էջ 150. ISBN 1-903900-05-0.
  13. Helvey, J (2009). Irises: Vincent van Gogh in the garden. Los Angeles: J. Paul Getty Museum. էջ 50. ISBN 978-0-89236-226-4.
  14. 14,0 14,1 «Long Grass with Butterflies». Paintings. The National Gallery, London. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 19-ին.
  15. 15,0 15,1 «Heilbrunn Timeline of Art History». Thematic Essay, Vincent van Gogh. The Metropolitan Museum of Art. 2000–2011. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 25-ին.
  16. «The Therapy of Painting». Van Gogh Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 25-ին.
  17. Harrison, R, ed. (2011). «Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 22 May 1889 in Saint-Rémy». Van Gogh Letters. Translated by J. van Gogh. WebExhibits (funded in part by U.S. Department of Education, Fund for the Improvement of Postsecondary Education). Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 18-ին.
  18. Strieter, T (1999). Nineteenth-century European Art: A Topical Dictionary. Westport: Greenwood Press. էջեր 53–54. ISBN 978-0-313-29898-1.
  19. «Emperor Moth, 1889». Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 15-ին.
  20. Mancoff, D (1999). Van Gogh's Flowers. London: Frances Lincoln Limited. ISBN 978-0-7112-2908-2.
  21. Mancoff, D (2006–2011). «Vincent van Gogh Final Paintings». HowStuffWorks. Publications International, Ltd. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 19-ին.
  22. Farmwald, C (2002). The Existential Butterfly. Victoria, B.C.: Trafford Publishing. էջ 24. ISBN 9781553696551.
  23. «Meadow in the Garden of Saint-Paul Hospital». Van Gogh Works. Van Gogh Gallery. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 18-ին.
  24. Harrison, R, ed. (2011). «Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written c. 21 August 1888 in Arles». Van Gogh Letters. Translated by J. van Gogh. WebExhibits (funded in part by U.S. Department of Education, Fund for the Improvement of Postsecondary Education). Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 18-ին.