Թեդ Քզինսկի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թեդ Քզինսկի
անգլ.՝ Theodore Kaczynski
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 22, 1942(1942-05-22)[1][2]
ԾննդավայրEvergreen Park, Կուկ շրջան, Իլինոյս, ԱՄՆ[3]
Մահացել էհունիսի 10, 2023(2023-06-10)[4] (81 տարեկան)
Մահվան վայրFederal Medical Center, Butner, Durham County, Հյուսիսային Կարոլինա, ԱՄՆ[4]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ[2][5]
ԱզգությունPolish Americans?
Մայրենի լեզուանգլերեն
Կրոնաթեիզմ[6]
ԿրթությունՀարվարդի համալսարան (1962)[7], Միչիգանի համալսարան (1967), Evergreen Park Community High School District 231? և Eliot House?
Ազդվել էJacques Ellul?
ԵրկերUnabomber manifesto?, Another Proof of Wedderburn's Theorem? և Anti-Tech Revolution: Why and How?
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, գրող, փիլիսոփա, բնապահպան, domestic terrorist, ահաբեկիչ և անարխիստ
ԱշխատավայրԿալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[2]
Ծնողներհայր՝ El momo?[2], մայր՝ Wanda Dombek?[2]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Ted Kaczynski Վիքիպահեստում

Թեոդոր Ջոն Քզինսկի (մայիսի 22, 1942(1942-05-22)[1][2], Evergreen Park, Կուկ շրջան, Իլինոյս, ԱՄՆ[3] - հունիսի 10, 2023(2023-06-10)[4], Federal Medical Center, Butner, Durham County, Հյուսիսային Կարոլինա, ԱՄՆ[4]), հանդիսանում է ամերիկացի մաթեմատիկոս, անարխիստ և ազգային ահաբեկիչ[8][9]։ Մաթեմատիկայում մեծ տաղանդ ունեցող Քզինսկին, 1969 թվականին հրաժարվելով ակադեմիական կարիերայից, սպանեց 3 մարդու (1978-1995 թվականներին) և վիրավորեց ևս 23 հոգու։ Նա սկսեց հրապարակել լայնածավալ սոցիալական քննադատություն, որը հակասում էր արդյունաբերացմանը և անարխիզմի բնույթով կենտրոնացած ձևը[10][11]։

Քզինսկին երիտասարդ հասակում համարվել է հրաշամանուկ, ով ընդունվել է Հարվարդի քոլեջ 16 տարեկանում։ Քզինսկին Հարվարդում ստացել է իր բակալավրի աստիճանը (1966 թվականին), այնուհետև մագիստրոսի և ակադեմիկոսի աստիճանները Միչիգանի համալսարանում, համապատասխանաբար` 1964 և 1967 թվականներին։ 25 տարեկանում, դոկտորի կոչում ստանալուց հետո, նա դարձավ Բերկլիի Կալիֆոռնիայի համալսարանի դոցենտ, բայց կտրուկ հրաժարական տվեց երկու տարի անց։ Որպես բակալավրիատ Հարվարդում Քզինսկին և իր էթիկապես կասկածելի փորձը հետազոտական առարկա է հանդիսացել հոգեբանության պրոֆեսոր Հենրի Մյուրեյի համար, որը որոշ վերլուծաբաններ պնդել են, որ Քզինսկու հետագա գործողությունները ևս ազդեցություն են ունեցել։

Քզինսկին եղել է Դաշնային հետաքննության բյուրոյի (FBI) ամենաերկար և ամենաթանկ հետաքննական թիրախը[12]։ Նախքան իր ինքնության հայտնի դառնալը, FBI- ն օգտագործում էր «UNABOM» անվանումը (UNIVERSITY & Airline BOMber), որի արդյունքում լրատվամիջոցները նրան անվանում էին Unabomber: 1996 թվականին իր ձերբակալությունից հետո Քզինսկին փորձել է անհաջողությամբ հեռացնել իր դատարանի կողմից նշանակված փաստաբաններին, քանի որ նրանք ցանկանում էին մտավոր խնդիրների պատճառը առաջ բերելով, խուսափել մահապատժից, իսկ ինքը՝ Քզինսկին դրան չէր հավատում[13]։ 1998 թվականին Քզինսկին դատապարտվում է ազատազրկման։

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քզինսկին ծնվել է 1942 թվականի մայիսի 22-ին, Չիկագոյում՝ Իլինոյս նահանգում, հանդիսանում է լեհ ամերիկացիների՝ Վանդա Թերեզայի (Նեե Դոմբեկ) և Թեոդոր Ռիչարդ Քզինսկու որդին[14]։ Նրա ծնողները պատմում էին իր կրտսեր եղբայր՝ Դեյվիդ Քզինսկուն, որ Թեդը երջանիկ երեխա է եղել, մինչև հիվանդանոցային մեկուսացման մեջ միայն սահմանափակ թվով մարդկանց հետ շփվելը[15]։

Առաջինից չորրորդ դասարաններում Քզինսկին սովորել է Չիկագոյի Շերմանի տարրական դպրոցում, որտեղ ադմինիստրատորները նրան բնութագրում են որպես «առողջ» և «արագ կողմնորոշվող» երեխա։ 1952 թվականին՝ Դեյվիդի ծնվելուց երեք տարի անց, ընտանիքը տեղափոխվում է հարավ-արևմտյան շրջաններ՝ Էվերգրին Պարկ, Իլինոյս։ Թեդը տեղափոխվում է Էվենգրին Պարկի կենտրոնական դպրոց։ IQ թեստը հանձնելուց հետո (167 միավոր)[16] նա տեղափոխվում է վեցերորդ դասարան։ Հետագայում Քզինսկին դա նկարագրում է որպես առանցքային իրադարձություն, քանի որ նախկինում նա շփվում էր իր հասակակիցների հետ և նույնիսկ համարվում էր առաջատար, սակայն առաջ անցնելուց հետո զգում է, որ չի հարմարվում իրենից մեծ երեխաներին[17]

Էվերգրինում հարևանները հետագայում նկարագրել են Քզինսկուն, որպես արագ մտածող անձնավորություն, որոնցից մեկը նշում է, որ ծնողները «զոհաբերել են իրենց ունեցած ամեն ինչ իրենց երեխաների համար»։ Թեդը և Դեյվիդը խելացի էին, սակայն Թեդը առանձնանում էր։ Հարևաններից մեկը Քզինսկու մասին ասել է նաև, որ «երբեք չի ճանաչել որևէ մեկին, ով նման մտավոր ունակություններ ունի»։ Վանդան հիշում է Թեդին որպես ամաչկոտ երեխա և նշում է, որ մի պահ ինքը լրջորեն անհանգստացել է Քզինսկու հասարակական պահվածքի համար։

Ավագ դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քզինսկին ընդունվում է Էվենգրին Պարկի ավագ դպրոց։ Այստեղ նա սկսում է նվագել կոնտրաբաս դպրոցի նվագախմբում։ Քզինսկին մասնակցել է նաև մաթեմատիկայի, կենսաբանության և մի շարք այլ դպրոցակն խմբակների։ Նրա դասընկերների կողմից Թեդը համարվում էր արտասովոր երիտասարդ։ 1996 թվականին նախկին դասընկերը նրա մասին ասում էր. «Նա երբեք չի դիտվել որպես անձ՝ որպես անհատականություն ... Նա միշտ համարվում էր, այսպես ասած, քայլող ուղեղ»[18]։ Այս շրջանում Քզինսկին մեծապես հետաքրքրված էր մաթեմատիկայով։ Նա դառնում է տղաների խմբի անդամ, ովքեր հետաքրքրված էին գիտությամբ և մաթեմատիկայով։ Այս խմբի մեկ անդամը հիշում է Քզինսկուն որպես դասի ամենաազնիվ երեխա ... պարզապես լուռ ու ամաչկոտ։

Միջնակարգ դպրոցում Քզինսկին իր դասընկերներից առաջ էր։ Նա տեղափոխվում է ավելի առաջադեմ մաթեմատիկական ուղղվածություն ունեցող դասարան, որի շնորհիվ ավելի է խորանում այդ ոլորտում։ Նա անցնում է տասնմեկերորդ դասարանը, և ամառային դպրոց հաճախելու շնորհիվ կարողանում է դպրոցն ավարտել 15 տարեկան հասակում։ Նա իր դպրոցի հինգ ազգային մրցանակակիրներից մեկն էր, ով խրախուսվում էր դիմել Հարվարդի քոլեջ, որտեղ նա հետագայում կարժանանա կրթաթոշակի։ 1958 թվականին 16 տարեկանում ավագ դպրոցի դասընկերը հետագայում Քզինսկու մասին ասում է. «Նրան փաթեթավորեցին և ուղարկեցին Հարվարդին մինչդեռ նա պատրաստ չէր դրան ... Նա նույնիսկ վարորդական իրավունք չհասցրեց ունենալ»։

Հարվարդի քոլեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սկզբում Քզինսկին Հարվարդում ապրում էր Պրեսկոտի ութերորդ փողոցում, որը հիանալի վայր էր նախատեսված առաջին կուրսեցիների համար։ Իր վերջին երեք տարիների ընթացքում նա ապրում է Eliot House- ում։ նրա ընկերներից մեկը նշում է, որ նա խուսափում էր շփվել ուրիշների հետ և «պարզապես շտապում էր գնալ իր սենյակը և կողպել դուռը»։ Այլ աշակերտներ, ովքեր ճանաչում էին Քզինսկուն ասում են, որ Քզինսկին շատ հանգիստ էր և ընդհանուր առմամբ նաև ընկերասեր[19]։

Քզինսկին մասնակցություն է ունեցել նաև Հարվարդի հոգեբան Հենրի Մյուրեյի կազմակերպած ուսումնասիրությանը։ Հարվարդում աշակերտներին հանձնարարվում էր գրել ռեֆերատներ, որոնք մանրամասնորեն կներկայացնեյին տվյալ աշակերտի անձնական համոզմունքները և ձգտումները։ Ռեֆերատները հետագայում իրենց ազդեցությունն են ունենում Քզինսկիի դատավարության գործում։ Փիլիսոփա Ջոնաթան Դ. Մորենոն այս կապակցությամբ ասել է, որ Հարվարդը երբեք չի կարող պատճառ հանդիսանալ Քզինսկու ազատազրկաման գործում

1962 թվականին Քզինսկին Հարվարդում ստացել է մագիստրոսի աստիճան[20][21]։ Նա ավարտել է 3.12 միավորով, սակայն նրանից ավելին էր ակնկալվում։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Babelio (ֆր.) — 2007.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 PRISONER OF RAGE -- A special report.;From a Child of Promise to the Unabom Suspect — The New York Times, 1996.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Ray M. Encyclopædia Britannica (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Ted Kaczynski, known as the Unabomber for years of attacks that killed 3, dies in prison at 81 — 2023.
  5. ↑ Ray M. Ted Kaczynski: American criminal (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
  6. ↑ Kaczynski: I don't believe in God — Yahoo! News.
  7. ↑ Un matemático con cuatro cadenas perpetuas. La serie 'Manhunt: Unabomber' de Netflix ha vuelto a poner de actualidad la enigmática figura de Ted Kaczynski, matemático y uno de los terroristas más esquivos de la historia
  8. ↑ Solomon (Special Agent in Charge, Miami Division), Jonathan (2008 թ․ փետրվարի 6). «Major Executive Speeches». Federal Bureau of Investigation. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  9. ↑ Hassell, Maria R; von Hassell, Agostino (2009 թ․ հուլիսի 9). A New Understanding of Terrorism: Case Studies, Trajectories and Lessons Learned. ISBN 978-144-1901-15-6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 24-ին.
  10. ↑ Gautney, Heather (2010). Protest and Organization in the Alternative Globalization Era: NGOs, Social Movements, and Political Parties. ISBN 978-023-0620-24-7. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. «... claimed to be from 'the anarchist group calling ourselves FC»
  11. ↑ Sue Mahan; Pamala L. Griset (2007). Terrorism in Perspective. Sage Publications. ISBN 978-141-2950-15-2. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. «... Kaczynski was a disenchanted mathematics professor turned anarchist»
  12. ↑ Howlett, Debbie (1996 թ․ նոյեմբերի 13). «FBI Profile: Suspect is educated and isolated». USA Today. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. «The 17-year search for the bomber has been the longest and costliest investigation in FBI history.»
  13. ↑ Glaberson, William (1998 թ․ փետրվարի 9). «Kaczynski Can't Drop Lawyers Or Block a Mental Illness Defense». The New York Times. New York. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին..
  14. ↑ Times Staff Writers (1996 թ․ ապրիլի 14). «Adrift in Solitude, Kaczynski Traveled a Lonely Journey». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
  15. ↑ Kovaleski, Serge F.; Adams, Lorraine (1996 թ․ հունիսի 16). «A STRANGER IN THE FAMILY PICTURE». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 3-ին.
  16. ↑ «The Kaczynski brothers and neighbors». Chicago Tribune. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  17. ↑ Alston, Chase (2004) [2003]. A Mind for Murder – The Education of The Unabomber and the Origins of Modern Terrorism (1 ed.). New York: W. W. Norton & Co., Inc. էջեր 107–108. ISBN 0-393-32556-3. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին.
  18. ↑ Staff writer(s) (1996 թ․ նոյեմբերի 13). «Kaczynski: Too smart, too shy to fit in». USA Today. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  19. ↑ Song, David (2012 թ․ մայիսի 21). «Theodore J. Kaczynski». The Harvard Crimson. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  20. ↑ Knothe, Alli; Andersen, Travis (2012 թ․ մայիսի 23). «Unabomber lists self as 'prisoner' in Harvard directory». The Boston Globe.
  21. ↑ Staff writer(s) (2012 թ․ մայիսի 24). «Unabomber in Harvard reunion note». BBC.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թեդ_Քզինսկի&oldid=9561325» էջից