Առաջին օգնություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Առաջին օգնության համընդհանուր նշանը

Առաջին օգնություն, դժբախտ պատահարների, վնասվածքների, հանկարծահաս հիվանդությունների ժամանակ մարդու կյանքը փրկելու և բարդությունները կանխելու նպատակով ցուցաբերվող պարզագույն, անհապաղ և նպատակահարմար օգնության միջոցառումներ։ Կատարվում է մինչև բուժաշխատողների ժամանելը և հիվանդին (տուժածին) բուժհիմնարկ հասցնելը։ Երբ դրանք կիրառում է ինքը՝ հիվանդը (տուժածը), անվանվում է ինքնաօգնություն, օրինակ՝ վնասվածքների ժամանակ ինքնուրույն վիրակապ դնելը, ստամոքսի լվացումը փսխում առաջացնող շարժումների միջոցով։ Փոխօգնությունը ցուցաբերում են ուրիշ մարդիկ և, որպես կանոն, այն ավելի ծավալուն է։

Անհապաղ առաջին օգնություն հատկապես անհրաժեշտ է սուր սկսվող, կյանքին վտանգ սպառնացող վիճակների (օրինակ՝ կոմա, արյունահոսություն, թունավորումներ, ջրահեղձություն, շոկ, էլեկտրավնասվածք և այլն) ժամանակ։

Հաճախ առաջին օգնության ճիշտ ցուցաբերումով է պայմանավորվում հետագա բուժօգնության հաջողությունը։ Օրինակ՝ ոսկրերի բաց կոտրվածքների ժամանակ վիրակապի և բեկակալի արագ ու ճիշտ դնելը հաճախ կանխում է վտանգավոր բարդությունները (շոկ, վարակ և այլն), գիտակցությունը կորցրած հիվանդին գլուխը կողքի թեքած որովայնի վրա պառկեցնելը խանգարում է փսխման զանգվածներն ու արյունը շնչափող ու բրոնխներ ընկնելուն և կանխում շնչարգելությունից մահվան վտանգը։

Միջոցառումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամերիկացի զինվորն առաջին օգնություն է ցուցաբերում վիրավոր իրաքցուն

Առաջին օգնությունն ընդգրկում է միջոցառումների 3 խումբ՝

  • արտաքին վնասակար գործոնի ազդեցության անհապաղ ընդհատում (էլեկտրական հոսանք, ծանրությամբ ճնշում) կամ անբարենպաստ պայմաններից տուժածի հեռացում (ջրից, տաք շինությունից դուրս բերելը և այլն)։
  • Վնասվածքի բնույթից կախված՝ առաջին օգնության միջոցառումներ
  • Անհետաձգելի բժշկական օգնության կազմակերպման համար դիմել մոտակա հիվանդանոց, պոլիկլինիկա, բուժակամանկաբարձական կետ, դեղատուն, քանի որ առաջին օգնությունը կարող է ցույց տալ այդ հիմնարկների ցանկացած աշխատող։

Առաջին օգնության ընդհանուր քայլեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցանկացած արտակարգ իրավիճակ ինքնին մեծ սթրես է։ Պետք է կարողանալ ճիշտ կողմնորոշվել և խուճապի չմատնվել։ Արտակարգ իրավիճակի հետևանքով շատ հաճախ մարդիկ կորցնում են ինքնակառավարումը և կարող են դառնալ ոչ ադեկվատ։ Սրա հետևանքով առաջին օգնություն ցուցաբերելիս կարող են լինել խանգարող հանգամանքներ, որոնք հաճախ լինում են գիտելիքների բացակայության, սխալ գործելու վախի, անվստահության, անորոշության, տուժածի վնասվածքի բնույթի և այլնի հետևանքով։ Խանգարող հանգամանքները կարելի է վերացնել, եթե մարդը պատրաստված է և ունի համապատասխան գիտելիքներ։ Ցանկացած արտակարգ իրավիճակներում պետք է ձեռնարկվեն որոշակի քայլեր, որոնք կնպաստեն տուժածի վիճակի բարելավմանը, կկանխեն հետագա վտանգները։ Անկախ նրանից թե ինչ դեպք է պատահել, պետք է անել հետևյալ քայլերը՝

  • Դեպքի վայրի զննում և անվտանգության ապահովում, որն ներառում է չորս հարցերի պատասխաններ՝ ի՞նչ է պատահել, ի՞նչ վտանգ կա, քանի՞ տուժած կա, ո՞վ կարող է օգնել։ Շատ կարևոր է, որ դեպքի վայրի զննությունը և անվտանգության ապահովումը լինի լիարժեք ու եթե հնարավոր չէ ապահովել անվտանգությունը, ապա դեպքի վայրում գտնվող մարդկանց չթողնել որ մտնեն դեպքի վայր և անմիջապես ահազանգել մասնագետներին։
  • Զննել տուժածին և ցուցաբերել համապատասխան օգնություն։ Յուրաքանչյուր վնասվածքի կամ հիվանդագին վիճակի համար պետք է գործել ստեղծված իրավիճակին համապատասխան։
  • Օգնել տուժածին, որ ընդունի հարմար դիրք։ Սա ևս կախված է վնասվածքի բնույթից կամ հիվանդագին վիճակից։
  • Հանգստացնել տուժածին։ Շատ հաճախ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ տուժածին բացի բուն առաջին օգնությունից հարկավոր է ցուցաբերել նաև հոգեբանական օգնություն։ Ստացած վնասվածքից կամ հիվանդագին վիճակից ելնելով մարդը կորցնում է ինքնակառավարումը։ Որպեսզի արդյունավետ լինի օգնությունը, պետք է հաշվի առնել մի քանի կանոններ։ Նախ պետք է ընտրել հարմար դիրք տուժածի նկատմամբ՝ կանգնել կամ կքանստել նրա դիմաց՝ հետևելով նրա դեմքի արտահայտությանը, միմիկային, մաշկի գույնին։ Տուժածի հետ խոսել հարգալից և հանգիստ ձայնով՝ հնարավորություն տալով, որ նա արտահայտի իր մտքերը։ Լինում են դեպքեր, երբ ցավի բնույթից կախված տուժածը կարող է արտասվել։ Երբ տուժածն իր կամ այլ մարդկանց վիճակի մասին հետաքրքրվում է, պետք չի չափազանցացնել կամ թերագնահատել տվյալ իրավիճակը։ Քանի որ անվստահություն կարող է առաջանալ նրա մոտ։ Միշտ հաշվի առնել տուժածի տարիքը։ Եթե տուժածը երեխա է, ապա ավելի հեշտությամբ կարելի է նրան շեղել՝ տալով կոնֆետ կամ խաղալիք։ Բայց սա կիրառելլի չէ մեծահասակների դեպքում։ Պետք է լինել ավելի նրբանկատ և հնարավորինս օբյեկտիվ ներկայացնել ստեղծված իրավիճակը։
  • Պահպանել տուժածի մարմնի նորմալ ջերմաստիճանը։ Ցանկացած արտակարգ իրավիճակի դեպքում կարող է խանգարվել տուժածի մարմնի նորմալ ջերմաստիճանը։ Անգամ ամռան շոգին, տուժածը իր ստացած վնասվածքի կամ հիվանդագին վիճակի հետևանքով կարող է մրսել, ցուրտ եղանակին կարող է քրտնել և ջերմաստիճանը բարձրանալ։ Շատ հաճախ կարիք է լինում, որ տուժածին պաշտպանենք արևի անմիջական ճառագայթներից։ Դրա համար պետք է հնարավորինս ապահովենք նրա մարմնի նորմալ ջերմաստիճանը։
  • Վերահսկել տուժածի վիճակը։ Պարբերաբար ստուգել տուժածի անոթազարկը, շնչառությունը և գիտակցությունը։ Ուշադրություն դարձրեք նրա մաշկի գույնին։ Սա կօգնի ձեզ, որ հասկանաք թե ինչ խնդիրներ են զարգանում տուժածի մոտ։ Եթե տուժածն ունի վնասվածք կամ ինչ-որ հիվանդագին վիճակ և անոթազարկը հանգիստ ժամանակ 140 զարկից ավել կամ 50 զարկից պակաս է, ապա պետք է ենթադրեքլ որ նրա մոտ զարգանում է ներքին արյունահոսություն։ Հաճախ տուժածի մոտ կարող են նկատվել գիտակցության խանգարումներ, ոչ ադեկվատ խոսք և վարք։
  • Ահազանգ։ Յուրաքանչյուր արտակարգ իրավիճակում պետք է իմանալ թե որ հեռախոսահամարով պետք է ահազանգել։ Ահազանգ կատարելու որոշումը կարելի է ընդունել ցանկացած պահի։ Մի դեպքում դա պետք է արվի դեպքի վայրի զննումից անմիջապես հետո, երբ հնարավոր չէ ապահովել անվտանգությունը։ Մեկ այլ դեպքում երբ վերջացրել է առաջին օգնության ցուցաբերումը։

Արդյունաբերության այն ճյուղերում (անտառամթերում, ձկնարդյունագործություն), որտեղ մարդկանց մեծ խմբերը բժշկական հիմնարկներից բավականին հեռու են, բժշկական օգնություն է կազմակերպում աշխատողներից մեկը, որը առաջին օգնություն ցուցաբերելու համար պետք է անցած լինի հատուկ պատրաստություն և ունենա բոլոր անհրաժեշտ միջոցները։

Հանկարծահաս հիվանդությունների, դժբախտ պատահարների հետևանքով ծանր վնասվածքների դեպքում (օրինակ՝ տրանսպորտում, հրդեհների ժամանակ) անհրաժեշտ է շտապ բժշկական օգնություն կանչել։ Այդպիսի դեպքերում ոչ միայն դեպքի վայրում, այլև, բուժհիմնարկ տեղափոխելիս կարող են առաջանալ կյանքին վտանգ սպառնացող խանգարումներ։ Դրանք վերացնել կարող է միայն բժիշկը, որի տրամադրության տակ ավտոմեքենայում (կամ ինքնաթիռում) կա շտապ բժշկական օգնության հատուկ սարքավորում։

Տուժածի տեղափոխման փոխադրամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբեմն հիվանդներին և տուժածներին տեղափոխելու համար հարկ է լինում օգտագործել այդ նպատակի համար չնախատեսված փոխադրամիջոցներ։ Դրանք հարկավոր է հնարավորին չափ հարմարեցնել տեղափոխման համար (օրինակ՝ բեռնատարի թափքին փռել ցախ կամ խոտ, վրան դնել պատգարակ, ներքնակ և այլն)։

Տուժածին տեղափոխելու համար օգտագործում են պատգարակներ, դրանց բացակայության դեպքում՝ այլ միջոցներ։ Առաջին օգնությունն անսխալ կատարելու համար անհրաժեշտ է բժշկական գիտելիքների և հմտությունների մշտապես կատարելագործում։ Ձեռնարկություններում, ավտոմեքենաներում և տանը անպայման հարկավոր է ունենալ դեղարկղիկներ։ Ճիշտ և ժամանակին ցուցաբերած առաջին օգնությունն անհամեմատ նվազեցնում է դժբախտ պատահարների անբարենպաստ ելքի հավանականությունը։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 530
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։