Աշնանային մարաթոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Աշնանային մարաթոն
ռուս.՝ Осенний марафон
Երկիր ԽՍՀՄ
Ժանրդրամա, կինոկատակերգություն և տրագիկոմեդիա
Թվական1979
Լեզուռուսերեն
ՌեժիսորԳեորգի Դանելիա
Սցենարի հեղինակԱլեքսանդր Վոլոդին
ԴերակատարներԵվգենի Լեոնով, Նատալյա Գունդարևա, Նիկոլայ Կրյուչկով, Օլեգ Բասիլաշվիլի, Մարինա Նեյոլովա և Նորբերտ Կուխինկե
ՕպերատորՍերգեյ Վրոնսկի
ԵրաժշտությունԱնդրեյ Պետրով
Պատմվածքի վայրՍանկտ Պետերբուրգ
Նկարահանման վայրKorablestroiteley Street 23 k1, Saint Petersburg?
ԿինոընկերությունՄոսֆիլմ
Տևողություն89 րոպե

«Աշնանային մարաթոն» (ռուս.՝ «Осенний марафон»), 1979 թվականի խորհրդային ֆիլմ, որը նկարահանել է Գեորգի Դանելիան։ Սցենարը գրել է Ալեքսանդր Վոլոդինն իր «Горестная жизнь плута» պիեսի հիման վրա։ Տխուր փիլիսոփայական կատակերգություն է մի մարդու մասին, որը փորձում է երկակի կյանք վարել և դրանով իսկ իրեն դնում է անելանելի դրության մեջ։ Թողարկվել է 1980 թվականի հունվարին։

1981 թվականին արժանացել է ՌԽՖՍՀ Վասիլև եղբայրների անվան պետական մրցանակի։

Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լենինգրադ։ Անդրեյ Բուզիկինը միջին տարիքի տղամարդ է, հրատարակչության հետ համագործակցող փորձառու թարգմանիչ, Լենինգրադի համալսարանի դասախոս։ Անձնական կյանքում նա փորձում է ժամանակը բաժանել կնոջ՝ Նինայի և երիտասարդ սիրուհու՝ Ալլայի միջև։ Ալլան սիրում է նրան և ցանկանում է նրանից երեխա ունենալ։ Տարիքն առած կինը տանջվում է կենցաղային և ընտանեկան խնդիրների պատճառով։ Այնուամենայնիվ, Անդրեյը հնարավոր չի համարում փոխել իր կյանքը և շարունակում է ապրել իր կնոջ հետ՝ միաժամանակ հանդիպելով իր սիրուհու հետ, միևնույն ժամանակ փորձելով ծիծաղելի բացատրություններով պահպանել նորմալ ընտանեկան հարաբերությունները։

Բուզիկինի փափկասրտությունը, «ոչ» ասելու անկարողությունը դրսևորվում են նաև գործընկերների հետ հարաբերություններում։ Այսպես, իր հյուրի՝ դանիացի պրոֆեսոր Հանսենի պնդմամբ, Անդրեյը, հակառակ իր կամքի, առավոտյան նրան ընկերակցում է վազելիս։ Աշխատանքի ժամանակ անտաղանդ համակուրսեցի Վարվառան անամոթաբար շահագործում է Բուզիկինի տաղանդը և, բացի այդ, միջամտում նրա անձնական կյանքին։ Հարևանին՝ փականագործ Խարիտոնովին, Բուզիկինը, չնայած աշխատանքի ծանրաբեռնվածությանը, չի կարող մերժել, երբ նա ստիպում է իրեն և Հանսենին միասին խմել, իսկ հետո երկու բաժակակից ընկերներին տանում է անտառ՝ սունկ հավաքելու։ Անդրեյը, որը չի հասցնում ժամանակին ներկայացնել աշխատանքը, կորցնում է տեղը հրատարակչությունում և համալսարանում։ Ալլան հոգնում է Անդրեյի անվճռականությունից և փորձում է խզել հարաբերությունները նրա հետ։

Բուզիկինների չափահաս դուստրը, որն արդեն ապրում է իր ընտանիքի հետ, ամուսնու հետ միասին (հիվանդ հիդրոլոգի փոխարեն) երկու տարի գործուղման է մեկնում հեռավոր Ժոխովա կղզի (Ամդերմա)՝ առանց նույնիսկ ծնողների հետ խորհրդակցելու, ինչը մեծ ցնցում է դառնում նրա մոր՝ Նինայի համար։ Դստերը ճանապարհելուց հետո Բուզիկինը խոստովանում է Նինային «ավարտված» սիրավեպի մասին, բայց զրույցի ընթացքում պատահաբար նշում է, որ ինքը եղել է սթափարանում՝ այնտեղից հանելու համար Հանսենին, որին հարբեցրել էր Խարիտոնովը։ Նինան դա հերթական սուտ է ընդունում։ Դստեր՝ Լենայի և փեսայի՝ Վիկտորի հեռանալուց հետո Նինան վիճում է ամուսնու հետ և հեռանում տնից։

Դրանից հետո Բուզիկինը փորձում է ավելի վճռական լինել շրջապատի մարդկանց հետ հարաբերություններում։ Այսպես, գալով աշխատանքի, նա կոպտում է Վարվառային, այնուհետև մերժում է ուսանողին, որը խնդրում էր նշանակել ստուգարքը։ Իր գործընկերոջը, որին Բուզիկինը համարում է անազնիվ մարդ, նա կտրուկ հայտարարում է. «Իսկ ձեր ձեռքը ես չեմ բռնի»։

Վերադառնալով տուն և տեսնելով, որ Նինան հեռացել է, Բուզիկինն ակնհայտորեն թեթևացած է զգում։ Բայց Ալլան զանգահարում է նրան, այդ հեռախոսազրույցի ընթացքում կինը անսպասելիորեն վերադառնում է և հարցնում է Անդրեյին, թե իսկապես «այնտեղ ամեն ինչ վերջացած է»։ Նա պատասխանում է. «Ես գրում եմ՝ բաղը ժամը յոթին ամբիոնում»։

Ֆիլմի վերջին տեսարանում Հանսենն ու Բուզիկինը միասին վազում են երեկոյան մեգապոլիսի փողոցով։

Դերերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Օլեգ Բասիլաշվիլի – Անդրեյ Պավլովիչ Բուզիկին, թարգմանիչ
  • Նատալյա Գունդարևա – Նինա Եվլամպիևնա («Էն-Է»), Բուզիկինի կինը
  • Մարինա Նեյոլովա – Ալլա Միխայլովնա Երմակովա, մեքենագրուհի, Բուզիկինի սիրուհին
  • Եվգենի Լեոնով – Վասիլի Իգնատևիչ Խարիտոնով, փականագործ, Բուզիկինի հարևանը
  • Նորբերտ Կուխինկե – Բիլ Հանսեն, Դանիայից եկած սլավոնագետ պրոֆեսոր
  • Նիկոլայ Կրյուչկով – քեռի Կոլյա, Ալլայի հարևանը կոմունալ բնակարանում
  • Գալինա Վոլչեկ – Վարվառա Նիկիտիչնա («Մատնաչափիկ»), Բուզիկինի գործընկերը և նախկին համակուրսեցին
  • Օլգա Բոգդանովա – Լենա, Բուզիկինների դուստրը (դերը հնչյունավորել Նատալյա Գունդարևան)
  • Դմիտրի Մատվեև – Վիկտոր, Բուզիկինների փեսան (դերը հնչյունավորել Է Ստանիսլավ Զախարովը)
  • Վլադիմիր Գրամմատիկով – Եվգենի Պտաշուկ, Ալլայի ընկերը
  • Վադիմ Մեդվեդև – Շերշավնիկով, Բուզիկինի գործընկերը
  • Նիկիտա Պոդգորնի – Գեորգի Նիկոլաևիչ Վերիգին, հրատարակչության տնօրեն
  • Վլադիմիր Պոժիդաև – վարորդ
  • Բորիսլավ Բրոնդուկով – «պաշտպան» վթարի ժամանակ
  • Վլադիմիր Ֆիրսով – Լիֆանով, ուսանող
  • Ռենե Հոբուա – չի նկարահանվել ֆիլմում, բայց նշված է լուսագրերում
  • Գեորգի Դանելիա – Օտտո Սկորցենի, սպա հեռուստաֆիլմում, որը դիտում են Բուզիկինները (լուսագրերում նշված չէ)
  • Օլեգ Կուլիկովիչ – ուսանող (լուսագրերում նշված չէ)

Նկարահանող խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ռեժիսոր՝ Գեորգի Դանելիա
  • Սցենարիստ՝ Ալեքսանդր Վոլոդին
  • Օպերատոր՝ Սերգեյ Վռոնսկի
  • Նկարիչներ՝ Լևան Շենգելիա, Էլեոնորա Նեմեչեկ
  • Կոմպոզիտոր՝ Անդրեյ Պետրով
  • Դիրիժոր՝ Սերգեյ Սկրիպկա
  • Երկրորդ ռեժիսոր՝ Յուրի Կուշներյով
  • Հնչյունային օպերատոր՝ Ալեքսանդր Պողոսյան
  • Մոնտաժող՝ Տատյանա Եգորիչևա
  • Երաժշտական խմբագիր՝ Ռաիսա Լուկինա
  • Ֆիլմի տնօրեն՝ Վիտալի Կրիվոնոշչենկո

Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1970-ական թվականների վերջին Ալեքսանդր Վոլոդինը գրել է «Горестная жизнь плута» սցենարը։ Նա զանգահարել է Գեորգի Դանելիային, որն այդ ժամանակ կատակերգական և երաժշտական ֆիլմերի միավորման գեղարվեստական ղեկավարն էր, և ասացել, որ կարծում է, թե իր սցենարը կարող է հետաքրքրել միավորմանը։ Դանելիան սցենարը տվել է երիտասարդ ռեժիսորներ Յուրի Կուշներյովին և Վալերի Խարչենկոյին։ Սակայն Ալեքսանդր Կալյագինին, որը, Վոլոդինի մտահղացմամբ, պետք է գլխավոր դերը կատարեր, դուր չի եկել, որ ֆիլմը նկարահանելու են անփորձ ռեժիսորները։ Այդ ժամանակ Դանելիան ֆիլմը առաջարկել է նկարահանել Պավել Արսենովին։ Արսենովը ուրախությամբ համաձայնել է և խոստացել է սկսել ֆիլմի նկարահանումները՝ իր ֆիլմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո։ Շուտով Վոլոդինն ու Կալյագինը հանդիպել են Արսենովին Կինոյի տան ռեստորանում. նրանք խոսել են մոտ մեկ ժամ, բայց Արսենովը ոչ մի բառ չի ասացել պիեսի մասին։ Կալյագինը որոշել է, որ քանի որ Արսենովին բոլորովին չի հետաքրքրում նոր սցենարը, ավելի լավ կլինի գտնել մեկ այլ ռեժիսոր[1]։ Իսկ մեկ շաբաթ անց Վոլոդինը գնացել է Դանելիայի մոտ և հայտարարել սցենարից պիես պատրաստելու և թատրոն ուղարկելու իր որոշման մասին։ Դանելիան ասել է, թե այդ սցենարով կարելի էր հիանալի ֆիլմ նկարահանել, ինչին ի պատասխան Վոլոդինը Դանելիային առաջարկել է, որ նա էլ նկարահանի ֆիլմը։ Դանելիան մերժել է՝ պատճառաբանելով, թե թեման իրենը չէ. քանի որ Վոլոդինի մասին լուրեր էին պտտվում, թե նա թույլ չի տալիս ուղղումներ կատարել իր սցենարներում, Դանելիան վախենում էր աշխատել նրա հետ։ Սակայն պարզվել է, որ Վոլոդինը շատ ավելի մեղմ է, և նա ու Դանելիան սկսեել են աշխատել ֆիլմի վրա[2]։

Դերասանական կազմի ընտրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնօրինակ նամականիշով ծրար՝ նվիրված Ա. Մ. Վոլոդինի (1919-2001) ծննդյան 100-ամյակին

Գ. Դանելիայի կողմից սցենարում փոփոխություններ կատարելուց հետո պարզ է դարձել, որ Կալյագինը չի համապատասխանում Բուզիկինի դերին։ Վոլոդինը չի առարկել. «Հիմա դա քո ֆիլմն է, դու պետք է որոշես»[1]։ Այս լուրը Կալյագինին հայտնել հանձնարարել են Յուրի Կուշներյովին, ինչը նա պատրաստակամորեն արել է, քանի որդա Կալյագինի պատճառով նա դարձել էր ոչ թե ֆիլմի բեմադրող ռեժիսորը, այլ ընդամենը երկրորդ ռեժիսորը[3]։

Դերասանների գծով օգնական Ելենա Սուդակովան առաջարկել է Օլեգ Բասիլաշվիլիի թեկնածությունը։ Բայց Դանելիան հրաժարվել է նկարահանել նրան. «Ես նրան թատրոնում այն ժամանակ չէի տեսել,- ասել է նա ավելի ուշ,- իսկ Ռյազանովի ֆիլմերում նա ինձ այնքան վստահ, տիրական էր թվում, մի խոսքով, բոլորովին էլ Բուզիկինը չէր[2]։ Բուզիկինի դերի համար, ըստ Դանելիայի, փորձերի է մասնակցել «Խորհրդային Միության ամբողջ դերասանական հավաքականը»՝ Լեոնիդ Կուրավլյովը, Նիկոլայ Գուբենկոն, Ստանիսլավ Լյուբշինը, Անատոլի Կուզնեցովը և այլք[4]։ Բայց յուրաքանչյուր փորձեից հետո Դանելիան ասացել է. «Լավ է։ Բայց այն չէ»։

Սուդակովան կրկին առաջարկել է Բասիլաշվիլիին, սակայն ռեժիսորը համառորեն հրաժարվել է։ Ի վերջո, Ելենան ինքն է կանչել Բասիլաշվիլիին Լենինգրադից։ Այս դերասանի հայտնվելը «Մոսֆիլմում» անակնկալ է եղել Դանելիայի համար, այց նրան այլ բան չի մնացել, քան համաձայնել նույն օրվա երեկոյան անցկացնել փորձերը։ Սուդակովան Դանելիային առաջարկել է Բասիլաշվիլիին իր մեքենայով տանել մինչև Պոկրովսկիե դարպասները, ինչը նա արել է։ Բասիլաշվիլիին իջեցնելուց և 50 մետր քշելուց հետո նա նայել է հետևի հայելու մեջ և տեսել, որ Բասիլաշվիլին բոլորովին կերպարանափոխվել է. «Ես նայում եմ, բոլորովին այլ մարդ է դարձել,- հիշել է նա ավելի ուշ:- Նրա գլխարկը ինչ-որ կերպ մի կողմ է թեքվել, նա չի կարողանում անցնել փողոցը. նետվում է առաջ ու միանգամից հետ քաշվում։ Ախր սա Բուզիկինն է»։ Դրանից հետո նա զանգահարել է Սուդակովային և հայտնել, որ Բասիլաշվիլիին վերցնում է առանց փորձերի։ Պարզվել է, որ դա եղել է նրա մտահղացումը. նա գիտեր, որ Դանելիան նայելու է հետևի հայելու մեջ և Բասիլաշվիլիին համոզել է խաղալ Բուզիկինին[3][5]։

Մարինա Նեյոլովային նկարահանելու գաղափարը Գեորգի Դանելիայի մոտ ծագել էր «Աշնանային մարաթոնի» վրա աշխատանքի մեկնարկից շատ առաջ։ Նա առաջին անգամ նրան տեսել է իր ռեժիսորական դասընթացի ուսանողի կուրսային աշխատանքում, որտեղ նա խաղացել է մետրոյի աշխատողի դեր։ Այդ ժամանակ Դանելիան մտածել է. «Պետք է անպայման նկարահանել այդ աղջկան»։ Սկսելով «Աշնանային մարաթոնը»՝ Դանելիան Սուդակովային հանձնարարել է գտնել այդ դերասանուհուն, ինչն էլ նա արել է[3]։

Վարվառայի դերի հետ կապված խնդիրներ չեն եղել. Դանելիան միանգամից այդ դերի համար հաստատել է Գալինա Վոլչեկին, ում հետ նա ծանոթ է եղել դեռ մանուկ հասակից[4]։ Նույնպես միանգամիս որոշվել է, որ ֆիլմում խաղալու է Եվգենի Լեոնովը։ Բայց ի սկզբանե նրա համար նախատեսված է եղել Ալլայի հարևանի դերը (հետագայում այդ դերը բաժին է հասել Նիկոլայ Կրյուչկովին)։ Նրան ավելի նշանակալի դեր տալ պնդել է Սուդակովան, ինչի համար Դանելիան շատ շնորհակալ է եղել նրան (ինչպես է Բասիլաշվիլիի համար՝ Բուզիկինի դերում)[2][3]։

Դերասանական կազմում վերջին թափուր տեղը եղելը պրոֆեսոր Հանսենի դերը։ Յուրի Կուշներյովն այդ դերի համար առաջարկել է իր ծանոթին՝ ԳԴՀ-ից լրագրող Նորբերտ Կուխինկեին։ Դանելիան Կուշներյովին խնդրել է այնպես անել, որ ինքը կարողանա տեսնել Կուխինկեին՝ առանց նրա հետ ծանոթանալու։ Կուշներյովը նորբերտին նշանակել է հանդիպում «Մոսֆիլմի» անցակետում։ Դանելիան, տեսնելով Կուխինկեին, հասկացել է, որ նա կատարյալ է այդ դերի համար։ Արևմտյան պետության քաղաքացուն նկարահանման հրավիրելու համար պահանջվել է ստանալ բարձրագույն մարմինների թույլտվությունը։ Այն ստանալու համար ֆիլմի հեղինակները դիմել են Պետկինոյի արտասահմանյան բաժին։ Այնտեղից նրանց ուղարկել են ԱԳՆ, ԱԳՆ-ից՝ ԿԳԲ, ԿԳԲ-ից՝ դիվանագիտական կորպուսի սպասարկման վարչություն, իսկ այնտեղից՝ կրկին Պետկինո։ Այնուհետև Պետկինոյի արտասահմանյան բաժնի պետ և Դանելիայի ծանոթ Միխայիլ Շկալիկովը նրան խորհուրդ է տվել ոչ մեկից թույլտվություն չխնդրել. ոչ ոք թույլտվություն չի տա, քանի որ ոչ ոք չի ցանկանում պատասխանատվություն ստանձնել։ Դանելիան այդպես էլ վարվել է։ Դրանից հետո նա դիմել է հենց Կուխինկեին, բայց նա հրաժարվել է նկարահանվել. նա զբաղված է եղել աշխատանքով և նկարահանման փորձ էլ չի ունեցել։ Սակայն ռեժիսորին հաջողվել է համոզել նրան՝ խոստանալով, որ նկարահանումները կտևեն ընդամենը 10 օր (արդյունքում դրանք ձգվել են մեկ ամիս)։ Բայց հետո նոր խնդիրներ են առաջացել. ֆիլմում արևմտյան գերմանացու ներգրավվելու փաստը վրդովվեցրել է ԳԴՀ-ի ղեկավարությանը։ Ոչ մեկի շահերին չդիպչելու համար որոշվել է Հանսենին դարձնել ոչ թե գերմանացի, այլ դանիացի պրոֆեսոր[6]։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սկզբում ֆիլմի սցենարիստ Ալեքսանդր Վոլոդինն իր կինոսցենարն անվանել է «Горестная жизнь плута»։ Սակայն այդ վերնագիրը չէր համապատասխանում ֆիլմի էությանը. այն միայն բացասական կողմից է բնութագրել Բուզիկինին, մինչդեռ նրա կերպարը շատ ավելի բարդ է։ Ավելի ուշ հեղինակները հորինել են մեկ այլ անվանում, որն ավելի չեզոք է և համապատասխանում է ֆիլմի իմաստին՝ «Աշնանային մարաթոն»։ «Աշնանային» ածականն օգտագործվել է այն պատճառով, որ գլխավոր հերոսը, թեև բավական երիտասարդ է, այլևս 20 տարեկան չէ, իսկ «մարաթոն» գոյականը՝ այն իմաստով, որ նա միշտ «վազում է», ժամանակ չունի կանգ առնելու և «շուրջը նայելու» համար։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Газета Вести — Ленинградская область — Нелёгкая жизнь плута». // vesty.spb.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 ««Осенний марафон» — 100 великих отечественных фильмов — Актёры, режиссёры, сценаристы». // CinemaAbout.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Георгий Данелия Тостуемый пьёт до дна. — М.: Эксмо, 2011. — 352 с. — ISBN 978-5-699-53418-0 «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Георгий Данелия: «Осенний марафон» — это мужской фильм ужасов». // CinemaAbout.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.
  5. ↑ «Осенний марафон (Autumn marathon) - Прибыл в Советский Союз. Надолго. Но скоро уезжаю». // RusAct.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.
  6. ↑ «Биография Кухинке Норберта». // Mega-Stars.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աշնանային_մարաթոն&oldid=9865460» էջից