Անադիր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Դրոշ Զինանշան
Flag of Anadyr (Chukotka).svg Coat of Arms of Anadyr (Chukotka).png

Bird view of Anadyr.jpg
ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
Հիմնադրված է1889 թ.
Մակերես53 կմ²
ԲԾՄ35 մետր
Բնակչություն15 604 մարդ (հունվարի 1, 2018)[1][2]
Ժամային գոտիUTC+12
Հեռախոսային կոդ42722
Փոստային դասիչ689000
Պաշտոնական կայքnovomariinsk.ru(ռուս.)
##Անադիր (Ռուսաստան)
Red pog.png

Անադիր (ռուս.՝ Ана́дырь; Chukchi: Кагыргын, Kagyrgyn, kɑɣərˈɣən, հարավային չուկչաների լեզվով՝ Въэӈын, V"èňyn), նավահանգստային քաղաք Ռուսաստանի ասիական մասի հյուսիս-արևելքում՝ Բերինգի ծովի Անադիրյան ծոցի և նրա մեջ թափվող Անադիր գետի ափերին։ Չուկոտյան ինքնավար շրջանի և Անադիրի շրջանի վարչական կենտրոնն է՝ առանց վերջինիս կազմի մեջ վարչականորեն մտնելու։ Ռուսաստանի ծայր արևելյան քաղաքն է։ Նախկինում կոչվել է Նովո-Մարիինսկ (մինչև 1923 թվականը)։ Զբաղեցնում է 20 քառակուսի կիլոմետր տարածք[3]։ Բնակչության թվաքանակը 2010 թվականի տվյալներով եղել է 13 045[4], 2021 թվականի դեկտեմբերի տվյալներով՝ 13 202[5]։ Շինությունները կանգնակների վրա են՝ բազմադարյա սառածության գոտում գտնվելու պատճառով։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1926[6] 1939[7] 1959[8] 1970[9] 1979[10] 1989[11] 2002[12] 2010[4] 2021[13]
224 3,344 5,859 7,703 12,241 17,094 11,038 13,045 13,202

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնադրվել է 1889 թվականի օգոստոսի 3-ին, կոչվել Նովո-Մարիինսկ։ 1914 թվականին այստեղ կառուցվել է երկար ալիքներ ընդունող ռադիոկայան, որ այն տարիներին ամենահզորներից մեկն էր Ռուսաստանում[14]։

1923 թվականին Անադիր վերանվանված բնակավայրը 1927 թվականին հռչակվել է նույնանուն շրջանի, դրանից երեք տարի անց՝ նոր կազմավորված Չուկոտյան ազգային ինքնավար շրջանի վարչական կենտրոն։

1934 թվականին ստացել է բանվորական ավանի կարգավիճակ[15]։

Բնակավայրի զարգացմանը լայն թափ է հաղորդել 1950-ական թվականների վերջին Անադիրի ծովածոցի ափին ծովային խոշոր նավահանգստի շահագործման հանձնումը։

1965 թվականին Անադիրն ստացել է քաղաքի կարգավիճակ[16]։

1984 թվականին իրականացվել է Մոսկվա-Անադիր ուղղությամբ Իլ-62 ինքնաթիռով առաջին անկանգառ թռիչքը՝ դնելով կանոնավոր թռիչքների սկիզբը։

Անադիր քաղաք մունիցիպալ կազմավորումը 2004 թվականի նոյեմբերի 29-ից ստացել է քաղաքային շրջանի կարգավիճակ՝ իր վարչական սահմաններում ներառելով նաև Տավայվաամ գյուղական բնակավայրը[17]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անադիրին բնորոշ է մերձարկտիկական կլիման (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Dfc)։ Ձմեռները երկար են ու ցրտաշունչ, ամառները՝ հաճելի, բայց կարճ։ Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է՝ -22.1 C միջին ամսական ջերմաստիճանով, ամենատաքը՝ հուլիսը՝ 12.1 C միջին ամսական ջերմաստիճանով։ Ծովից փչող փոթորկոտ քամիները հաճախ հեղեղումներ են առաջացնում, մանավանդ աշնանը։

Անադիր (Shakhtyorsky) weather station (WMO identifier: 25563), 64m amsl, 1991–2020, extremes 1889–presentի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 5.8
(42.4)
2.7
(36.9)
3.0
(37.4)
7.1
(44.8)
19.3
(66.7)
26.5
(79.7)
30.0
(86)
26.6
(79.9)
19.8
(67.6)
15.6
(60.1)
4.6
(40.3)
4.3
(39.7)
30.0
(86)
Միջին բարձր °C (°F) −18.5
(−1.3)
−17.4
(0.7)
−14.6
(5.7)
−8.2
(17.2)
2.0
(35.6)
11.6
(52.9)
16.1
(61)
14.1
(57.4)
8.3
(46.9)
−1.1
(30)
−8.3
(17.1)
−15.8
(3.6)
−2.6
(27.3)
Միջին օրական °C (°F) −22.1
(−7.8)
−21.1
(−6)
−18.4
(−1.1)
−12.0
(10.4)
−1.2
(29.8)
7.2
(45)
12.1
(53.8)
10.5
(50.9)
5.3
(41.5)
−3.6
(25.5)
−11.5
(11.3)
−19.2
(−2.6)
−6.2
(20.8)
Միջին ցածր °C (°F) −25.7
(−14.3)
−24.7
(−12.5)
−21.8
(−7.2)
−15.6
(3.9)
−3.9
(25)
4.0
(39.2)
9.0
(48.2)
7.7
(45.9)
2.7
(36.9)
−5.9
(21.4)
−14.6
(5.7)
−22.6
(−8.7)
−9.3
(15.3)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −46.8
(−52.2)
−44.7
(−48.5)
−42.1
(−43.8)
−39.6
(−39.3)
−28.2
(−18.8)
−7.6
(18.3)
−1.2
(29.8)
−4.3
(24.3)
−11.8
(10.8)
−28.2
(−18.8)
−38.8
(−37.8)
−45.2
(−49.4)
−46.8
(−52.2)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 40
(1.57)
44
(1.73)
38
(1.5)
23
(0.91)
13
(0.51)
16
(0.63)
36
(1.42)
45
(1.77)
32
(1.26)
29
(1.14)
36
(1.42)
33
(1.3)
385
(15.16)
Միջ. անձրևոտ օրեր 0.2 0.2 0.2 1 9 15 17 19 17 6 2 1 88
Միջ. ձնառատ օրեր 18 18 15 17 16 2 0.1 0.3 5 19 19 18 147
% խոնավություն 82 81 81 82 84 78 79 81 80 84 84 82 82
Միջին ամսական արևային ժամ 29 101 197 249 245 279 257 186 138 105 47 15 1848
Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[18]
Աղբյուր #2: NOAA (sun, 1961–1990)[19]

Source 3: Time and Date (dewpoints, between 1985–2015)[20]

Անվանի անձինք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քույր քաղաք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չուկոտկայի ինքնավար շրջան

Անադիրի շրջան

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. https://web.archive.org/web/20190831171236/http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/62f1a600408e9886a05deb4d45abe5e4/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%A7%D1%83%D0%BA%D0%BE%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%BD%D0%B0+1+%D1%8F%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8F+2018+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.doc
  2. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 годаFederal State Statistics Service.
  3. Russian Federal State Statistics Service. "Регионы России. Основные социально-экономические показатели городов. 2012". Дальневосточный федеральный округ. Города Чукотского автономного округа.
  4. 4,0 4,1 ru-pop-ref|2010Census
  5. Chukotka Autonomous Okrug Territorial Branch of the Federal State Statistics Service. [1] (ru)
  6. Список населённых мест Дальневосточного края. По материалам Всесоюзной переписи населения 17 декабря 1926 года и Приполярной переписи 1926—27 года. — Хабаровск; Благовещенск, 1929.
  7. РГАЭ, ф. 1562, оп. 336, д. 1470, л. 20.
  8. Перепись населения СССР 1959 года Archived July 19, 2011, at the Wayback Machine.
  9. Перепись населения СССР 1970 года Archived March 23, 2012, at the Wayback Machine.
  10. Перепись населения СССР 1979 года Archived March 23, 2012, at the Wayback Machine.
  11. ru-pop-ref|1989Census
  12. ru-pop-ref|2002Census
  13. ru-pop-ref|2021Census
  14. «История города Анадырь»։ Избирательная комиссия Чукотского автономного округа։ 2010։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-23-ին 
  15. Об изменениях в составе рабочих посёлков Дальневосточного края и о границах некоторых районов того же края // Собрание узаконений и распоряжений Рабочего и Крестьянского правительства РСФСР. — 1934. — № 9 (10 Մարտի).
  16. «chukotken.ru»։ www.chukotken.ru (ռուսերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-30-ին։ Վերցված է 2020-08-03 
  17. «Закон Чукотского автономного округа от 29 ноября 2004 года № 40-ОЗ «О статусе и границах муниципального образования город Анадырь Чукотского автономного округа» (принят Думой Чукотского автономного округа 25 ноября 2004 года)»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-16-ին։ Վերցված է 2013-02-14 
  18. «Weather and Climate- The Climate of Anadyr» (ռուսերեն)։ Weather and Climate (Погода и климат)։ Վերցված է 8 November 2021 
  19. «Anadyr Climate Normals 1961–1990»։ National Oceanic and Atmospheric Administration։ Վերցված է 7 November 2021 
  20. «Climate & Weather Averages at Anadyr (Shakhtyorsky) weather station»։ Time and Date։ Վերցված է 7 February 2022 
  21. «The official joining of the city of Bethel with Anadyr, U.S.S.R. as sister cities»։ August 12, 2011։ Արխիվացված է օրիգինալից August 12, 2011-ին։ Վերցված է April 18, 2018 

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • T. Armstrong. Russian Settlement in the North (1965) Cambridge University Press.
  • Н. Н. Диков (N. N. Dikov). "История Чукотки с древнейших времен до наших дней" (The History of Chukotka from Ancient Times to the Present Day) (1989) Moscow
  • P. A. Gray. The Predicament of Chukotka's Indigenous People: Post-Soviet Activism in the Russian Far North (2005) Cambridge University Press
  • Н. А. Жикарев (N. A. Zhikarev). "Очерки Истории Северо-Восточной РСФСР" (Sketches of the history of Northeast RSFSR) (1961) Magadan
  • А. И. Крусданов (A. I. Krusdanov). "Советы на северо-востоке СССР (1962–1982): Сборник документов и материалов, часть 3" (The Soviets of the Northeast USSR (1962–1982): Collection of Documents and Materials, Part 3) (1986) Magadan

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]