Այրոմ Չանու Շարմիլա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Այրոմ Չանու Շարմիլա
Irom Chanu Sharmila
Դիմանկար
Ծնվել էմարտի 14, 1972(1972-03-14) (52 տարեկան)
ԾննդավայրԻմպհալ, Հնդկաստան
Քաղաքացիություն Հնդկաստան
Ազգությունմեյթհեյ
Մասնագիտությունբանաստեղծուհի, լրագրող, գրող և հակապատերազմային ակտիվիստ
ԾնողներԱյրոմ Նանդա (հայր)
Այրոմ Օնգբի Սախի (մայր)
Պարգևներ և
մրցանակներ
 Irom Chanu Sharmila Վիքիպահեստում

Այրոմ Չանու Շարմիլա (անգլ.՝ Irom Chanu Sharmila, մարտի 14, 1972(1972-03-14), Իմպհալ, Հնդկաստան[1], հայտնի է նաև Երկաթյա լեդի Մանիպուրից (անգլ.՝ Iron Lady of Manipur) կամ Մենգոուբի (անգլ.՝ Mengoubi[2]) անուններով), հնդիկ քաղաքական գործիչ, իրավապաշտպան և բանաստեղծ։ 2000 թվականի նոյեմբերի 5-ին սկսել է հացադուլ, որն ավարտել է 2016 թվականի օգոստոսի 9-ին՝ 16 տարի անց։ 500 շաբաթից ավելի հրաժարվելով սննդից և ջրից, համարվում է աշխարհի ամենաերկար հացադուլ իրականացնողը[3][4] ։ 2014 թվականի Կանանց միջազգային օրը MSN Poll-ի կողմից հայտարարվել է Հնդկաստանի կանանց դեմքը[5][6]։

2014 թվականի երկու քաղաքական կուսակցություններ նրան առաջարկել են մասնակցել ազգային ընտրություններին, բայց Շարմիլան հրաժարվել է։ Դրանից հետո նրան զրկել են ընտրական իրավունքից, քանի որ ըստ օրենքի բանտարկյալները չեն կարող ընտրել[7][8][9]։ 2014 թվականի օգոստոսի 19-ին դատարանը որոշել է Շարմիլային ազատել պայմանով, որ նա ազատազրկման ուրիշ հիմքեր չի տա։ Նա նորից է ձերբակալվել երկու օր անց՝ 2014 թվականի օգոստոսի 22-ին, նմանատիպ մեղադրանքով[10]։ Amnesty International կազմակերպությունը Շամիլային խղճի բանտարկյալ է հայտարարել։

Նախապայմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այրոմ Չանու Շարմիլան ծնվել և մեծացել է Մանիպուրում, Հյուսիսային Հնդկաստանի Յոթ քույր նահանգներից մեկում։ Նահանգը 2005-2015 թվականներին շատ է տուժել քաղաքական բռնություններից, որի ընթացքում մոտ 5500 մարդ է մահացել[11]։ 1958 թվականին անջատողական ապստամբների դեմ պայքարը արդյունավետ դարձնելու համար[12] Հնդկաստանում զինված ուժերի համար օրենք է ընդունվել (հատուկ իրավասությունների մասին), որը վերաբերում էր միայն յոթ հյուսիսային նահանգներին, և օրենքի պահապաններին թույլատրում էր առանց լիազորագրի ձերբակալել մարդկանց, մահաբեր ուժ գործադրել, եթե կան «հիմնավորված կասկածներ», որ մարդը գործում է պետության դեմ։ Նմանատիպ օրենք գործում է նաև Ջամուում և Քաշմիրիում[11]։

Շարմիլան այդ ժամանակ մասնակցում էր Մանիպուրում մարդու իրավունքների խախտման դեմ տեղական խաղաղ շարժմանը։ 2000 թվականի նոյեմբերի 2-ին տասը խաղաղ քաղաքացիական անձ գնդակահարվեց ավտոբուսի կանգառում[13]։ Միջադեպը հայտնի է, որպես «Մալոմի կոտորած»[14][15]։ Իրագործողները պետական Assam Rifles զինված միավորման զինվորներն էին[16][17]։ Զոհերի մեջ էին 62-ամյա Լեյսանգբամ Այբեթոմբին (անգլ.՝ Leisangbam Ibetombi) և 18-ամյա Սինամ Չանդրամանին (անգլ.՝ Sinam Chandramani), որը 1988 թվականին Ազգային խիզախության մրցանակի (անգլ.՝ National Bravery Award) դափնեկիրն էր։

Հացադուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շարմիլան Մալոնի միջադեպի ժամանակ 28 տարեկան էր[13]։ Նա անմիջապես արձագանքել է և սկսել է հացադուլ, պահանջը Հնդկաստանի կառավաությունից մեկն էր՝ զինված ուժերի հատուկ իրավասությունների կասեցում[13][18][19]։ Նա սկսել է իր հացադուլը Մալոմում նոյեմբերի 5-ին և երդվել՝ չուտել, չխմել, չսանրվել ու հայելուն չնայել, քանի դեռ իր պահանջը չի կատարվել[4]։

Հացադուլն սկսելուց երեք օր անց, Շարմիլան ձերբակալվել է և մեղադրվել ինքնասպանություն կատարելու փորձի մեջ[18], որը ըստ Հնդկաստանի Քրեական օրենսգրքի անօրինական էր։ Նրա առողջությունը կտրուկ վատացել է և նոյեմբերի 21-ից սկսած նրան հարկադիր սնուցում են սկսել տալ քթին ամրացված խողովակի միջոցով[3][4]։

Քանի որ Հնդկաստանի Քրեական օրենսգրքով ինքնասպանության փորձի համար սահմանված է մեկ տարվա ազատազրկում, ապա Շարմիլային պարբերաբար ամեն տարի ազատել են և կրկին ձերբակալել[19]։

Հացադուլի ավարտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականի հունիսի 26-ին Շարմիլան հայտարարել է, որ իր 2000 թվականից սկսած հացադուլը դադարեցնելու է, քանի որ պայքարի այդ ձև արդյունավետ չէ[20][21]։ Նա դադարեցրել է հացադուլը 2016 թվականի օգոստոսի 9-ին և հայտարարել, որ շարունակելու է պայքարը[22] և դրա համար մասնակցելու է Մանիպուրի տեղական իշխանությունների ընտրություններին[23][24]։

Երբ համարյա 16 տարի առաջ սկսում էի հացադուլը, ես մտածում էի, որ կկարողանամ փոխել համակարգը, բայց այժմ հասկանում եմ, որ դա արդյունք չի տա։ Այդ պատճառով որոշեցի դադարեցնել հացադուլը և մտնել քաղաքականություն, որ կատարեմ իմ առաքելությունը՝ հասնեմ արդարության[25]։
- Այրոմ Չանու Շարմիլա

Գնահատում և պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականին Շարմիլան արժանացել է Գունգջու (Gwangju) մարդու իրավունքների մրցանակին, որը տրվում է մարդու իրավունքների, ժողովրդավարության, պրոպագանդայի ու աջակցության գործում ակտիվ ու աչքի ընկած մարդուն կամ մարդկանց խմբին[26]։ Շարմիլան մրցանակը կիսել է Հնկաստանի հյուսիս-արևելքի մարդու իրավունքների պաշտպանության Ժողովրդական աչալրջության կոմիտե կազմակերպությունից Լենին Ռագհուվանշիի հետ[26]։

2009 թվականին Մանիպուրում ոչ ուժային պայքարի համար նա արժանացել է Մայիլամմա հիմնադրամի Մայիլամմա մրցանակին[27]։

2010 թվականին կյանքի ձեռքբերումների համար Շարմիլան արժանացել է Մարդու իրավունքների պաշտպանության ասիական կոմիտեի մրցանակին[28]։ Մեկ տարի անց նա շահել է Հնդկաստանի պլանավորման և կառավարման ինստիտուտի Ռաբինդրանաթ Թագորի մրցանակը, որը համատեղվում է 5100000 ռուպի դրամական մրցանակի հետ[29] և Սարվա Գունահ Սամպանահ ուսումնական կենտրոնի Խաղաղության և ներդաշնակության մրցանակին[30]։ 2013 թվականին Amnesty International կազմակերպությունը նրան հայտարարել է «խղճի բանտարկյալ» և ասել է , որ Շարմիլան իր համոզմունքների արտահայտման համար բացառապես խաղաղ միջոցներ է կիրառում[31] Այրոմ Շարմիլայի ազդեցությունը իր հզորությամբ հաճախ համեմատում են ներկայի և անցյալի հայտնի դեմքերի ազդեցությանը.[32]։

Շարմիլայի կյանքի հիման վրա ստեղծված գործեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Deepti Priya Mehrotra's Burning Bright՝ Այրոմ Շարմիլան և խաղաղության պայքարը Մանիպուրում, Շարմիլայի կյանքի մանրամասները և նրա հացադուլի քաղաքական արմատները[33]

«Երկաթյա Այրոմը» (անգլ.՝ Iron Irom)՝ երկու ճանապարհորդություն, «Որտեղ է աննորմալ նորմալը» (2012, Միննի Վաիդի և Թավենջամ Բիջոյկումար Սինքխի հետ)

Թատերական նկարիչ Ս․ Բ․Օջասը Պունից, կատարել է Այրոմ Շարմիլայի կյանքի և պայքարի մանրամասների վրա հիմնված «Վերցրեք ջահը» (Le Mashale ), մոնոներկայացումը։ Այս ներկայացումը Մեյրա Փայիբիի «Ջահերով կանայք» դրամայի փոխակերպումն է։ Ներկայացումը կատարվել է Հնկաստանի մի քանի նահանգներում[34][35]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Mehrotra, Deepti Priya (2012). «The Making of an Activist». Burning Bright: Irom Sharmila and the Struggle for Peace in Manipur. Penguin Books India. ISBN 9788184751536.
  2. ↑ Rituparna Chatterjee (2011 թ․ ապրիլի 20). «Spot the Difference: Hazare vs. Irom Sharmila». Sinlung. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 30-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Andrew Buncombe (2010 թ․ նոյեմբերի 4). «A decade of starvation for Irom Sharmila». The Independent. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Mehrotra, Deepti Priya (2009). Burning bright : Irom Sharmila and the struggle for peace in Manipur (2009 ed.). New Delhi: Penguin Books India. ISBN 9780143103691.
  5. ↑ «Irom Sharmila is top woman icon: MSN poll». MSN. 2014 թ․ մարտի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
  6. ↑ «Irom Sharmila voted MSN poll's Top Woman Icon in India». Seven Sisters Project. 2014 թ․ մարտի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
  7. ↑ «Irom Sharmila not allowed to vote in Manipur». Zee News. 2014 թ․ ապրիլի 17. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
  8. ↑ «Irom Sharmila Chanu's moral support to AAP». The Times Of India. 2014 թ․ մարտի 14. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
  9. ↑ «Irom Sharmila not allowed to vote in Manipur EC official says Under Section 62 (5) of the Representation of the People Act, 1951, a person confined in jail cannot vote». Business Standard. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
  10. ↑ «Irom Chanu Sharmila charged with attempted suicide, sent to judicial custody again». The Times of India. 2014 թ․ օգոստոսի 22. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 Krishna Pokharel for the Wall Street Journal. 7 January 2015. Indian Activist Presses 14-Year Hunger Strike to Protest Abuses; Court Postpones Decision Whether Irom Sharmila Chanu Should Be Charged Again Արխիվացված 2016-04-24 Wayback Machine
  12. ↑ «СМИ: активистка из Индии прекратила голодовку, которая продолжалась почти 16 лет Подробнее на ТАСС: http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3522576». tass.ru. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 10-ին. {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Shoma Chaudhury (2009 թ․ դեկտեմբերի 5). «Irom And The Iron In India's Soul». Tehelka. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
  14. ↑ Anjuman Ara Begum (2010 թ․ նոյեմբերի 3). «AFSPA and Unsolved massacres in Manipur». Twocircles. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  15. ↑ Imphal Free Press (2013 թ․ նոյեմբերի 2). «Malom Massacre horror relived 13 years later». Imphal Free Press. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  16. ↑ Nilanjana S. Roy (2011 թ․ փետրվարի 8). «Torchbearers for Victims in a Violent Land». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
  17. ↑ Rahul Pathak (2004 թ․ օգոստոսի 6). «Why Malom is a big reason for Manipur anger against Army Act». The Indian Express. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 Bagchi, Suvojit (2006 թ․ սեպտեմբերի 19). «Manipur woman's marathon fast». BBC News, Manipur. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 «Manipur Fasting Woman Re-arrested». BBC News. 2009 թ․ մարտի 9. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
  20. ↑ «Irom Sharmila: World's longest hunger strike ends». www.bbc.com. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  21. ↑ «Активистка из Индии прекратила голодовку, которая продолжалась почти 16 лет Подробнее на ТАСС: http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3522576». ТАСС. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 10-ին. {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)
  22. ↑ «Fight against AFSPA continues». The Hindu. 2016 թ․ օգոստոսի 1.
  23. ↑ http://www.newindianexpress.com
  24. ↑ «Irom Sharmila: India activist to end fast after 16 years». BBC. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 27-ին.
  25. ↑ «Индийская правозащитница прекратила голодовку спустя 16 лет». tjournal.ru. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 10-ին.(չաշխատող հղում)
  26. ↑ 26,0 26,1 «Gwangju Prize for Human Rights». 18 May Memorial Foundation. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 24-ին.
  27. ↑ Sobhapati Samom (2010 թ․ մարտի 1). «Kerala activists promise support to Irom Sharmila». Assam Tribune. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  28. ↑ «Human rights defender awarded for lifetime achievement». Asian Human Rights Commission. 2010 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  29. ↑ «Irom Sharmila awarded Rabindranath Tagore peace award». dnaindia.com. 2010 թ․ սեպտեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  30. ↑ «Sharmila Conferred Peace Award». manipuronline.com. 2010 թ․ դեկտեմբերի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  31. ↑ Manash Pratim Gohai (2013 թ․ հոկտեմբերի 2). «Irom Sharmila Chanu must be immediately released, Amnesty India says». Times Of India. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  32. ↑ «Moving on leaving a mark». The Talking Stream. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 16-ին.
  33. ↑ Laxmi Murthy (2009 թ․ դեկտեմբեր). «Reluctant heroine: 'Burning Bright' by Deepti Priya Mehrotra». Himal South Asian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  34. ↑ T. Saravanan (2011 թ․ փետրվարի 11). «For a noble cause». The Hindu. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  35. ↑ Shalini Umachandran (2011 թ․ փետրվարի 12). «Single act that captures a dozen wounds of Manipur». The Times of India. Times News Network. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Այրոմ Չանու Շարմիլա» հոդվածին։
GND: 142365122 · ISNI: 0000000114587285 · LCCN: n2009215703 · VIAF: 165123225 · WorldCat VIAF: 165123225
✯
 Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Այրոմ_Չանու_Շարմիլա&oldid=9515930» էջից