Ամարիլիս

Ամարիլիս

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ինֆրաթագավորություն	Streptophyta
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Ծնեբեկածաղկավորներ (Asparagales)
Ընտանիք	Շքանարգիզազգիներ (Amaryllidaceae)
Ցեղ	Ամարիլիս (Amaryllis) L., 1753

Ամարիլիս^[1] (լատ.՝ Amaryllis՝ շքանարգիզ) - շքանարգիզազգիների (Amaryllidaceae) ընտանիքին պատկանող միաշաքիլ բույսերի օլիգոտիպ տեսակ։ Այն դասակարգեց շվեդ կարգաբան Կառլ Լիննեյը 1753 թվականին^[2]։

Հայտնի դեկորատիվ սենյակային բույս է, հաճախ հանդիպում է այդ անվամբ։ Իրականում հանդիսանում է հիբրիդային հիպեաստրում։ Իսկական ամարիլիսները տնային պայմաններում չեն աճեցվում։

Կարգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեսակն ավանդաբար համարվել է մոնոտիպ, որը ներկայացված է Ամարիլիս բելադոնա տեսակով (Amaryllis belladonna)^[1]^[3], միայն թե 1998 թվականին նկարագրվել է ևս մեկ տեսակ, որը ներկայումս ճանաչված է գիտական աշխարհում։ The Plant List-ի (բույսերի հանրագիտարան) տվյալների բազայի տեղեկությունների համաձայն այն ունի 4 տեսակ^[4]՝

Amaryllis bagnoldii
Amaryllis belladonna
Amaryllis condemaita
Amaryllis paradisicola

Ավելի վաղ ամարիլիս ցեղը ներառում էր տեսակներ, որոնք այժմ ներառվում են հիպեստրում ցեղին^[1], սակայն դրանք առօրյա կյանքում սխալմամբ կոչում են ամարիլիսներ։

Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վայրի բնության մեջ այն համարվում է Հարավաֆրիկյան Հանրապետության Կապի նահանգի էնդեմիկ տեսակ^[5]։ Այս ծաղկատեսակը տարածում է գտել նաև Ավստրալիայում^[6]։

Բուսաբանական նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեզոֆիտներ^[6]։

Բազմամյա սոխուկավոր խոտաբույսեր։

Ունեն արմատամերձ տերևներ, որոնք դասավորված են երկու շարքով։

Ծաղիկները հավաքված են հովհարաձև ծաղկաբույլում, ունեն ամուր ցողուն, ցողունի վրա աճում է 2-12 ծաղիկ։ Ծաղկում են աշնանը, անտերև վիճակում, ձագարաձև ծաղիկներն ունեն 8 սմ տրամագիծ։

Պտուղը բացվող սերմնատուփ է, սերմերը կարող են ունենալ թևերի նման հավելուկներ^[6]։

Քրոմոսոմների քանակը 2n = 22 է^[7]։