Ալոխրուզա Թախտաջյանի
| Արոսենի թախտաջյանի | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Մեխակածաղկավորներ (Caryophyllales) |
| Ընտանիք | Մեխակազգիներ (Caryophyllaceae) |
| Ենթաընտանիք | Մեխակայիններ (Caryophylloideae) |
| Տրիբա | Caryophylleae |
| Ցեղ | Allochrusa |
| Տեսակ | Արոսենի թախտաջյանի (A. takhtajanii) |
| Միջազգային անվանում | |
| Allochrusa takhtajanii | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Կրիտիկական վիճակում գտնվող | |
Ալոխրուզա Թախտաջյանի (լատին․՝ Allochrusa takhtajanii), վարդազգիների ընտանիքի, արոսենի ցեղի ծածկասերմ թուփ կամ ծառ, որն ունի 5-7 մ բարձրություն, բրգաձև սաղարթ և բարակ ճյուղեր։ Գրանցված է Հայաստանի կարմիր գրքում։
Կեղևը կարմրամոխրավուն է, երբեմն՝ նարնջամոխրավուն, լայն էլիպսաձև ոսպնյակներով։ Բողբոջները բաց դարչնագույն են, կպչուն, թեթևակի աղվամազապատ։ 4-8 սմ երկարությամբ և 3-5 սմ լայնությամբ տերևները պարզ են, 3-4 բլթականի, եռանկյուն-էլիպսաձև, նեղ սեպաձև հիմքով, սրածայր գագաթով, հիմքի մոտ ամբողջաեզր, վերևի մասում՝ անհավասար մանր ատամնաեզր կաշվեկերպ, վերևի կողմից մուգ 360 կանաչ, փայլուն, ունի տերևակից։ 0,9 -2,0 սմ երկարությամբ տերևակոթունը ակոսավոր է և փշանման աղվամազով ծածկված։ 6-8 սմ տրամագծով ծաղկաբույլերը բարդ վահաններ են, կազմված 25-35 ծաղիկներից։ Բաժակաթերթիկները եռանկյուն են, երկար, սրածայր։ Պսակաթերթիկները երկարավուն են, սպիտակ, մազմզուկապատ, առէջները 20 հատ են, պսակաթերթիկներից երկար, սպիտակավուն փոշանոթներով։ Սերմնարանը կիսացածրադիր է և երկբնանի։ Վահաններում հավաքված են 4-12 պտուղներ, պտղակոթը կարմրադեղնավուն է, խիտ ծածկված շատ մանր ոսպնյակներով։ Պտուղները խոշոր են, գնդաձև կամ լայն տակառանման, կապտավուն խավով ծածկված։ Ծաղկում է հունիսին, պտուղները հասունանում են հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին։ Ուշադրության արժանի դեկորատիվ տեսակ է։
Տարածված է հարավային Կովկասում, Փոքր Ասիայում։ Հանդիպում է Հայաստանի հարավային շրջաններում, չոր, քարքարոտ լանջերում, թփուտներում, ծովի մակերևույթից 1200-2200 մ բարձրություններում[1]։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
20-40 սմ բարձրությամբ, ոչ գեղձային և պարզ մազիկներով ծածկված կիսաթուփ է։ Ծաղկաբույլը աղքատացած է։ 5-5,5 (6) մմ երկարությամբ բաժակն ունի 1,5 մմ երկարությամբ ատամիկներ։ Բաժակից հազիվ դուրս ցցված պսակաթերթը սպիտակ է և թույլ գոգավոր պսակաթերթով[2]։
Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնի է միայն Երևանի ֆլորիստիկական շրջանում (Սուրենավան գյուղի շրջակայք)[2]։
Էկոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աճում է ստորին լեռնային գոտում՝ ծովի մակարդակից 800 մ բարձրությունների վրա, չոր քարքարոտ լանջերին, կիսաանապատներում։ Ծաղկում է հունիս ամսին, պտղաբերում՝ հունիս-հուլիսին[2]։
Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կրիտիկական վիճակում գտնվող, Հայաստանի էնդեմիկ տեսակ է։ Հայտնի է ընդամենը մեկ պոպուլյացիա։ Տարածման և բնակության շրջանների մակերեսը 10 կմ²-ից պակաս է։ Աճում է գյուղատնտեսական հանդակների համար ինտենսիվ յուրացվող հողերի վրա։ Ընդգրկված չէ Հայաստանի Կարմիր գրքի առաջին հրատարակության մեջ, CITES-ի և Բեռնի կոնվենցիաների հավելվածներում[2]։
Պահպանության գործողությունների չեն իրականացվում[2]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Հարությունյան Լ․ Վ․, Հարությունյան Ս․ Լ․, Հայաստանի դենդրոֆլորան, հ. 1, Երևան, «Լույս հրատարակչություն», 1985, էջ 360-361։
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
|
|