Ագեուսիա
| Ենթակատեգորիա | hypogeusia, գիտակցության կորուստ  | |
|---|---|---|
| Բժշկական մասնագիտություն | նյարդաբանություն | |
Ագեուսիա («a-» բացասական նախածանցից և հին հունարեն «γεῦσις» geûsis «համ») լեզվի համային ֆունկցիաների կորուստն է, հատկապես քաղցրություն, թթվայնություն, դառնություն, աղիություն և ումամի հայտնաբերելու անկարողությունը։ Երբեմն այն շփոթվում է անօսմիայի հետ՝ հոտառության կորստի հետ։ Իրական ագեուսիան համեմատաբար հազվադեպ է հանդիպում համեմատած հիպոգեսիայի՝ ճաշակի մասնակի կորստի և դիսգեզիայի՝ ճաշակի աղավաղման կամ փոփոխության հետ[1][2]։
Թեև ագեուսիան համեմատաբար հազվադեպ է հանդիպում, այն կարող է ազդել ցանկացած տարիքի անհատների վրա։ Արձանագրվել է ագեուսիայի դեպքերի աճ՝ պայմանավորված COVID-19 համաճարակի պատճառով[3]։
Ախտանիշներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համի զգացողության ամբողջական կորուստ։
Պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ագեուսիան կարող է առաջանալ տարբեր գործոններից[4][2][5][3][6].
- Ճաշակի համար պատասխանատու ջրում լուծվող մոլեկուլների հետ կապված խնդիրներ, որոնք բերանի խոռոչի չորություն են առաջացնում։
- Ռադիոթերապիայով բուժում:
- Վիրահատության հետևանքով դեմքի նյարդի վնասում։
- Գլխի վնասվածքներ, միջին ականջի կամ ծնոտի վնասվածքներ։
- Սինուսիտ, թքագեղձերի վարակներ, մրսածություն, գրիպ և COVID-19։
- Բելլի պարալիչ կամ ատամնաբուժական պրոցեդուրաներ, ինչպիսիք են մոլի հեռացումը և տոնզիլեկտոմիան։
- Էպիլեպսիա, ուռուցքներ, ինսուլտ կամ ցրված սկլերոզ։
- Հիվանդություններ, որոնք կարող են ազդել նյարդային համակարգի վրա, ինչպես, օրինակ, շաքարախտը։
- Որոշ դեղամիջոցներ, այդ թվում՝ մկանային հանգստացնողներ, քիմիաթերապիայի դեղամիջոցներ, հակասնկային, հակադեպրեսանտներում հայտնաբերված քիմիական միացություններ, հակագրոհային դեղամիջոցներ և արյան ճնշման դեղամիջոցներ։
Գլխի զգալի վնասվածքի հետևանքով առաջացած ագեուսիան համեմատաբար հազվադեպ է հանդիպում, որը ազդում է այս տեսակի վնասվածք ունեցող մարդկանց միայն 1%-ի վրա։
COVID-19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ագեուսիան կարող է լինել COVID-19 վարակի ցուցիչ։ Ագեուսիան և անոսմիան COVID-19-ի հետ սովորաբար կապված նշանավոր ախտանիշներից են, որոնք կարող են տևել մինչև 4 շաբաթ[7]։
Ախտորոշում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ագեզիան սովորաբար ախտորոշվում է քիթկոկորդականջաբանի կողմից։ Քիթկոկորդականջաբանը կարող է անցկացնել մի շարք թեստեր՝ գնահատելու ագուեսիայի ծանրությունը, որը ներառում է որոշակի համերի բացահայտում, որոնք հիվանդը կարող է զգալ[8][9]։
Հետազոտողների և բժիշկների կողմից օգտագործվող թեստի օրինակ է էլեկտրագուստոմետրիան։ Այս թեստը ներառում է թեթև էլեկտրական հոսանքների կիրառում լեզվի որոշակի տարածքներում՝ գնահատելու համային զգայունությունը այն հիվանդների մոտ, ովքեր ունեն ագուեսիա։
Մեկ այլ թեստ, որը կարող է օգտագործվել ագուեսիայի ծանրությունը հայտնաբերելու համար, «գերշեմային համի թեստն» է, որը նաև հայտնի է որպես ուտելի շերտի համի թեստ։ Ուտելի շերտը դրվում է անհատի լեզվի վրա և պարունակում է տարբեր համեր։
Բուժում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ագուեսիայի բուժումը տարբեր է՝ կախված դրա պատճառից՝ եթե բխում է որոշակի հիվանդություններից, դեղամիջոցներից, տրավմատիկ վնասվածքներից կամ այլ պատճառներից։
Եթե ագուեսիան առաջանում է հիվանդին նշանակված դեղամիջոցի պատճառով, բուժաշխատողի ղեկավարությամբ դեղորայքի դադարեցումը կարող է մեղմել ախտանիշները։ Այլընտրանքային դեղամիջոցի անցնելը կարող է նաև օգնել լուծել խնդիրը։ Այն դեպքերում, երբ ագուեսիան կապված է հիմքում ընկած հիվանդության կամ տրավմայի հետ, որոշ դեղամիջոցներ կարող են նաև օգնել մեղմել ախտանիշները։ Այս դեղամիջոցներից ոմանք ներառում են հակահիստամինային դեղեր, դեկոնգեստանտներ և հակաբիոտիկներ[4][3]։
Ագուեսիա և շաքարախտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ապացուցված է, որ շաքարախտը երբեմն հանգեցնում է ծերության, որը հաճախ սկսվում է գլյուկոզայի մակարդակի տատանումներից։ Երբ արյան շաքարի մակարդակը տատանվում է, դա կարող է վնասել ճաշակի ընկալիչները՝ դժվարացնելով համ հայտնաբերելը։ Բայց ոչ բոլորը, ովքեր շաքարախտով են տառապում, զգում են դա[4][6]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Taste Disorders». Massachusetts Eye and Ear Infirmary. Վերցված է 30 November 2018-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Hummel T, Landis BN, Hüttenbrink KB (2011). «Smell and taste disorders». GMS Current Topics in Otorhinolaryngology, Head and Neck Surgery. 10: Doc04. doi:10.3205/cto000077. PMC 3341581. PMID 22558054.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Ageusia (Loss of Sense of Taste): Definition, Causes & Treatment». Cleveland Clinic. Վերցված է 2024-04-14-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Doty RL (2014). «Ageusia». In Aminoff MJ (ed.). Encyclopedia of the Neurological Sciences (2nd ed.). Academic Press. էջեր 69–71. doi:10.1016/B978-0-12-385157-4.01112-X. ISBN 9780123851581.
- ↑ Al-Ani RM, Acharya D (October 2022). «Prevalence of Anosmia and Ageusia in Patients with COVID-19 at a Primary Health Center, Doha, Qatar». Indian Journal of Otolaryngology and Head and Neck Surgery. 74 (Suppl 2): 2703–2709. doi:10.1007/s12070-020-02064-9. PMC 7435125. PMID 32837952.
- ↑ 6,0 6,1 Gibbons JR, Sadiq NM (May 1, 2023). «Neuroanatomy, Neural Taste Pathway». StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearlsPublishing. PMID 31424820.
- ↑ Vaira LA, Salzano G, Deiana G, De Riu G (July 2020). «Anosmia and Ageusia: Common Findings in COVID-19 Patients». The Laryngoscope. 130 (7): 1787. doi:10.1002/lary.28692. PMC 7228304. PMID 32237238. ProQuest 2398912838.
- ↑ «Ageusia: Causes, Symptoms And Treatment». Netmeds (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021-03-26-ին.
- ↑ «Taste Disorders: Get Facts About Causes, Treatment & Symptoms». MedicineNet (անգլերեն). Վերցված է 2021-03-26-ին.