Ֆրիդրիխ Կեկուլե

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրիդրիխ Կեկուլե
գերմ.՝ Friedrich August Kekulé von Stradonitz
Ծնվել էսեպտեմբերի 7, 1829(1829-09-07)[1][2][3][…]
Դարմշտադտ, Հեսսենի մեծ դքսություն[4][5][6]
Մահացել էհուլիսի 13, 1896(1896-07-13)[1][2][3][…] (66 տարեկան)
Բոնն, Քյոլնի վարչական շրջան, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[5][6]
ԳերեզմանԲոնն[6]
Քաղաքացիություն Պրուսիայի թագավորություն[6] և  Գերմանական ռայխ[6]
Մասնագիտությունքիմիկոս, մանկավարժ և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Բոննի համալսարան, Գենտի համալսարան և Հայդելբերգի համալսարան
Գործունեության ոլորտքիմիա[7] և օրգանական քիմիա
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[5]
Ալմա մատերԳիսենի համալսարան[6], Ludwig-Georgs-Gymnasium?, Դարմշտադտի տեխնիկական համալսարան, University of France? և Գենտի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[1][7]
Գիտական ղեկավարՅուստուս Լիբիխ և Heinrich Will?[8]
Եղել է գիտական ղեկավարԱդոլֆ Բայեր, Ռիխարդ Կառլ Յոհան Ֆիլիպ Նոե Անշուց[8] և Ամե Պիկտե[9]
Հայտնի աշակերտներՅուլիոս Մեյեր, Յակոբ Հենդրիկ վանտ Հոֆֆ և Հերման Էմիլ Ֆիշեր
Ազդվել էJohn Stenhouse?
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Stephanie Drory? և Luise Högel?
Երեխա(ներ)Ստեֆան Կեկուլե
ՀայրKarl Kekulé?
 August Kekulé Վիքիպահեստում

Ֆրիդրիխ Ավգուստ Կեկուլե ֆոն Շտրադոնից (գերմ.՝ Friedrich August Kekulé von Stradonitz, սեպտեմբերի 7, 1829(1829-09-07)[1][2][3][…], Դարմշտադտ, Հեսսենի մեծ դքսություն[4][5][6] - հուլիսի 13, 1896(1896-07-13)[1][2][3][…], Բոնն, Քյոլնի վարչական շրջան, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[5][6]), գերմանացի քիմիկոս-օրգանիկ, Դենտի (Դանտ, Բելգիա, 1858 թվականից) և Բոննի (1865 թվականից) համալսարանների պրոֆեսոր, Գերմանիայի քիմիական ընկերության նախագահ (1886)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կեկուլե Ֆրիդրիխ Ավգուստը ծնվել է Դարմշտադտում, պաշտոնյայի ընտանիքում։ Մանուկ հասակում պատրաստվում էր դառնալ ճարտարապետ։ 1849 թվականին Կեկուլեն սկսեց ուսումնասիրել քիմիան Լիբիխի մոտ, 1852 թվականին ավարտելով համալսարանը Կեկուլն մեկնեց Փարիզ, որտեղ զբաղվեց քիմիայի ուսումնասիրություններով։ 1856 թվականին վերադառնալով Գերմանիա, հինեց քիմիական լաբորատորիա։ 1858 թվականից) և Բոննի (1865 թվականից) համալսարանների պրոֆեսոր, Գերմանիայի քիմիական ընկերության նախագահ (1886)։

բենզոլի ոգեշնչման կառուցվածքը

Գիտական աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կեկուլեն ստացել է թիոքացախաթթու (1854), գլիկոլաթթու (1856), նիդերլանդացի քիմիկոս Ֆրանշիմոնի (1844-1919) հետ՝ եռֆենիլմեթան և անտրաքինոն (1872)։ Կեկուլեի հիմնական աշխատանքները վերաբերում են տեսական քիմիային։

Առաջինն է արտահայտել ծծմբի և թթվածնի «երկհիմնայնության» (այսինքն՝ երկատոմայնության կամ երկարժեքականության) մասին գաղափարը (1854)։ 1857 թվականին տարրերը բաժանել է միահիմնայնության, երկհիմնայնության և եռհիմնայնության, գերմանացի քիմիկոս Ա. Կուբեի հետ միաժամանակ ածխածինը համարել քառատոմ տարր։ 1858 թվականին շոտլանդացի քիմիկոս Արչիբալդ Կուպերի հետ ցույց է տվել ածխածնի ատոմների միմյանց շղթայաձև միանալու ունակությունը։ Հետագա տարիներին Կեկուլեն մշակել է բազմատոմ ռադիկալների տեսությունը։ 1865 թվականին առաջարկել է բենզոլի կառուցվածքի ցիկլիկ բանաձևը։ Պարզել է ազոմիացությունների և դիազոմիացությունների կառուցվածքները։

Կեկուլեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1978 թվականին Կեկուլեի անունով է կոչվել կեկուլեն սինթեզը, ածխաջրածին, որը բաղկացած է 12 կոնդենսատ բենզոլային օղակներից մակրոցիկլիկ վեցանկյան տեսքով.[12]

Կեկուլեն
Կեկուլեն

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Биографии великих химиков. Перевод с нем. под редакцией Быкова Г. В. — М.։ Мир, 1981. 320 с.
  • Волков В. А., Вонский Е. В., Кузнецова Г. И. Выдающиеся химики мира. — М.։ ВШ, 1991. 656 с.
  • Джуа М., История химии, пер. с итал., М.։ Мир, 1966

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Friedrich August Kekulé von Stradonitz — 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Rocke A. J. Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Кекуле Фридрих Август // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog (գերմ.) / Hrsg.: A. Bettelheim — B. — Vol. 1, 1896. — S. 412—414.
  7. ↑ 7,0 7,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  8. ↑ 8,0 8,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/028907/2010-02-08/
  10. ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
  11. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 200.
  12. ↑ François Diederich, Heinz A. Staab (1978). «Benzenoid versus Annulenoid Aromaticity: Synthesis and Properties of Kekulene». Angewandte Chemie Int. Ed. 17 (5): 372–374. doi:10.1002/anie.197803721.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխ Կեկուլե» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 358)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրիդրիխ_Կեկուլե&oldid=9481378» էջից